Kto silniejszy, ten lepszy? Pojedynek gigantów - Zintegrowana Platforma Edukacyjna

RIW2UisAqKnrC1

Zorientowana poziomo reprodukcja barwna malowidła ściennego przedstawiająca Achillesa po zwycięstwie nad Hektorem, włóczącego za rydwanem jego zwłoki podczas tryumfalnego przejazdu u bramy Troi. Ukazana w ciepłych barwach bogatej palety odcieni brązów, różów i czerwieni scena rozgrywa się w pełnym słońcu, którego promienie padają z góry z lewej strony zza krawędzi obrazu. Centrum jego kompozycji wyznacza postać ukazanego prawym profilem Achillesa stojącego dumnie w zaprzęgu pędzącym na czele tłumu wojowników ku prawej krawędzi obrazu. W tle z lewej do jednej trzeciej szerokości obrazu od krawędzi odległa linia horyzontu, a nad nią ciemniejące ku górnemu narożnikowi dołem różowe, a górą fioletowo‑błękitne niebo. Bliżej środka obrazu teren przechodzi we wzgórze na drugim planie. Na nim wznoszą się, poczynając od prostokątnej baszty narożnej kamienne mury Troi. Zrazu zacienione niewidoczną chmurą rysują się kontrastowo na tle jaśniejszego już tutaj błękitnego nieba w tle, by z prawej strony w górze obrazu pojaśnieć w pełnym świetle. Tu wyższe partie zabudowy miejskiej ponad bramą wjazdową giną za górną krawędzią płótna. Na tle zacienionej partii wzgórza na środku wyróżnia się, mieniąc w słońcu hełm herosa. Paradny, z pióropuszami, ceglasto‑purpurowym na środku i jaśniejszymi zakończonymi ogonem po bokach. Jasnej karnacji, gładka, okryta rumieńcem twarz pozbawiona jest osłony, natomiast piersi i biodra okrywa, podobnie jak nogi na podudziach i kolanach, zbroja. Nagie pozostały ramiona, stopy i uda. Lewe oparte o pałąk poręczy rydwanu, by utrzymać równowagę podanego do przodu biodrami ciała. Druga noga cofnięta, a jej bosa stopa skierowana palcami ku tyłowi. Jasne, rozświetlone słońcem, prawe udo odcina się wyraźnie na tle rozwianego czerwonego płaszcza spływającego na podłogę rydwanu z lewego przedramienia. Dźwiga ono dużą okrągłą czerwoną tarczę, jaką osłaniali się greccy wojownicy, hoplici. Lewa dłoń prócz uchwytu tarczy obejmuje długą włócznię uniesioną skosem ku przodowi grotem w kształcie wąskiego liścia. Zwycięzca, w dłoni odwiedzionej nieco do tyłu wyprostowanej prawej ręki, prezentuje zgromadzonym na murach obrońcom miasta widocznego w tle, trzymany na wysokości głowy, przyozdobiony białym pióropuszem hełm poległego. Poniżej za plecami Achillesa w białym stroju, trzymający oburącz lejce brodaty woźnica rydwanu opasany skórą lamparta przerzuconą przez ramię. Z prawej strony kompozycji dominuje ukazana prawym bokiem para wyciągniętych w galopie lśniących w słońcu ciemnogniadych koni. Bliższy szyję z rozwianą grzywą ma cofniętą, ustawioną pionowo, a uniesioną głowę niemal poziomo. Drugi wygiął łabędzio szyję w łuk, przyciągając do niej brodę tak blisko, że czoło i nozdrza tworzą pion. Z lewej rozciągnięte na ziemi niemal nagie ciało Hektora przywiązane krótko przy osi pojazdu sznurem oplatającym nogi powyżej kostek. W głębi powyżej ciała para siwych koni kolejnego rydwanu. Ponieważ na pierwszym planie z lewej strony biegną pochyleni hoplici z mieczami, pojazdu nie widać, lecz ponad nimi góruje poruszający się nim wyprostowany brodacz o ciemnej karnacji zwrócony twarzą na wprost widza. W słońcu połyskuje jego ozdobna zbroja i hełm z osłonami na boki policzków spiętymi pod czarną brodą. Lewa dłoń wspiera się na dwóch pionowo ustawionych w rydwanie dwóch włóczniach widocznych wyraźnie na tle różowiejącego w oddali nieba, a prawa przytrzymuje krawędź tarczy stojącej w rydwanie przed nogami wojownika. Oprócz spraw toczących się pomiędzy ludźmi i półbogami uwagę widza może przyciągnąć pewien szczegół. Niewielkie drzewo wyrastające na tle murów powyżej tarczy Achillesa. Jedyne, które ocalało pośród spalonego słońcem pustkowia wokół Troi. — *Triumfujący Achilles*
Źródło: Franz von Matsch [czyt. franc von macz], domena publiczna.

Pierwszą wojną opisaną w literaturze europejskiej jest wojna trojańska. Znamy ją m.in. z dzieł greckiego poety Homera (IX–VIII wiek p.n.e.), który stworzył dwa eposy23eposy zatytułowane Iliada i Odyseja.

W Iliadzie (jej tytuł zawiera grecką wersję nazwy Troja – Ilion) twórca przedstawił ostatnie tygodnie dziesięcioletnich zmagań Greków (Achajów) i Trojan.

Już wiesz

Przypomnij sobie, jaki był powód wybuchu wojny trojańskiej oraz jej przebieg.

RxRpTn3Bmxytg

j00000002BB1v50_0000000H

JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Jacy byli Achilles i Hektor?

JPOL_E3_E4_Tekstykultury

R1diyNVCEVlb71

Zorientowana poziomo fotografia barwna przedstawiająca nieco z góry fragment ruin starożytnej Troi znajdujących się obecnie na terytorium Turcji. U dołu na pierwszym planie biegnie od środka dolnej krawędzi kadru ku połowie prawego boku linia szczytowa muru z nieregularnych ciosów kamiennych. Wyznacza ona krawędź trawiastego tarasu, z którego wykonano fotografię zarysów murów wzniesionych również z kamiennych bloków leżących niżej w odkrytym przez archeologów zagłębieniu terenu, którego przeciwne skarpy dostrzec można poniżej górnej krawędzi kadru. Jaśniejsze kamienie niewiele wystają ponad darń, której zieleń dominuje kolorystykę fotografii. Linie murów opisują kształt budynku z dwóch prostokątów. Bliższy jest co najmniej cztery razy większy od położonego za nim w górnej lewej ćwiartce kadru. W obu linie wewnętrznych podziałów nawarstwionych w różnych okresach budowy miasta. Pośród nich można wyróżnić młodsze, wznoszące się nieco wyżej cztery obiekty, z których trzy nie wpisują się w starsze wymurowania. Z lewej w głębi kadru, w dalszym narożniku, na zewnątrz najbliższego obrysu o kształcie prostokąta, wymurowana z mniejszych kamieni sześcienna budowla o długości boków i wysokości nieco ponad metr. Na środku górnej płaszczyzny otwór prowadzący w głąb, okrągły, o średnicy jednej trzeciej jej boku. Na prawo bliżej środka kadru drugi obiekt nieco mniejszy, na planie koła, również z otworem o podobnej co pierwszy średnicy. Na środku kadru przekręcona względem murów o 45 stopni płaska forma o boku ponad dwóch metrów z prostokątnym otworem przesuniętym względem środka górnej płaszczyzny w stronę najbliższego widzowi boku. Jej wzniesione z niezbyt sporych kamieni boki, okrywają z góry z większe płaskie kamienie, równo ociosane wzdłuż zewnętrznej krawędzi. W górnym prawym narożniku kadru najwyższa i najlepiej zachowana część ruin. Sześcienna bryła o wysokości około dwóch metrów i bokach długości niemal trzech wzniesiona na środku położonego z prawej strony muru większego prostokąta. Wzniesiona na podmurówce z ciosanych kamieni od połowy wysokości okryta gładko wykończonymi regularnymi płytami jasnoszarego kamienia. Na jej szczyt, porosły pośród kamieni trawą, prowadzą kamienne schody wsparte na niewidocznej dalszej ścianie tego obiektu. Pośród traw żółcą się gdzieniegdzie niewielkie kwiaty. — Mury obronne dawnej Troi. Starożytna Troja leży na terenie dzisiejszej Turcji. Archeolodzy próbują odtworzyć wygląd miasta z czasów wojny o piękną Helenę.
Źródło: Viktor Karppinen, fotografia barwna, licencja: CC BY-NC-ND 2.0.

Wodzem Greków był brat Menelaosa07Menelaosa (i szwagier Heleny) – Agamemnon06Agamemnon, natomiast Trojanami rządził król Priam08Priam. Nie oni jednak byli najważniejszymi wojownikami w swoich armiach, ponieważ obroną kierował syn Priama – Hektor, a wśród najeźdźców wyróżniał się Achilles.

R1Kq2x8ZHzw9O1

Zorientowana pionowo reprodukcja barwna obrazu przedstawiającego mitologiczną scenę pożegnania Hektora z Andromachą i Astyanaksem. Powierzchnia fotografowanego dzieła jest oświetlona tak, że dostrzec można pofałdowania płótna i liczne spękania warstwy malarskiej szczególnie z lewej strony, skąd pada światło. Para tytułowych bohaterów stoi przy sobie na pierwszym planie. Andromacha z lewej strony w kontrapoście z ugiętą prawą nogą zwrócona nieco ku mężowi, na którego ramieniu wsparła lewą dłoń. Ukazując prawy półprofil, pochyla lewy policzek w stronę główki niemowlęcia, Astyanaksa, jej syna, którego ojciec unosi lewą dłonią na wysokości piersi. Drugą dłonią obejmuje od tyłu jego plecy. Maluch o pucołowatych policzkach zwrócił oczy wprost na widza, prawą piętę oparł na przedramieniu ojca, a piąstką odchylonej w bok prawej ręki uchwycił wskazujący palec prawej dłoni matki uniesionej na wysokość jej piersi. Kobieta o jasnej karnacji ubrana jest w spiętą pod piersiami wąskim skórzanym paskiem ścielącą się po ziemi błękitną grecką suknię, spod której wysunęły się palce prawej stopy w sandale. Jej długie skręcone w lokach ciemne włosy spina złoty diadem, z którego spływa w dół jak tren biała obszyta złotymi frędzlami chusta, która niżej opasuje biodra i okrywa skosem od prawej stopy do lewego kolana suknię kobiety. Andromacha spogląda w górę na opaloną, otoczoną gęstą czarną brodą, twarz męża. Ten z kolei spogląda w niebo. Wyższy od żony niemal o głowę Hektor ubrany jest jak wojownik. Jego złotą, krótką do bioder zbroję przesłania na piersiach czerwony płaszcz, hlamida, którego przednia część przerzucona jest przez bark na plecy, gdzie okrycie sięga kolan. Pod zbroją haftowaną po skrajach czerwoną nicią, sięgającą niżej pośladków, miodowej barwy tunika z krótkim rękawem. Przy lewym biodrze krótki miecz w grubej zdobionej, złoconej pochwie. Poniżej gołych ud i kolan również złocone miedziane nagolenniki obejmujące również od tyłu łydki. Na stopach sandały o grubej podeszwie i rzemyku przechodzącym pomiędzy pierwszym i drugim palcem. Na stojących pada z góry, z lewej strony mocne światło, toteż rzucają cienie w prawo w głąb na ziemię również na leżący nieopodal stóp Hektora jego pozostały bojowy rynsztunek. Okrągłą, obitą lśniącą blachą wokół i wyłożoną na środku skórą tarczę, której prawy skraj niknie za krawędzią obrazu. Na tarczy stoi lśniący złotem hełm z osłoną na twarz i podwójnym czerwonym łukiem pióropusza z końskiego włosia oprawionego w przymocowanym do szczytu hełmu uchwycie, od którego podstawy z tyłu wije się czarny długi pukiel końskiego ogona. Zza hełmu z cienia wyłania się jeszcze grot włóczni. Powyżej tarczy wzdłuż prawej krawędzi wznosi się ukazane w dużym skrócie perspektywicznym kamienne wejście do budynku zwieńczonego gzymsem wystającym na tle skłębionych jasnych w tym miejscu chmur, które po drugiej stronie obrazu złowrogo ciemnieją. Tło dla postaci na pierwszym planie stanowi zamglony, oddany w tonacji szarości spłowiałych chłodnych brązów i błękitów krajobraz miejski pod zaciągniętym chmurami niebem. Za plecami Hektora, w tle, przy filarze budynku po prawej stoi wsparty na włóczni drugi uzbrojony mężczyzna w hełmie na głowie, a za nim w jego cieniu jeszcze jedna postać, wykonując taneczne gesty. Na lewo od Andromachy, nieco z tyłu, częściowo schowana za jej nogą okrytą lśniącą w słońcu chustą, przyklęknęła na lewym kolanie kobieta w czerwonej sukni, z upiętymi w kok czarnymi włosami na głowie. Prawe odkryte przedramię wsparła pionowo na kolanie i złączywszy obie dłonie przy twarzy pochylonej w rozpaczy, zanosi się płaczem. — *Pożegnanie Hektora z Andromachą i Astyanaksem*
Źródło: Carl Friedrich Deckler [czyt. karl fridrich dekla], *Pożegnanie Hektora z Andromachą i Astyanaksem*, ok. 1918, domena publiczna.

R16fKCy3cOKWD1

Zorientowana pionowo czarno‑biała fotografia przedstawiająca widziany od dołu posąg Achillesa. Heros o idealnej muskulaturze nagiego ciała został ukazany frontem w szerokim rozkroku. Ugięta w kolanie prawa noga wysunięta jest ku przodowi. Jej stopa palcami zwrócona na wprost. Lewa noga, ze stopą ustawioną pod kątem prostym do prawej, wyprostowana pozostała w tyle. Na wysokości biodra w dłoni prawej ugiętej w łokciu ręki mężczyzna ściska uniesiony ostrzem ku górze miecz. Za prawą nogą widać odstawioną zbroję grecką ukształtowaną jak kopia męskiego torsu. Głowę z puklami niezbyt długich, ale okrywających szyję i uszy włosów heros ukazał prawym profilem. Spogląda nad lewym ramieniem ponad okrągłą tarczą wzniesioną skosem na wysokość wzroku. Z lewego bicepsa spływa w dół za lewą piętę Achillesa długi płaszcz. — Posąg Achillesa
Źródło: Anthony Hevron [czyt. antony hewron], dostępny w internecie: Hyde Park, Londyn, licencja: CC BY 2.0.

j00000002BB1v50_0000002K

JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Pojedynek Achillesa i Hektora (I)

R76TA3ObHgd50

Zorientowana poziomo reprodukcja barwna obrazu przedstawiającego pojedynek Achillesa z Hektorem na tle murów Troi. Rzeczywistość malarz oddał w uproszczony sposób. Szczegóły anatomiczne naiwnie i nieporadnie. Ustawieni naprzeciw siebie walczący zostali ukazani w podobny sposób. Obaj stoją zwróceni torsem i biodrami w stronę widza z jedną z nóg w nieznacznym wykroku do przodu: Achilles lewą, Hektor prawą. Każdy ponad głowę unosi w prawej dłoni włócznię skierowaną grotem w przeciwnika, twarze obu ukazane są z profilu Achillesa prawym, a Hektora lewym policzkiem. Ich stroje różnią się przede wszystkim barwą. Achilles z lewej przy krawędzi malowidła ma na sobie krótką okrywającą tors łuskową złocistą zbroję i takie nagolenniki na podudziach. Spod zbroi wysuwa się dołem niebieska tunika, okrywająca do połowy uda brązowe spodnie. Jego ramiona i plecy okrywa spięty na piersi czerwony płaszcz sięgający niżej kolan. Końcówka płaszcza została trochę przycięta lewą krawędzią malowidła. Przy lewym boku herosa miecz. Mężczyzna uniesioną lewą ręką dźwiga na wysokość twarzy, wysuniętą w stronę przeciwnika owalną tarczę. Jej wnętrze zwrócone jest w stronę widza. Widać dwa pasy mocujące ją na uniesionym pionowo przedramieniu. Na głowie złoty hełm z czerwonym pióropuszem opadającym na plecy. Zbroja nieco wyższego Hektora jest niebieska. Podobnie tunika, spodnie, nagolenniki i hełm. Wieńczący go pióropusz jest czerwony jak Achillesa, natomiast płaszcz ma barwę oliwkowej zieleni. Jego trzymana niżej, przy boku tarcza z głową lwa na froncie ochrania ciało od barku do biodra. Tło zostało podzielone na trzy poziome pasy. Dolny ziemi, jasnobrązowy dochodzi niemal do połowy wysokości kompozycji. Tu poziomą liną oddzielony, Poniżej tarczy Achillesa, w oddali pod murem, w zwartym szyku falanga greckich wojowników, hoplitów, przygląda się pojedynkowi. Za plecami Hektora, na prawo, mury wznoszą się wyżej, a zza wieńczących je gzymsów wyłania się liczna grupa obrońców Troi. W tle błękit trzeciego, górnego, najwęższego pasa, nieba. Malunek został obrysowany po krawędziach niespokojną, pofalowaną ciemnobrązową linią. Ponad górną i poniżej dolnej krawędzi tak powstałej ramki autor poczynił alfabetem greckim odręczne napisy. — Pojedynek Achillesa i Hektora
Źródło: Theophilos Hatzimihail [czyt. teofilos hazimiheili], domena publiczna.

Ćwiczenie 1

Wyjaśnij, co – twoim zdaniem – sprawiało, że właśnie Achilles i Hektor byli tak ważnymi bohaterami.

R2VdV9v8E7DXR

Ćwiczenie 2

R49dHChSL5f0q

Po przeczytaniu dziesięciu wybranych powyżej fragmentów Iliady Homera przyporządkuj do danej grupy numery i oznaczenia pieśni opisujących któregoś z bohaterów.

1.1.4. Pieśń XVIII, 1.1.9. Pieśń IX, 1.1.3. Pieśń I, 1.1.7. Pieśń VI, 1.1.6. Pieśń VII, 1.1.4. Pieśń XVIII, 1.1.8. Pieśń I, 1.1.1. Pieśń II, 1.1.2. Pieśń IX, 1.1.5. Pieśń VI, 1.1.10. Pieśń VIII

Hektor
Achilles

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 3

Określ najbardziej charakterystyczne cechy Achillesa i Hektora ukazane w Iliadzie. Cechy obu bohaterów wpisz w puste pola. Przeciągnij je w dowolne miejsca.

R15GSDKgH98SD

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 3

Określ najbardziej charakterystyczne cechy Achillesa i Hektora ukazane w Iliadzie.

RmpXPPldjAe2l

Ćwiczenie 4

Wskaż, jaką cechę Achillesa lub Hektora przedstawia każdy z przytoczonych fragmentów. Wypisz je.

RqopqOp5fAjsq

IliadaHomer

Homer Iliada
Obaj szli wzajem ku sobie, a gdy spotkali się z bliska,
Pierwszy rzekł Hektor potężny o hełmie wiejącym kitami09kitami:
250
'Synu Peleusa, już dłużej nie będę przed tobą uciekał,
Chociaż obiegłem gród wielki boskiego Pryjama trzykrotnie,
Nie odważając się walczyć. Lecz teraz serce mi każe
Stanąć i zetrzeć się z tobą. Zwyciężę ciebie lub zginę.
[…]
Ciała ja twego nie zelżę10zelżę okrutnie, gdy Dzeus mi pozwoli
Odnieść nad tobą zwycięstwo potężne i wywlec twą duszę.
Zbroję ci tylko, Achilu, tę sławną zabiorę, a zwłoki
Oddam z powrotem Achajom01Achajom; ty ze mną uczyń to samo'.
260
Spojrzał na niego złym okiem i rzekł szybkonogi Achilles:
'Ty mi, przeklęty Hektorze, o żadnych układach nie gadaj!
Jak nie ma przysiąg i umów pomiędzy ludźmi i lwami
Ani jagnięta i wilki do zgody serc nie skłaniają,
Lecz z zaciętością na zgubę wzajemną zamysły11zamysły ważą12ważą –
265
Tak mnie i ciebie nie złączy przyjaźń ni żadne układy,
Póki z nas który nie padnie i własną krwią nie napoi
Tarczozbrojnego Aresa02Aresa, co walczy nieustraszenie.
[…]
270
Już ty mi dzisiaj nie ujdziesz! Niedługo Pallas Atena03Pallas Atena
Włócznią cię moją zabije! Dziś mi za wszystkie zapłacisz
Smutki po mych towarzyszach, których swą włócznią przebiłeś'.
Tak powiedział i cisnął z sił całych włócznię przed siebie
Cień rzucającą długi. Zobaczył ją Hektor wspaniały,
275
Schylił się w porę i włócznia śmignęła górą, a w ziemię
Zarył się grot04grot jej spiżowy05spiżowy. Wyrwała go Pallas Atena,
Achillesowi podając, a Hektor, pasterz narodów,
Tego nie spostrzegł, tak mówiąc do niezłomnego Pelidy13Pelidy:
'Jednak chybiłeś tym razem, do bogów podobny Achilu,
280
Dzeus nie objawił ci jeszcze mej śmierci. Tak tylko mówiłeś,
Więc szermowałeś14szermowałeś słowami podstępnie tak i swobodnie,
Aby mnie strach obezwładnił, pozbawił zwykłej dzielności,
Ale ty mnie, ściganemu, swej włóczni w plecy nie wbijesz.
Prosto uderzam, pierś możesz jedynie mi przeszyć swą włócznią,
285
Jeśli bóg zechce. A teraz ty mojej włóczni spiżowej
Strzeż się! […]
Tak powiedział i włócznię cień rzucającą długi
290
Cisnął, o włos nie chybiając, w sam środek tarczy Pelidy.
Włócznia odbita od tarczy upadła z daleka. Sposępniał
Hektor na myśl, że grot chyży15chyży na próżno umknął mu z ręki.
Stał zatroskany, bo nie miał już innej włóczni do walki.
Deifobosa16Deifobosa więc krzykiem zawezwał białotarczego,
295
Aby mu podał swą włócznię wysmukłą, lecz go nie było.
Pojął więc Hektor w swej duszy, co zaszło, i tak powiedział:
'Biada mi! Już mnie bogowie na śmierć wzywają na pewno!
A ja myślałem, że obok Dejfobosa mam, bohatera,
Ale on tam, za murami, a mnie oszukała Atena.
300
Dziś śmierć złowroga jest blisko, już jej nie mogę oddalić
Ani uniknąć. […]
A teraz dosięgła mnie Mojra17Mojra.
Jednak nie padnę bez walki, w śmierć nie odejdę bez sławy,
305
Dzieła wielkiego dokonam, zostanę w pamięci potomnych'.
Tak powiedział i zaraz wydobył miecz wyostrzony,
Który u boku mu zwisał, błyszczący, ciężki, ogromny.
Skupił się w sobie i runął jak orzeł o locie podniebnym,
Gdy na równinę znienacka, drapieżny, z chmur mrocznych opada,
310
By płochliwego zająca lub jagnię porwał bezsilne –
Hektor tak samo w przód runął, wstrząsając miecz wyostrzony.
Skoczył zarazem Achilles, a gniew przepełniał mu serce
Nieposkromiony i dziki. Pierś swoją tarczą osłonił
[…]
I tak jak gwiazda wśród innych gwiazd, gdy noc letnia zapada,
Gwiazda wieczorna, co wschodzi najpiękniej na ciemnych niebiosach –
Tak połyskiwał grot włóczni, którą potrząsał Achilles
320
W prawej swej dłoni, i szukał – by zgubić boskiego Hektora –
Miejsca, gdzie ostrze wbić w ciało urocze mógłby najłatwiej.
Ale ten cały okryty był lśniącą zbroją spiżową
Piękną, zdobytą po walce z Patroklem18Patroklem, którego pokonał.
Tylko, gdzie dwa obojczyki od ramion łączą się z szyją,
325
Gardło widniało, przez które uchodzi dusza najszybciej.
Tam, gdy nacierał nań Hektor, wbił ostrze boski Achilles.
Szyję młodzieńczą wskroś przebił grot jego włóczni głęboko,
Krtani mu jednak nie przeciął jesion w spiż ciężki okuty
I odpowiedzieć mógł jeszcze, na jego słowa, tamtemu.
330
Nad powalonym w proch zaczął chełpić się boski Achilles:
'Pewnie myślałeś, Hektorze, zdzierając zbroje z Patrokla,
Że ocalejesz, i o mnie nie dbałeś, że byłem daleki.
Głupcze! Choć z dala, tam przecie był ktoś potężniejszy od niego,
Przy wydrążonych19wydrążonych okrętach – tam jeszcze ja pozostałem,
335
Com ci rozwiązał kolana. Sępy i psy cię rozszarpią
Ku twojej hańbie, a jego spalą na stosie Achaje'.
Słabnąc już, odparł mu Hektor o hełmie wiejącym kitami:
'Na twą zaklinam cię duszę, kolana, i twoich rodziców –
Nie daj, by psy mnie szarpały pod okrętami Achajów,
340
Ale przyjm okup tak wielki, jak pragniesz, ze spiżu i złota;
Chętnie ci zwiozą te dary mój ojciec i matka czcigodna.
Niechaj powróci me ciało do domu i niech je Trojanie
Oraz Trojanki na stosie złożą i spalą po śmierci'.
Spojrzał na niego złym okiem i rzekł szybkonogi Achilles:
345
'Psie, ty mi moich rodziców ani mych kolan nie tykaj!
Dusza wzburzona i gniewna mnie skłania, aby w kawały
Ciebie porąbać i żywcem żreć za to, coś mi uczynił!
Już nikt z żyjących od głowy twej głodnych psów nie odpędzi,
Choćby mi dziesięć tu razy lub jeszcze dwadzieścia zwiększono
350
Okup za ciebie, cenniejsze obiecywano wciąż dary,
Choćby cię nawet samego na złoto przeważyć rozkazał
Pryjam, potomek Dardana21Dardana! Przenigdy cię matka czcigodna
Już nie opłacze na marach20marach, ta, która ciebie zrodziła,
Ale psy głodne i sępy do szczętu ciebie rozszarpią!'.
355
Rzekł, umierając już, Hektor o hełmie wiejącym kitami:
'Dziś cię przejrzałem, pojąłem, że to wysiłek daremny
Ciebie nakłonić. Żelazne masz bowiem serce w swej piersi,
Ale się strzeż, aby za nie gniew bogów cię nie dosięgnął […]'.
Już do martwego Hektora powiedział boski Achilles:
365
'Zdychaj! A ja swój los przyjmę wtedy, gdy Dzeus postanowi
I nieśmiertelni bogowie kres mego życia wyznaczą'.
Tak powiedział i z trupa wyszarpnął włócznię spiżową,
Rzucił ją na bok i z ramion martwych zdejmować mu zaczął
Zbroję skrwawioną. A inni kręgiem stanęli Achaje
370
I podziwiali wyniosłą postać i piękność wspaniałą
Ciała Hektora. A każdy, kto podszedł, zwłoki kaleczył
I tak odzywał się, patrząc i ten, i ów na sąsiada:
'Biada mu! Jakże jest miękki ze wszystkich stron dotykany
Hektor, nie taki, jak wtedy, gdy palił nasze okręty!'.
375
Każdy tak mówił, kto podszedł, i ciało włócznią kaleczył.
Kiedy ten zbroję zdarł boski i szybkonogi Achilles,
Pośród Achajów stanąwszy, te wyrzekł słowa skrzydlate:
'O przyjaciele, wodzowie i władcy mężnych Argiwów22Argiwów!
Oto sprawili bogowie, żem tego męża pokonał,
380
Który nam więcej klęsk zadał niż wszyscy razem Trojanie'.
unikatowy_nr_id_wpisu_01 Źródło: Homer, Iliada, tłum. Kazimiera Jeżewska, Wrocław 1986, s. 513–518.

Po przeczytaniu Iliady wykonaj poniższe ćwiczenia i polecenia.

Ćwiczenie 4

RQ9TEKRyvApww

Wskaż, co łączy, a co różni obu wojowników. Następnie uzupełnij krótkie charakterystyki Achillesa i Hektora.

Achilles to syn ............. Z jego imieniem Homer połączył określenie: ..................... Z tłumu Greków wyróżniała go ............. Za główną cechę charakteru Achillesa można uznać ............. Do towarzyszy walki Achillesa należeli: .................. i .................

Hektor to syn ............. Z jego imieniem Homer połączył określenie: ..................................................... Z tłumu Trojan wyróżniała go ............. Za główną cechę charakteru Hektora można uznać ..................... Do towarzyszy walki Hektora należeli: ............ i .............

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 5

RylMhWtdkcf83

Ułóż wydarzenia rozgrywające się na polu walki w kolejności chronologicznej.

Achilles zabiera zbroję Hektorowi.
Hektor rozumie, że bogowie już się nim nie opiekują.
Atena podaje włócznię Achillesowi.
Hektor proponuje, by nie pastwić się nad zwłokami pokonanego przeciwnika.
Hektor przepowiada śmierć Achillesa z ręki Parysa.
Achilles niecelnie rzuca włócznią w Hektora.
Achilles odrzuca propozycję okupu.
Hektor zapowiada, że nigdy nie odwróci się od przeciwnika (czyli nie będzie uciekać).
Achilles oznajmia, że pomagali mu bogowie.
Hektor rusza do walki na miecze.
Achilles odrzuca propozycję Hektora w sprawie szacunku dla zwłok wroga.
Grecy szydzą z Hektora.
Hektor prosi, by Achilles oddał jego ciało ojcu.
Hektor rzuca włócznią w tarczę Achillesa.
Achilles przebija szyję Hektora.

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 6

Ustal, czy określenia i cechy Achillesa i Hektora zawarte we fragmentach Iliady wskazanych w ćwiczeniu 2. różnią się od tych, które znalazły się w opisie pojedynku. Napisz, jaki z tego można wysnuć wniosek.

RIKBLPLXmN52d

Ćwiczenie 7

Wyjaśnij, jaka jest różnica w sposobie porozumiewania się między sobą dwóch wojowników.

R1Yy3y8Wn8Xgg

Ćwiczenie 8

Określ, o jakich cechach charakteru Achillesa i Hektora świadczy sposób, w jaki się do siebie odnoszą przeciwnicy.

R1c3IZEnza3kO

Ćwiczenie 9

W Iliadzie przeplatają się dwa światy – ludzki i boski. Wyjaśnij, jaki wpływ na losy bohaterów ma przychylność bogów. Wskaż odpowiednie fragmenty.

RLaRlEBkq4HsT

Ćwiczenie 10

Opisz, w jaki sposób zwycięzca pojedynku – Achilles – odniósł się do pokonanego Hektora i jego rodziny.

RlAEa4IBGVVlT

Ćwiczenie 11

Wyjaśnij, dlaczego Achilles nie uszanował Hektora i jego bliskich.

RMddyotw02JB7

Polecenie 1

Oceń, czy któregoś z tych dwóch wojowników możesz uznać za swój autorytet. Uzasadnij odpowiedź.

R1LtuXWNzp1QQ

j00000002BB1v50_00000047

JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Pojedynek Achillesa i Hektora (II)

Obejrzyj filmy i wykonaj poniższe ćwiczenia.

R102Bwk3SlwCY

Dr hab. Bogusław Bednarek opowiada o pojedynkach w literaturze starożytnej Grecji
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-NC-SA 4.0.

R4P2luqI8bykH

Dr hab. Bogusław Bednarek omawia pojedynek Hektora z Achillesem
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

j00000002BB1v50_0000004H

JPOL_E3_E4_Konteksty

Kto wygrał – Achilles czy Hektor?

R85L9yfVLpL93

Poziomo zorientowany fragment rzeźby „Umierający Achilles”. Widoczny fragment rzeźby wypełnia całkowicie część kadru poniżej jego przekątnej wytyczonej z dolnego prawego narożnika do lewego górnego. Półleżąca na cokole, pięknie umięśniona, idealizowana postać herosa, została sfotografowana od tyłu, z tym że głowa skrywa się poza kadrem u zbiegu jego krawędzi w górnym narożniku. Kadr nie obejmuje także przyciętej pionową linią krawędzi lewej łopatki, barku i ręki, na której wspiera się uniesiony niemal do pionu, podany ku prawej stronie tors. Prawa noga nieznacznie ugięta w kolanie spoczywa na ukazanej realistycznie na szczycie cokołu ziemi wyścielonej płaszczem wojownika, a koniec jego stopy, zamykając kompozycję w lewym narożniku kadru, wystaje częściowo poza cokół. Ranny zacisnął prawą dłoń w połowie długości strzały, która utkwiła w jego pięcie, sięgając z drugiego końca pierzastym bełtem powyżej biodra. Poziome płaszczyzny jasnego kamienia pokrywają ciemne plamy porostów. — Jedynym miejscem, w które można było śmiertelnie ugodzić Achillesa, była pięta. Według jednego z mitów udało się to Parysowi
Źródło: Ernst Herter [czyt. ernst herte], *Umierający Achilles*, 1884, rzeźba, Achilleion, Corfu, licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 12.1

Oceń, czy obaj przeciwnicy w utworze Homera walczyli uczciwie. Uzasadnij odpowiedź, odwołując się do cytatów z Iliady.

RskPBArztDICr

Polecenie 2

Rozważ, czy Achilles i Hektor mogą być dla ciebie autorytetami. Uzasadnij swoją odpowiedź.

RY0oN2ygQQxf7

Ćwiczenie 13

Oceń, czy – twoim zdaniem – Achillesowi bliżej do prymitywnego, mściwego wojownika czy do herosa.

R6Xe1P23c5kJG

RNPv01WCa9xDe

Zorientowana poziomo, formatem zbliżona do kwadratu reprodukcja barwna szkicu olejnego na desce, przedstawiającego Śmierć Hektora, wykonanego przez Petera Paula Rubensa. Malarz szkic namalował brązową farbą, pozostawiając na większej części obrazu biel gruntu w światłach. Jedynie niektóre partie podbarwił cienką warstwą farby (laserunkowo) błękitnej i czerwonej, a część świateł obrazu wzmocnił bielą olejną. W ten sposób wydobył z tła na pierwszy plan postaci ścierających się w centrum kompozycji dwóch bosonogich wojowników. Ukazany z lewej strony prawym profilem Achilles w krótkiej zbroi i rozwianym czerwonym płaszczu pochyla się w wykroku lewą nogą ku Hektorowi. Uniesioną w lewej dłoni włócznią przebija szyję przeciwnika u jej podstawy. Lśniąca tarcza Achillesa osłaniająca jego wyciągnięte w dół i do przodu prawe ramię wyznaczają swym kręgiem centrum kompozycji. Na prawo od niej klęczy na lewym kolanie Hektor, osłaniający się nieskutecznie tarczą, podparty o ziemię lewą, ściskającą rękojeść miecza, dłonią. Ukazany frontem, głowę zwrócił ponad prawe ramię, w stronę atakującego, ukazując ocieniony hełmem lewy profil twarzy, której policzek i skroń, a także wygiętą szyję rozświetla od tyłu padające z prawej strony światło. Ponad walczącym z jasnych od bieli olejnej chmur wyłania się pochylona nad walczącymi postać Ateny. Ręce ma rozchylone, a w lewej dłoni unosi włócznię. Błyszczący hełmem rzuca cień na zwróconą w lewo ku Achillesowi twarz bogini. Za jej plecami frunie sowa, atrybut Ateny. Powyżej kartusz, jeszcze bez napisu, a na wstęgach po jego obu bokach wylegujące się i przyglądające walce nagie amorki, po jednym z każdej strony. Przy krawędzi z lewej strony cofnięty w głąb posąg z popiersiem brodatego mężczyzny, a po prawej podobny, ale na pierwszym planie. W tle panorama Troi z tłumem ludzi. — Peter Paul Rubens [czyt. pitr pol rubens], *Śmierć Hektora*
Źródło: Peter Paul Rubens, *Śmierć Hektora*, olej na desce, 1630–1635 r., Museum Boijmans Van Beuningen, domena publiczna.

Ciekawostka

Wiadomo, że jedynym miejscem, w które można było śmiertelnie ugodzić Achillesa, była pięta. Według jednego z mitów udało się to Parysowi, który strzelił do Greka, kiedy ten szedł do świątyni Apollina na spotkanie z Priamem. Druga wersja mówi o śmierci Achillesa na polu walki, gdy nie posłuchał Apollina, by zaprzestać ataku na Trojan.

Eposy Homera były najpierw przekazywane z pamięci. Aby łatwiej było odtwarzać obszerne dzieło (Iliada liczy niemal 15,5 tysiąca wersów), używano stale powtarzających się formuł, np. Na to mu tak odpowiedział…. To ułatwiało zapamiętanie historii dzięki częściom złożonym ze stałych zwrotów i zdań.

Wybierzmy serię […] wierszy z pierwszej księgi Iliady, pamiętając, że przekład wiernie tu naśladuje oryginał grecki:
w. 58. Powstał wśród nich i głos zabrał o szybkich nogach Achilles
84 Na to mu tak odpowiedział o szybkich nogach Achilles
130 Na to mu tak odpowiedział potężny wódz Agamemnon
148 Spojrzał na niego złym okiem i rzekł szybkonogi Achilles […]

Choć historie przedstawione w Iliadzie i Odysei są bardzo obszerne, to dla wyspecjalizowanego wędrownego śpiewaka zapamiętanie ich nie jest niemożliwe
– jeszcze w XX wieku na terenie Chorwacji spotykano ludowych artystów, którzy potrafili odtworzyć dzieła mające prawie 100 000 wersów!

W Iliadzie i Odysei Homer bardzo często stosował też tzw. stałe epitety, np. szybkonogi Achilles. W ten sposób także ułatwiał zapamiętanie dzieł złożonych z wielu tysięcy wersów, ale przede wszystkim uwypuklał cechę bohatera. Dany epitet nie musiał określać wyłącznie jednej postaci, a niekiedy bywał zastępowany innym wyrazem (Achilles jest też nieraz nazywany boskim).

j00000002BB1v50_0000005Q

JPOL_E3_E4_Preteksty

Współcześni wojownicy

JPOL_E3_E4_Preteksty

RUpZDYT3sH57X1

Zorientowana poziomo czarno‑biała fotografia przedstawiająca na ciemnym tle fragment ringu bokserskiego z dwoma zawodnikami i sędzią. W padającym z lewej strony świetle z mroku wyłaniają się pojedyncze, ukazane od bioder, przecięte linami ringu na pierwszym planie, postaci. Obaj pięściarze i arbiter są zwróceni do widza plecami. — Sport
Źródło: Pixabay, fotografia czarno-biała, domena publiczna.

JPOL_E3_E4_Preteksty

Ćwiczenie 14

Zmagania sportowe (nie tylko związane ze sportami walki) komentatorzy nazywają niekiedy pojedynkami. Wyjaśnij, jaki sens ma takie zestawienie.

RhZX7SJhXiEK7

R1TGCFRQ039Rc

Ćwiczenie 15

Dopasuj do podanych związków wyrazowych ich objaśnienia. walka z wiatrakami Możliwe odpowiedzi: 1. Określamy tak walkę, w której jedna ze stron wydaje się dużo słabsza, ale pomimo tego wygrywa., 2. Gdy ktoś potrafi domagać się czegoś, co mu się należy., 3. Gdy ktoś walczy tak długo, aż wystarczy mu na to sił., 4. Zacięty konflikt., 5. Gdy walczy się z czymś nierealnym., 6. Gdy ktoś jest z kimś skonfliktowany. walka do upadłego Możliwe odpowiedzi: 1. Określamy tak walkę, w której jedna ze stron wydaje się dużo słabsza, ale pomimo tego wygrywa., 2. Gdy ktoś potrafi domagać się czegoś, co mu się należy., 3. Gdy ktoś walczy tak długo, aż wystarczy mu na to sił., 4. Zacięty konflikt., 5. Gdy walczy się z czymś nierealnym., 6. Gdy ktoś jest z kimś skonfliktowany. walczyć o swoje Możliwe odpowiedzi: 1. Określamy tak walkę, w której jedna ze stron wydaje się dużo słabsza, ale pomimo tego wygrywa., 2. Gdy ktoś potrafi domagać się czegoś, co mu się należy., 3. Gdy ktoś walczy tak długo, aż wystarczy mu na to sił., 4. Zacięty konflikt., 5. Gdy walczy się z czymś nierealnym., 6. Gdy ktoś jest z kimś skonfliktowany. być z kimś na wojennej ścieżce Możliwe odpowiedzi: 1. Określamy tak walkę, w której jedna ze stron wydaje się dużo słabsza, ale pomimo tego wygrywa., 2. Gdy ktoś potrafi domagać się czegoś, co mu się należy., 3. Gdy ktoś walczy tak długo, aż wystarczy mu na to sił., 4. Zacięty konflikt., 5. Gdy walczy się z czymś nierealnym., 6. Gdy ktoś jest z kimś skonfliktowany. walka na noże Możliwe odpowiedzi: 1. Określamy tak walkę, w której jedna ze stron wydaje się dużo słabsza, ale pomimo tego wygrywa., 2. Gdy ktoś potrafi domagać się czegoś, co mu się należy., 3. Gdy ktoś walczy tak długo, aż wystarczy mu na to sił., 4. Zacięty konflikt., 5. Gdy walczy się z czymś nierealnym., 6. Gdy ktoś jest z kimś skonfliktowany. pojedynek Dawida z Goliatem Możliwe odpowiedzi: 1. Określamy tak walkę, w której jedna ze stron wydaje się dużo słabsza, ale pomimo tego wygrywa., 2. Gdy ktoś potrafi domagać się czegoś, co mu się należy., 3. Gdy ktoś walczy tak długo, aż wystarczy mu na to sił., 4. Zacięty konflikt., 5. Gdy walczy się z czymś nierealnym., 6. Gdy ktoś jest z kimś skonfliktowany.

Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Polecenie 3

Ułóż zdania ze związkami wyrazowymi z poprzedniego ćwiczenia.

R97aU3KppxY46

j00000002BB1v50_0000005Z

JPOL_E3_E4_Zadaniowo

Zadaniowo

Polecenie 4

Przeprowadźcie w klasie rozprawę, w której będziecie oceniać Achillesa. W dwóch grupach zbierzcie argumenty, które wykażą, że był barbarzyńcą, oraz takie, które potwierdzą, że można go nazwać człowiekiem wrażliwym. Wykorzystajcie do tego fragment tekstu Roberta Gravesaj00000002BB1v50_000tp00ARoberta Gravesa oraz poniższe uwagi na temat Achillesa.

Po przywłaszczeniu sobie zbroi Achilles przeciął skórę na ścięgnach nóg Hektora, przewlókł przez nie rzemienie, które przywiązał do rydwanu, po czym […] lekkim kłusem powlókł zwłoki ku okrętom. Głowa Hektora z opadającymi czarnymi lokami wzbijała kłęby kurzu. Są jednak i tacy, którzy twierdzą, że Achilles trzykrotnie okrążył mury, wlokąc zwłoki przywiązane pasem […]. Teraz dopiero Achilles pochował Patroklosa […], złożył w ofierze nie tylko konie […], lecz również dwunastu jeńców trojańskich szlachetnego urodzenia, między innymi kilku synów Priama […]. Wygrażał, że rzuci zwłoki Hektora psom na pożarcie, lecz powstrzymała go Afrodyta. […] Achilles, nadal trawiony żalem, wstawał codziennie o świcie i trzykrotnie wlókł ciało Hektora wokół grobu Patroklosa. […] W końcu na rozkaz Zeusa Hermes pod osłoną nocy zaprowadził Priama do obozu greckiego i nakłonił Achillesa, by przyjął okup. […] Uzgodniono, że okup będzie wypłacony w złocie w ilości równej wadze ciała Hektora.

Uwagi na temat Achillesa

Przepowiednia mówiła, że jeśli wyruszy pod Troję, będzie żył krótko i umrze w sławie, a jeśli nie popłynie z Grekami, jego życie będzie długie, choć pozbawione chwały.
Achilles właściwie nie musiał brać udziału w wojnie, bo sprawa porwania Heleny nie dotyczyła go – dopiero zarzut tchórzostwa sprawił, że wziął on udział w wyprawie.
Dla Achillesa najbliższą osobą był Patroklos, czasem też widywał się z matką, podczas gdy Hektor miał przy sobie żonę, dzieci, rodziców i rodzeństwo.
Zabijał nie tylko przeciwników. Z jego ręki zginął niejeden rodak – działo się tak, gdy coś Achillesa rozwścieczyło (tak stało się wtedy, gdy Tersytes wykłuł oczy zwłokom Amazonki Pentesilei, sojuszniczki Trojan, w której zakochał się Achilles w chwili jej śmierci).
Po zabiciu Hektora długo pastwił się nad jego zwłokami, choć ostatecznie oddał je Priamowi.

RK9pJaeAenf76

R1XfTSvwRMWpG

Kwadratowa fotografia barwna dekoracji przedstawiająca scenę z Achillesem opatrującym rannego Patroklosa. W charakterystyczny dla tego typu ceramiki sposób autor wykonał rysunek, wydrapując go w czarnym szkliwie pokrywającym wypalone naczynie. Pozostawił jedynie cienkie czarne linie szkliwa na czerwonym tle odsłoniętej wypalonej gliny. Tytułowi bohaterowie to młodzi szczupli mężczyźni ustawieni naprzeciw siebie. Z prawej strony tak powstałej, wyraźnie podzielonej na środku, lecz nie w pełni symetrycznej kompozycji artysta przedstawił ustawionego lewym profilem Achillesa. Ten przykucnął z pochyloną głową, którą chroni hełm górujący zdobiącym go pióropuszem z opadającym z tyłu wąskim ogonem nad siedzącym po lewej rannym. Heros wpatruje się z uwagą w opatrywany białym bandażem biceps lewej ręki swego druha. Podobnie jak on ubrany jest w chroniącą tors krótką zbroję z łuskowych płytek i tunikę okrywająca jedynie biodra i górną część ud. Na stopach ma wykonane z rzemyków sandały z napiętnikami. Przysiadł na uniesionej pięcie, opartej na palcach lewej stopy, nie dotykając opuszczonym kolanem ziemi. Prawa stopa spoczywa całą powierzchnią podeszwy. Prawe kolano sterczy w górze, a na schodzącym skosem od niego w dół udzie wspiera się łokieć ugiętej prawej ręki, której dłoń naciąga ku górze koniec bandaża. Dłoń lewej bliższej widzowi ręki pociąga drugi koniec opatrunku w dół. Po przeciwnej stronie ustawiony torsem na wprost widza siedzi na ziemi bosy Patroklos. Rozchylił szeroko uda. Lewą nogę, nieco uniesioną, niemal wyprostowaną przełożył za Achillesem i zaparł stopę o okrąg wyznaczający granicę rysunku. Na udzie wsparł łokieć opatrywanej ręki. Prawą stopę przyciągnął do pośladka, a na wewnętrznej stronie uda oprał łokieć ręki prawej, której dłoń, skierowana palcami ku łokciowi przyłożona do ręki opatrywanej, podtrzymuje ją od dołu poniżej pachy. Odwiedziony kciuk przyciska do zwojów opatrunku schodzący w dół koniec bandaża. Ranny odchylił tors w lewo, podobnie jak głowę, zwracając przy tym szczupłą twarz w stronę przeciwną dokonywanemu zabiegowi. Profil twarzy zamyka po linii żuchwy ciemna broda przechodząca w baki, lecz nie okrywająca policzków. Pod nosem wąski dość długi opadający na boki wąs. Młodzieniec na plecach ma otwarty pusty kołczan na strzały. Na lewo, poniżej podudzia widnieje pojedyncza strzała, zwrócona grotem ku dołowi kompozycji, gdzie zamyka ją roślinny ornament z wicią oplatającą trzy wielopalczaste liście mimozy. W lewym liściu na przedłużeniu strzały niewielkie wyżłobienie w szkliwie. Od lewej i dolnej krawędzi w narożniku kadru wybiegają linie pęknięcia. Zbiegają się w jedną rysę, która skosem podąża ku górze, przechodzi przez piersi Patroklesa, jego kołczan i kończy swój bieg poniżej środka górnej krawędzi fotografii. — Scena wykonana we wnętrzu czerwonofigurowej czary z Vulci
Źródło: Sosias, *Achilles opatrujący rannego Patroklosa*, ok. 500 r. p.n.e., British Museum, Londyn, domena publiczna.

Polecenie 5

Odszukaj w dowolnym filmie fragment przedstawiający pojedynek (może to być pojedynek wojowników greckich, ale też np. walka samurajów, kowbojów, a nawet pięściarzy) i dokładnie go opisz.

RQbgTv5DEAGP0

Polecenie 5

Poszukaj w literaturze innego przykładu pojedynku i opisz go.

RplsLlCT1W2yg

Polecenie 6

Napisz rozprawkę na temat: Czy rycerz (żołnierz) może okazywać litość?. W wypowiedzi odwołaj się do przykładów z literatury, filmu, historii.

RIA3q64rMhmMY

R1HtWzp42s3tR1

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Zapoznaj się z poniższymi słowami kluczami związanymi z lekcją, a następnie zaproponuj ich własną kolejność. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji.

Słowa klucze: epos, charakterystyka postaci, heros, pojedynek, śmierć.

R1e3N0QLv7fUp

j00000002BB1v50_000tp00A

j00000002BB1v50_000tp001

j00000002BB1v50_000tp002

j00000002BB1v50_000tp003

j00000002BB1v50_000tp004

j00000002BB1v50_000tp005

j00000002BB1v50_000tp006

j00000002BB1v50_000tp007

j00000002BB1v50_000tp008

j00000002BB1v50_000tp009