Kto skończył siew, może spać do żniw

„Kto skończył siew, może spać do żniw” – brzmi polskie przysłowie. Warto zastanowić się nad jego znaczeniem. Sianie zbóż zaczyna się w Polsce od połowy marca i trwa do pierwszej dekady kwietnia. Później następuje czas oczekiwania na plony i odpoczynek od pracy na roli, który trwa od pierwszej dekady kwietnia do 15 czerwca. Wynika to z tego, że koszenie i zbieranie dojrzałego zboża, zwane żniwami, ma swój początek przeważnie 15 czerwca i kończy się 15 sierpnia. Ukoronowaniem zbiorów są dożynki, zwane inaczej świętem plonów obchodzone przez ludność wiejską 23 września.

Eliza Orzeszkowa Nad Niemnem (fragment)

Na rozległej przestrzeni pola, którą wąska droga z bohatyrowickąbohatyrowickibohatyrowicką okolicą rozdziela, żniwiarze wydawali się rojem istot nie tylko ruchliwych, ale i różnobarwnych. Wyglądało to tak, jakby malarz jakiś gorąco żółte tło bez ładu i symetrii osypał kroplami różnych farb. Biała i różowa przemagały wszystkie inne. Były to koszule mężczyzn i kaftany kobiet. Białość pierwszych była śnieżna, różowość drugich - gorąca. Przez parę tygodni poprzedzających porę żniw w BohatyrowiczachBohatyrowiczeBohatyrowiczach panował wielki ruch prania i szycia. Do kilkunastu najmozolniejszych dni w roku przygotowywano się tam jak do wielkiego święta. Cała ludność okolicy jednocześnie wylec miała w pole, dla każdego więc było to wystąpienie publiczne, o którego przystojnośćprzystojnyprzystojność, a nawet i niejaką wykwintnośćwykwintnywykwintność niezmiernie dbano.

[...]

Chuda i chorowito wyglądająca żona Fabiana, w sztywnej chustce osłaniającej głowę i część mizernej jej twarzy, prędko jednak i wprawnie żęła obok swej córki, pulchnej i przysadzistej Elżusi, z dala świecącej jaskrawą różowością swego kaftana i mnóstwem polnych maków sterczących nad jej czołem, tak prawie jak one pąsowym. Za nimi dwaj niedorośli chłopcy żęliżąćżęli także, a jeden wielki, pleczystypleczystypleczysty, rudy chłopak, z czerwoną twarzą i rzędem białych zębów w wiecznym, gapiowatym uśmiechu ukazywanych, wiązał snopysnopsnopy, układał je w dziesiątki i pomagał do naładowywania nimi wozu nieco młodszemu, lecz również pleczystemu i silnemu bratu.

[...]

Po chwilowych rozmowach znowu na łanie zapanowała praca milcząca i gorliwa. Lekkie przedwieczorne wiatry muskać poczęły wierzchołki niezżętych jeszcze zbóż i urywanymi akordami szmeru wtórować temu suchemu, monotonnemu, nieustannemu szelestowi, jaki wydawały łamiące się pod sierpami kłosy i z ziemi podnoszone snopy. W tym szeleście i w tych szmerach postacie żniwiarek, różnobarwne, milczące, wysokie i niskie, grube i wysmukłe, prostowały się co chwilę i w tył nieco odgięte podnosiły w rękach garście długich, kłosistych łodyg, które na rozciągniętym powróślepowrósłopowróśle złożywszy, znowu ku ziemi przypadały. Czasem ta lub owa szybkim ruchem rękaw odzieży po spotniałym czole przesunęła lub odetchnęła głośno. Do stóp im wraz z kłosami upadały różowe kąkolekąkolkąkole, pąsowe maki i szafirowe bławatki; za nimi niskie, liliowe grochy, drobne rumianki, kosmate kotki zostawały nietknięte śród ostrych kolców ścierni; spod ich rąk niekiedy wznosił się i w powietrzu igrał biały puch przekwitłego brodawnikabrodawnikbrodawnika (...).

121NP_00000_BIB_001 Źródło: Eliza Orzeszkowa, Nad Niemnem, t. II, Warszawa 1938, s. 84, 86, 93–94.