Kto zna zasady i reguły, ten ma podstawy być z siebie dumnym. Utrwalamy zasady pisowni ch i h

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna najważniejsze zasady pisowni ch i h.

b) Umiejętności

Uczeń:

• potrafi korzystać z zasad ortograficznych w praktyce,

• potrafi posługiwać się słownikiem,

• samodzielnie przygotowuje notatkę.

2. Metoda i forma pracy

Metoda praktycznego działania, praca indywidualna, praca grupowa.

3. Środki dydaktyczne

Słowniki ortograficzne, kartki formatu A4, przygotowane przez nauczyciela i powielone na kartonikach zasady pisowni ch i h.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Na początku lekcji nauczyciel prosi uczniów o zapisanie krótkiego tekstu ortograficznego.

Będzie to tzw. dyktando wprowadzające: kilkanaście słów zawierających „ch” lub „h” ( załącznik 1).

Po zapisaniu „ słówek „dzieci wymienią się swymi zeszytami. Każde z nich będzie pełniło rolę nauczyciela i sprawdzało pracę kolegi siedzącego obok w ławce. Nauczyciel pilnuje, aby tekst dyktanda został sprawdzony uczciwie i rzetelnie. Po dokonaniu wymiany kolejni uczniowie czytają po jednym zdaniu. Po przeczytaniu omawiają głośno pisownię wyrazów zawierających ch lub h. Wszystkie wyrazy zostają zapisane na tablicy i w zeszytach.

Wyrazy powinny być zapisane w dwóch pionowych kolumnach (w jednej kolumnie wyrazy
z ch, w drugiej wyrazy z h) tak, aby można było wpisać obok zasadę pisowni danego wyrazu.

Pojawi się lista kilkunastu wyrazów, które dzieci powinny zapamiętać.

b) Faza realizacyjna

Dzieci pracują indywidualnie. Każdy uczeń otrzymuje kartkę A4, na której ma narysować

tzw. piktogram ortograficzny. Jest to tak skonstruowany rysunek, że oprócz obrazu można na nim dostrzec ukryty wyraz lub samą trudność ortograficzną. Piktogram pomaga zapamiętać

pisownię wyrazu, bo dziecku kojarzyć się będzie z określonym obrazem oraz czynnościami.

Kiedy dziecko wybierze już wyraz, którego pisownię chce zilustrować, powinno sprawdzić ją w słowniku ortograficznym.

Piktogramy muszą zostać pogrupowane zgodnie z regułami, jakie ilustrują.

Można poniżej ilustracji wykonać literami drukowanymi podpis. Bardzo ważna jest tu kolorystyka i estetyka. Każdy uczeń powinien omówić swoją pracę, podać zasadę, do której można piktogram przyporządkować i uzasadnić swój wybór.

Lekcja powinna zostać podsumowana przyporządkowaniem piktogramów do właściwych zasad ortograficznych.

Piktogramy powinny zostać zebrane i ocenione. Należy powiesić je w sali razem z regułami ortograficznymi.

Nauczyciel przygotowuje wcześniej materiały z powielonymi zasadami i rozdaje je dzieciom.

Uczniowie mają wybrać najpopularniejsze reguły i ustalić właściwą dla nich kolejność – od najpopularniejszych do mniej znanych. Kolejne zasady zostają ponumerowane. Te same numery należy nanieść na piktogramy, które daną zasadę ilustrują. Kartoniki, na których znajdują się reguły, uczniowie łączą ze sobą (w linii poziomej, na przykład za pomocą
sznurka) i wieszają w sali.

Aby utrwalić pisownię wyrazów, nauczyciel przeprowadza ćwiczenia. Z grupy piktogramów uczniowie wybierają po jednym rzeczowniku występującym w rodzaju męskim, żeńskim
i nijakim. Rzeczowniki odmieniają przez przypadki w obu liczbach i zapisują odmianę do zeszytów, podkreślając ch, h i litery, na które się wymieniają. W dalszej części lekcji uczniowie wykonują kolejne ćwiczenia (załącznik 2)

5. Bibliografia

1. Iwanowicz M., Mistrz ortografii. Podręcznik do systematycznej nauki ortografii dla klas IV‑VI szkoły podstawowej, Res Polona, Łódź 2000.

2. Łuczak A., Murdzek A., Między nami. Język polski. Zeszyt ćwiczeń dla klasy czwartej szkoły podstawowej, Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 2005.

3. Słownik ortograficzny języka polskiego wraz z zasadami pisowni i interpunkcji,
   red. nauk. M. Szymczak, wyd. 17 popr., Wydawnictwo PWN, Warszawa 1995.

4. Wójcik J., Nauka ortografii i interpunkcji, WSiP, Warszawa 1986.

6. Załączniki

a) Załącznik 1

mucha, mech, mahoń, heban, błahostka, bohater, druh, herb, hełm, juhas, rzeżucha, harmider,

chwila, Chorwacja, Chorzów, Chełm, węch, ruch, hejnał.

b) Załącznik 2

Ćwiczenie 1

Dopisz wyrazy pokrewne tak, by nastąpiła wymiana głosek.

Maluch –

Duch –

Mech –

Pech –

Okruch –

Ćwiczenie 2

Wymyśl krótkie opowiadanie (5 zdań ), w którym kolejne wyrazy rozpoczynać się będą od takich liter, jakie kończyły wyrazy poprzedzające. W opowiadaniu musisz wykorzystać wyrazy umieszczone poniżej w ramce.

Ćwiczenie 3

Znajdź jak największą liczbę imion zaczynających się literą „h” i „ch”. Zapisz je.

(Proponuję urządzić klasowy turniej, kto najszybciej przypomni sobie największą liczbę imion ).

c) Zadanie domowe

Korzystając ze słownika języka polskiego, wypisz jak najwięcej rzeczowników
w liczbie mnogiej rozpoczynających się na ch i h, składających się z trzech sylab.

7. Czas trwania lekcji

2 x 45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Przy omówieniu pracy domowej należy przypomnieć uczniom, co nazywamy sylabą.