Krótkoterminowe i długoterminowe konsekwencje zachowań prozdrowotnych i zagrażających zdrowiu
Każdy z nas codziennie podejmuje różne działania np. zwykle przed snem myjemy zęby, zjadamy kilka posiłków dziennie, pracujemy lub uczymy się, odpoczywamy. Każde podjęte działanie wywołuje skutki, które mogą być pozytywne lub negatywne. Ponadto to co robimy często ma wpływ na zdrowie i życie innych osób. Ten materiał pokaże przykłady różnych działań i ich konsekwencje.
Przygotowując się do zajęć zastanów się jakie czynności wykonywałeś wczoraj i jakie były ich skutki. Czy skutki tych czynności były natychmiastowe, czy będą odległe w czasie?
definiować pojęcie konsekwencji;
wymieniać rodzaje konsekwencji;
określać krótkoterminowe konsekwencje zachowań prozdrowotnych i zagrażających zdrowiu;
opisywać konsekwencje fizyczne i psychiczne podejmowanych działań;
oceniać w jaki sposób możesz wpływać na skutki swoich działań.
1. Krótkoterminowe konsekwencje zachowań prozdrowotnych i zagrażających zdrowiu
Konsekwencje to skutki jakiegoś działania lub jego braku. Podejmując daną aktywność często nie spodziewamy się, że jej rezultaty będą dla nas niekorzystne. Zdarza się też, że zaniechamy czegoś i wówczas ponosimy konsekwencje braku działania. Musimy więc pamiętać, że skutki naszych decyzji mogą być:
oczekiwane lub nieoczekiwane,
pozytywne lub negatywne,
odczuwalne od razu lub po upływie jakiegoś czasu.
A ponadto konsekwencje naszych działań możemy odczuwać sami lub mogą dotyczyć także innych osób.
Konsekwencje naszych działań lub zaniechań wpływają na nasze:
zdrowie fizyczne,
zdrowie psychiczne,
finanse,
relacje rodzinne i społeczne,
otoczenie i środowisko, w którym żyjemy.
Żyjąc w społeczeństwie odczuwamy konsekwencje działań lub zaniechań innych osób. Jeśli członkowie społeczeństwa nie dbają o relacje społeczne, o środowisko, w którym żyją to każdy odczuwa negatywne skutki takiego postępowania. Dlatego jako członkowie społeczeństwa musimy dążyć do poprawy świadomości społecznej i realizowania wspólnych przedsięwzięć, których celem jest poprawa jakości życia.
Celem wielu działań, które podejmujemy jest poprawa i zachowanie zdrowia. Musimy jednak zdać sobie sprawę z tego, że działania takie przyniosą oczekiwane rezultaty wtedy, gdy wykonujemy je systematycznie. Regularne zachowania przeradzają się w nawyki. Mycie zębów pozwala zachować je w czystości i zdrowiu. Kilka pełnowartościowych, dostosowanych do potrzeb organizmu posiłków każdego dnia zapewni zdrowie. Regularny i odpowiednio długi odpoczynek pozwala się zregenerować i nabrać siły do kolejnych działań. Konsekwencje takich prozdrowotnych nawyków odczujemy zarówno w krótkim jak i długim czasie.
Krótkookresowe konsekwencje dla zdrowia fizycznego są najczęściej następstwem:
nawyków żywieniowych – tego jak często, co i w jakiej ilości spożywamy,
aktywności fizycznej – która powinna być dostosowana do wieku, typu pracy, możliwości zdrowotnych,
sposobu spędzania wolnego czasu,
przestrzegania zaleceń dotyczących snu i odpoczynku,
umiejętności zachowania się na drodze, przejściu dla pieszych, w ruchu ulicznym.
Negatywne konsekwencje dla zdrowia fizycznego mogą być skutkiem błędów, nieuwagi, pośpiechu albo brawury naszej lub innych osób. Wypadki, włącznie ze śmiertelnymi, zdarzają się prawie we wszystkich przestrzeniach, w których żyjemy i odpoczywamy - na drodze, w wodzie, w górach. Dlatego należy zachować ostrożność i przewidywać skutki działań własnych i innych osób.
Nasze zdrowie psychiczne jest w dużej mierze zależne od tego w jaki sposób żyjemy, jakie aktywności podejmujemy i jakie są ich konsekwencje. Zdrowie psychiczne jest zależne od naszego zdrowia fizycznego, dlatego omówione wyżej czynniki wpływające na zdrowie fizyczne odnoszą się jednocześnie do zdrowia psychicznego. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że stan naszego zdrowia psychicznego zależy także od tego:
z kim utrzymujemy kontakty,
w jaki sposób funkcjonujemy w środowisku pracy lub w szkole,
jak spędzamy wolny czas,
ile czasu przeznaczamy na odpoczynek,
jakie leki i inne substancje spożywamy,
jak reagujemy na sytuacje stresowe,
jaką mamy umiejętność radzenia sobie z problemami.
Poważnym zagrożeniem dla zdrowia psychicznego i fizycznego jest niewłaściwe korzystanie z nowoczesnych technologii. To co początkowo sprawia przyjemność i daje relaks np. gry komputerowe, portale społecznościowe, może powodować uzależnienie i w konsekwencji zaburzenia związane z funkcjonowaniem w społeczeństwie. Dodatkowo może prowadzić do zaniedbania fizycznego na skutek zaniechania aktywności fizycznej, nieodpowiedniego odżywiania (pomijanie posiłków lub spożywanie ich w sposób niekontrolowany), a w skrajnych przypadkach także do zaniechania higieny osobistej. Aby sprawdzić stopień uzależnienia np. od telefonu warto zastanowić się jak często i ile czasu w ciągu dnia korzystamy z tego urządzenia. Jeżeli pierwszą czynnością po przebudzeniu jest sprawdzenie nowych informacji na portalu społecznościowym, możemy to traktować jako sygnał ostrzegawczy.
Wiedząc już jakie mogą być negatywne konsekwencje naszych zachowań zastanówmy się, jakie osiągniemy rezultaty, jeżeli nasze zachowania będą świadome i będą zmierzały do poprawy naszego zdrowia.
Aby osiągnąć pozytywne rezultaty dla zdrowia fizycznego jako konsekwencje podjętych działań możemy:
zaplanować odpowiednią ilość czasu na naukę, odpoczynek i sen. Dzięki temu, że nasz czas jest dobrze zorganizowany, jesteśmy w stanie kilka razy w tygodniu dostarczyć organizmowi umiarkowaną dawkę wysiłku, co pozytywnie wpłynie na układ krążenia, układ kostny i mięśniowy, dotlenienie organizmu, kondycję oraz harmonijną budowę ciała.
unikać urazów, poprzez dostosowanie aktywności fizycznej do możliwości organizmu. W miarę zwiększania sprawności fizycznej stopniowo intensyfikujemy wysiłek fizyczny.
dbać o bezpieczeństwo na drodze stosując się do przepisów ruchu drogowego.
przestrzegać zasad dotyczących bezpiecznego wypoczynku podczas ferii czy wakacji.
2. Długoterminowe konsekwencje zachowań prozdrowotnych i zagrażających zdrowiu
Często nie zastanawiamy się nad tym, że to co i jak robimy dzisiaj przyniesie skutki w przyszłości. Szczególnie gdy dotyczy to zdrowia. Pogorszenie zdrowia, które jest skutkiem wieloletnich zaniedbań jest trudne do leczenia i wymaga długotrwałej rehabilitacji. Czasem pogorszenie to jest na tyle duże że oceniane jest jako nieodwracalne. Dlatego warto pomyśleć i zadziałać zanim nastąpią długoterminowe konsekwencje wcześniejszych zaniedbań.
Na stan zdrowia mają wpływ czynniki zależne i niezależne od nas. Czynniki zależne możemy modyfikować w taki sposób, aby nie doszło do pogorszenia zdrowia w przyszłości. Czynniki niezależne wpływają na nasze zdrowie i mając ich świadomość możemy podejmować działania, które zminimalizują ich negatywne oddziaływanie. Wśród czynników niezależnych lub zależnych w niewielkim stopniu od nas są:
poziom rozwoju gospodarczego i społecznego kraju, od którego zależy między innymi: zamożność obywateli, dostęp do nowoczesnych technik i technologii, dostęp do opieki zdrowotnej, świadomość zagrożeń zdrowotnych,
polityka państwa, w tym polityka społeczna, ekologiczna, ekonomiczna, promująca lub negująca zachowania prozdrowotne,
zaangażowanie międzynarodowe kraju, dzięki któremu następuje współpraca przyspieszająca lub spowalniająca rozwój i zamożność społeczeństwa,
poziom wykształcenia i świadomości społeczeństwa, które wywiera presję na działania prozdrowotne,
kultura i tradycja, która wspiera np. aktywność fizyczną.
Przykładem czynnika, które oddziałuje na człowieka długofalowo, a jest niezależny lub zależny w stopniu umiarkowanym, jest zjawisko smogusmogu czy szerzej jakości powietrza. Smog w krótkiej perspektywie wywołuje duszności, kaszel, złe samopoczucie. Jeśli smog jest długotrwały to konsekwencją mogą być np. choroby płuc lub astma. Dlatego należy podejmować działania, których celem jest poprawa jakości powietrza. Możemy eliminować źródła ciepła, które wymagają spalania różnych materiałów i zastępować je energią odnawialną np. pompami ciepła, panelami fotowoltaicznymi lub wiatrakami.
Należy wspomnieć jeszcze o działaniach, które wydają się być prozdrowotnymi, ale długoterminowo mogą okazać się niekorzystne dla zdrowia. Przykładem takich działań mogą być forsowne treningi, które w krótkim czasie pozwalają osiągnąć zamierzone rezultaty np. redukcję wagi ciała lub założony efekt sportowy, którym może być czas przebiegnięcia wybranego dystansu. Zbyt intensywne treningi prowadzą do wyczerpania organizmu i przemęczenia zarówno w wymiarze fizycznym jak i psychicznym. Konsekwencją tego może być porzucenie treningów lub osłabienie organizmu. Dlatego planując działania prozdrowotne należy mieć na uwadze rezultaty krótko i długoterminowe.
Jako członkowie społeczeństwa i uczestnicy różnych procesów w nim zachodzących jesteśmy narażeni na związane z tym konsekwencje. Rozwój cywilizacyjny pozwala nam korzystać na przykład z komunikacji publicznej i prywatnej. Dzięki temu możemy dojechać do szkoły lub pracy, szybko przemieścić się do sklepu lub kina. Rozbudowana sieć transportowa i komunikacyjna niesie za sobą konsekwencje zarówno pozytywne (możliwość przemieszczania się) jak i negatywne (wspomniane już zjawisko smogu oraz wypadki). Biorąc udział w ruchu drogowym musimy zachować szczególną ostrożność, ponieważ możemy być narażeni na utratę zdrowia (fizycznego i psychicznego) lub życia. Według policyjnej statystyki wypadków z udziałem pieszych, najczęstszą przyczyną wypadków jest nieostrożne wejście na jezdnię przed nadjeżdżający samochód. Kolejną przyczyną niewłaściwe korzystanie z jezdni (siedzenie, leżenie lub stanie) lub przekraczanie jej w niedozwolonym miejscu.
W tabeli poniżej przedstawiono szczegółowe dane statystyczne dotyczące wypadków z udziałem pieszych w 2020 roku.
Przyczyny wypadków | Wypadki | Zabici | Ranni | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ogółem | % | Ogółem | % | Ogółem | % | ||
Nieostrożne wejście na jezdnię | przed jadący pojazd | 701 | 50,6 | 137 | 45,5 | 580 | 52,0 |
zza pojazdu, przeszkody | 129 | 9,3 | 12 | 4,0 | 119 | 10,7 | |
Przekraczanie jezdni w miejscu niedozwolonym | 160 | 11,6 | 33 | 11,0 | 128 | 11,5 | |
Wejście na jezdnię przy czerwonym świetle | 134 | 9,7 | 16 | 5,3 | 123 | 11,0 | |
Leżenie, siedzenie, klęczenie, stanie na jezdni | 110 | 7,9 | 67 | 22,3 | 44 | 3,9 | |
Chodzenie nieprawidłową stroną drogi | 72 | 5,2 | 24 | 8,0 | 50 | 4,5 | |
Zatrzymanie się, cofnięcie | 6 | 0,4 | 2 | 0,7 | 4 | 0,4 | |
Inne przyczyny | 73 | 5,3 | 10 | 3,3 | 67 | 6,0 | |
OGÓŁEM | 1385 | 100,0 | 301 | 100,0 | 1115 | 100,0 | |
Źródło: Policyjna statystyka wypadków drogowych w 2020 roku z udziałem pieszych., dostępny w internecie: statystyka.policja.pl [dostęp 6.10.2021].
Aby poprawić bezpieczeństwo pieszych w ruchu drogowym w 2021 roku wprowadzono przepisy, które mówią o tym, że pieszy używający telefonu lub innego urządzenia nie może wejść na przejście dla pieszych lub torowisko. Dotyczy to wchodzenia oraz jednocześnie przechodzenia przez jezdnię. Za takie postępowanie może być ukarany mandatem karnym.
3. Podsumowanie
W celu podsumowania zapoznaj się z poniższą prezentacją multimedialną.
Konsekwencje różnych zachowań możemy odczuwać natychmiast lub w przyszłości. Mogą być one dla nas przyjemne lub przykre. Ponieważ zdrowie jest niezwykle cenne, warto o nie dbać, aby cieszyć się nim długo i nie doświadczać nieprzyjemnych dolegliwości.
W tej prezentacji przedstawione zostaną wybrane czynniki i działania człowieka, które niosą za sobą konsekwencje dla zdrowia.
Aby ustalić, jakie konsekwencje ponosimy, należy nauczyć się rozpoznawać zachowania, które sprzyjają zdrowiu i te, które mu szkodzą. Warto także wiedzieć, które działania wiążą się z natychmiastowym skutkiem, a które przynoszą rezultaty dopiero po wielu latach. Oprócz tego należy zastanowić się, czy nasze aktywności wiążą się trwałymi, czy też chwilowymi rezultatami zdrowotnymi.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RoUY8V4vJHrq1
Film przedstawia kobietę w białej koszulce, która medytuje. Stoi na wzgórzu, z którego widoczny jest zarys miasta. Niebo jest pomarańczowe, nad budynkami promienie zachodzącego słońca.
W celu zachowania zdrowia należy kierować się wskazówkami lekarzy i naukowców. Warto na przykład zadbać o właściwy dobór składników pokarmowych tak, aby dostarczać do organizmu optymalne ilości i proporcje substancji odżywczych. Ciało potrzebuje zarówno białka, jak i węglowodanów czy tłuszczów. Ponadto ważne dla zdrowia jest przyswajanie witamin i minerałów. Dlatego zaleca się spożywanie warzyw i owoców każdego dnia i eliminowanie żywności wysoko przetworzonej. Dobre zdrowie fizyczne i psychiczne zapewnia także dobrana do wieku, sprawności i zainteresowań aktywność fizyczna.
Ogromny wpływ na nasze samopoczucie mają relacje międzyludzkie. Dlatego warto o nie zadbać, doskonaląc proces komunikowania, ucząc się asertywności, empatii, życzliwości i stosując zasady kultury osobistej oraz współżycia społecznego.
Równie istotne dla naszego zdrowia jest środowisko, w którym żyjemy. Każdy człowiek, podejmując choćby niewielki wysiłek związany z ochroną przyrody, przyczynia się do jej poprawy w skali globalnej. Warto zatem segregować śmieci, dbać o czystość lasów, wody i powietrza. Takie działanie przynosi pozytywne rezultaty – zarówno bieżące, jak i odczuwalne w przyszłości.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RIgKDGjRaDY8y
Film przedstawia stół, na którym stoi duża popielniczka wypełniona niedopałkami papierosów. Obok niej dłoń kobieca, która gasi papierosa na blacie stołu.
Dbając o zdrowie, powinniśmy dążyć do eliminowania zachowań, które mu zagrażają. Należą do nich m.in. uzależnienia od tytoniu, alkoholu i innych używek, ale także od gier komputerowych, portali społecznościowych, zakupów.
Uzależnienie prowadzi do przymusu zażywania określonych substancji lub wykonywania określonych czynności. Początkowo sprawia to osobie uzależnionej przyjemność. Aby utrzymać dotychczasowy poziom przyjemności, z czasem musi ona przyjmować coraz większe dawki substancji lub poświęcać coraz więcej czasu np. na granie w gry komputerowe, od których jest uzależniona.
Prowadzi to do utraty kontroli nad własnym zachowaniem i myśleniem. Konsekwencją jest obniżenie stanu zdrowia, a często także zagrożenie życia. Uzależnienia zaburzają relacje międzyludzkie, szczególnie rodzinne. Mając tego świadomość, należy unikać substancji uzależniających i kontrolować wykonywanie czynności, które mogą uzależniać. Osoby uzależnione najczęściej nie zdają sobie sprawy ze swojego problemu, dlatego warto zapytać znajomych i członków rodziny, czy nie dostrzegają niczego niebezpiecznego w naszym zachowaniu.
Chcąc zachować zdrowie na długo, trzeba o nie dbać każdego dnia. Może się to przejawiać się między innymi w uprawianiu sportu, stosowaniu zbilansowanej diety oraz podtrzymywaniu dobrych relacji z innymi ludźmi.
Warto zwrócić uwagę na codzienne czynności związane np. z zachowaniem higieny osobistej lub ochroną skóry przed szkodliwym promieniowaniem słonecznym. Niezbędna jest profilaktyka zdrowotna polegająca między innymi na wykonywaniu badań kontrolnych.
Pamiętajmy o tym, że dobre zdrowie to dobre samopoczucie dziś i w przyszłości.
Wiek dojrzały kojarzy się często z dolegliwościami zdrowotnymi, ograniczoną aktywnością fizyczną i społeczną. Jednak nie musi tak być. Aby zachować zdrowie i sprawność oraz zadowolenie z życia, należy wyrobić sobie odpowiednie nawyki. Warto je kształtować już od najmłodszych lat, wzorując się np. na rodzinie czy osobach z najbliższego otoczenia. Należy pamiętać o postępowaniu zgodnie z potrzebami i możliwościami własnego organizmu.
Już dziś zastanów się, jakie będą skutki spędzania wolnego czasu przed komputerem. Czy nie lepiej odbije się na Twoim zdrowiu, jeśli wraz z kolegami zorganizujesz turniej sportowy? Decyzję o sposobie spędzenia wolnego czasu podejmujesz samodzielnie. Jej skutki będziesz odczuwać zarówno w krótkiej, jak i długiej perspektywie czasowej.
Dobre nawyki żywieniowe polegają na spożywaniu kilku pełnowartościowych posiłków w ciągu dnia.
Należy pamiętać o spożyciu drugiego śniadania pomiędzy pierwszym śniadaniem a obiadem. Warto poświęcić kilka minut przed wyjściem do szkoły na przygotowanie takiego posiłku.
Zbyt długie przerwy pomiędzy posiłkami prowadzą do obniżenia poziomu cukru we krwi, spadku koncentracji i odporności na stres, zwiększenia drażliwości oraz ogólnego pogorszenia samopoczucia.
Niedobory składników odżywczych mogą mieć niekorzystny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne. Na przykład zbyt mała podaż witamin B, C i E do organizmu może prowadzić do osłabienia wzroku, problemów ze skórą i odpornością. Niedobór potasu może z kolei objawiać się ogólnym osłabieniem i nieprzyjemnymi skurczami mięśni.
Aby czerpać radość z życia, trzeba nieustannie dbać o swój rozwój w każdym obszarze. Rozwój fizyczny postępuje w sposób naturalny wraz z rozwojem anatomicznym i fizjologicznym. Można go wspomagać poprzez prawidłowo dobraną aktywność fizyczną i dietę.
Poza rozwojem fizycznym niezwykle istotny jest rozwój intelektualny, dzięki któremu możliwe jest poznawanie świata. Warto polepszać swoją uwagę i koncentrację, pamięć oraz umiejętność myślenia, analizowania i syntezowania. Dlatego każdego dnia trzeba przyswajać nowe wiadomości i zdobywać umiejętności. Pozwala to m.in. wzmacniać kompetencje związane ze skutecznym działaniem i rozwijać zainteresowania.
Rozwój społeczny i emocjonalny następuje poprzez dbałość o relacje w rodzinie, a także relacje w grupie rówieśniczej i zawodowej. Dzięki temu możliwe jest pełnienie ról społecznych, realizowanie swoich potrzeb, nauka samodzielności i odpowiedzialności za siebie i innych.
Dzięki dbałości o swój rozwój, można zachować nie tylko zdrowie fizyczne i psychiczne, ale także osiągnąć satysfakcję z życia.
Zdrowie każdego człowieka w dużej mierze jest zależne od niego samego. Każdego dnia, przygotowując posiłek, podejmując aktywność fizyczną i właściwie odpoczywając, mamy wpływ na to to, jak czujemy się w danej chwili i jakie to będzie miało konsekwencje w przyszłości. Nie odkładaj myślenia o zdrowiu na później. Zastanów się już dziś, co możesz zrobić, aby poprawić swoją odporność, sprawność fizyczną i intelektualną oraz radość życia.
Podaj trzy przykłady działań, które możesz podjąć, aby zadbać o własne zdrowie, a ich skutki odczujesz nie tylko natychmiast, ale przede wszystkim po upływie dłuższego czasu.
Wymień trzy dobre nawyki żywieniowe.
Wyjaśnij w jaki sposób można zadbać o swój rozwój społeczny i emocjonalny.
4. Słownik
dostosowany do cech fizycznych i psychicznych człowieka (urządzenie, narzędzie - na przykład fotel, telefon)
jest rezultatem działalności człowieka. Powstaje jako efekt wyemitowanych do atmosfery gazów i spalin, a następnie ich zmieszania z mgłą. Stanowi istotny czynnik chorobotwórczy w wielu miastach na świecie
5. Zadania
Zastanów się i krótko opisz, zmiany jakie możesz wprowadzić od razu w swoim otoczeniu i w swoim sposobie życia, które poprawią Twoje zdrowie i samopoczucie. Wskaż także efekty tych zmian, które odczujesz natychmiast i te, które nastąpią po dłuższym czasie.
Zastanów się i napisz krótkie wypracowanie, w którym zaprezentujesz swój pomysł na to, w jaki sposób możesz przyczynić się do poprawy stanu otaczającego Cię środowiska naturalnego. W wypracowaniu wskaż, jak zmieniając otoczenie możesz wpłynąć na poprawę Twojego zdrowia.
Notatnik
Bibliografia
Uzależnienia od nowych technologii a zdrowie: Marta Makowska i inni; (Psychiatria Polska, 2019).
Zachowania ryzykowne a zdrowie młodzieży; Anna Oblacińska i inni; (Problemy Higieny i Epidemiologii, 2018).
Zachowania prozdrowotne i ich wpływ na zdrowie; Karolina Krajewska i innych; (Medycyna Pracy, 2019).
Zdrowie i choroba; Bogusław Pawłowski i inni; 2014.