RNADdUcNHFo5I1

Ważne daty

V w. p.n.e. – życie Fidiasza

ok. 8 n.e. – Owidiusz pisze Metamorfozy

1466‑1536 - lata życia Erazm z Rotterdamu

1603 – Hans Rottenhammer tworzy Minerwa i Muz

1638 – Giovanni Andrea Sirani tworzy Minerwa, Wenus i Juno (Sąd Parysa)

1697 – René‑Antoine Houasse tworzy Minerwa przekazuje swą tarczę Perseuszowi

1775 – Giuseppe Botani tworzy Ulisses zamieniony przez Atenę w żebraka

1898 – Gustav Klimt tworzy Pallas Athene

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RcLyb1klxhxlz1

Źródło: online-skills, licencja: CC0.

II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:

1. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:

2) mity o bogach olimpijskich i pozostałych bóstwach panteonu greckiego;

8. potrafi wskazać najważniejsze cechy charakterystyczne i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:

2) mity o bogach olimpijskich i pozostałych bóstwach panteonu greckiego;

Nauczysz się

opowiadać historię mitu o Atenie;

charakteryzować postacie występujące w micie;

rozpoznawać dzieła malarskie nawiązujące do mitu o Atenie.

Atena - Wprowadzenie

Zastanawiająca jest historia o tym, jak grecka bogini mądrości – Atena (łac. Minerva) – pojawiła się na świecie. Sam Zeus chodził po Olimpie i strasznie skarżył się na ból głowy. Było to po tym, jak ojciec bogów połknął jedną z Okeanid - Metydę, boginię rozwagi, która miała urodzić jego dziecko. Zgodnie z przepowiednią urodzony przez nią syn miał pozbawić ojca tronu. Zeus postanowił do tego nie dopuścić.

Ból głowy męczył go już od wielu dni i dlatego postanowił wezwać boskiego kowala, Hefajstosa, aby zaradził coś na ten problem. Nieśmiertelny bóg poprosił boskiego rzemieślnika, aby ten rozbił mu czaszkę swoim toporem, żeby poznać przyczynę bólu. Kiedy tylko Hefajstos spełnił prośbę Zeusa, z obolałej głowy wyskoczyła dorosła już bogini Atena w pełnym uzbrojeniu.

R1YgYGL4DQJL31

Czarno-biała ilustracja autorstwa Michela Maiera pod tytułem „Narodziny Ateny” przedstawia tytułowe narodziny bogini. Na pierwszym planie znajduje się dwóch mężczyzn. Ten z lewej strony to Hefajstos, który został ukazany jako mężczyzna w średnim wieku, o kręconych włosach i lekkim zaroście, w dłoniach ma topór, którym rozłupał właśnie głowę Zeusowi siedzącemu po jego prawej stronie. Zeus to starszy mężczyzna o długich włosach i bujnym zaroście, znajduje się on koło kamiennego murku w pozycji pół leżącej, ma rozłupaną czaszkę, z której wychodzi dorosła kobieta – to jego córka Atena. W oddali widoczni są ludzie oraz inne postacie, którzy przyglądają się tej dziwnej sytuacji. Znajdują się tam też okręty pływające po morzu. — Michel Maier, „Narodziny Ateny”, 1618, z książki „Atalanta Fugiens”, pinterest.com, CC BY 3.0

Dziwny sposób przyjścia na świat bogini był tematem dla wielu greckich artystów. Moment narodziny Ateny pojawiał się między innymi w greckim malarstwie wazowym.

W związku z tym, że bogini mądrości przyszła na świat bezpośrednio z ciała swojego ojca, była jego ukochaną córką. Zeus zawsze był skłonny wysłuchać jej rady, a na prośbę córki pożyczał jej często swój śmiercionośny piorun. Silny związek Ateny i Zeusa, sam charakter bogini, zainspirował również psychoanalityków, którzy ukuli pojęcie kompleksu Ateny. Pojęciem tym określa się postawę kobiety polegającą na identyfikacji z męską psychiką oraz męskim stylem bycia. Powstaje, gdy córka nadmiernie utożsamia się z ojcem.

R1Hdi5CcuGTPP

Ćwiczenie 1

Wskaż poprawne dokończenie zdania: Athena est in mythologia Graeca dea, quae…

in insula Delo nata erat.
lunae et venationis dea fuit.
artes bellumque curavit.

Atena jako bogini mądrości

Atena była boginią mądrości. Patronowała filozofom, a jej świętym ptakiem była sowa, która do dziś stanowi dla nas symbol mądrości. Często w starożytnych wyobrażeniach w otoczeniu bogini pojawiał się właśnie ten ptak, a samą boginię niekiedy nazywano sowiooką.

RahGLJa635Z4Y1

Fotografia nieznanego autora przedstawia malarstwo czerwonofigurowe na antycznej wazie, na której umieszczono podobiznę kobiety – Ateny, jej włosy są czarne i spięte w kok, ubrana jest ona w długą szatę sięgającą do kostek, w jednej dłoni trzyma włócznię, a w drugiej swój hełm. Obok kobiety widoczna jest latająca sowa. — Autor nieznany, Atena w uzbrojeniu, 490-480 r. p. n. e., Muzeum w Nowym Jorku, Stany Zjednoczne, wikimedia.org, CC BY 2.5

RdEw9R7lwmTtQ1

Fotografia nieznanego autora przedstawia Ateńską tetradrachmę z symbolem bogini mądrości – sową. Na zdjęciu widoczny jest przedmiot w kształcie okręgu, przypominający miskę, w której zamieszczona została płaskorzeźba sowy – symbolu mądrości. Ptak ma duże okrągłe oczy, skrzydła oraz duże łapy. Obok sowy widoczne są owoce oliwne, oraz inskrypcja w języku starogreckim. — Autor nieznany, Ateńska tetradrachma z symbolem bogini mądrości - sową, 480–420 r. p. n. e., Muzeum w Lyonie, Francja, CC BY 2.5

Zachowały się do naszych czasów również powiedzenia Greków i Rzymian, które odnoszą się do bogini mądrości, Ateny. Zebrał je jeden z czołowych humanistów czasów odrodzenia – Erazm z Rotterdamu (1466‑1536). Zasłynął jako autor Pochwały głupoty (1509), ironicznej satyry na ówczesne społeczeństwo. Warto również odnotować, że opracował pierwsze wydanie Nowego Testamentu (1516) w języku oryginalnym, czyli starogreckim. Zebrane przez siebie powiedzenia Greków i Rzymian Erazm wydał jako Adagia (od łacińskiego adagium – przysłowie).

R13OkEqLy4d291

Obraz autorstwa Hansa Holbeina pt. portret Erazma z Rotterdamu przedstawia tytułowego mężczyznę, który pozuje na siedząco. Został on uwieczniony w czasie pracy nad dokumentem. Mężczyzna ma na głowie czarną czapkę, ubrany jest w długą czarną szatę, w jednej dłoni trzyma pióro, drugą przytrzymuje kartkę papieru. — Hans Holbein, porteret Erazma z Rotterdamu, początek XVI w., Luwer, Paryż, Francja, Domena Publiczna

Wśród zebranych przez uczonego przysłów dotyczących Ateny, pojawia się słynne nosić sowy do Aten. Wyrażenie to oznacza robić rzecz zbędną, niepotrzebną. Ze względu na to, że sowa poświęcona była Atenie, wiele znajdowało się jej wyobrażeń w mieście, dlatego nie było potrzeby przynosić sowy do Aten. Polskim odpowiednikiem może być polskie powiedzenie nie nosi się drewna do lasu.

Pojawiają się tam również inne powiedzenia, które odnoszą się do bogini Minerwy. Wszystkie dotyczą tej samej sytuacji: kiedy brak natchnienia, aby coś wykonać, nauczyć się czegoś. Mówiono wtedy, że robi się coś invita/crassa/pingui Minerva, czyli gdy Minerwa niechętna/gruba/ociężała. Przykład znajdujemy u Horacego w Sztuce poetyckiej, gdzie zaleca autorowi, by nic nie mówić czy robić bez woli Minerwy (czyli bez natchnienia).

Polecenie 1

Wyrażenie invita crassa pingui Minerva, występowało w pewnej konstrukcji składniowej. Czy potrafisz określić jakiej?

R14Kdvbh1oOYm

R1IP3RfKwguaK

Ćwiczenie 2

W swoich Adagiach Erazm z Rotterdamu wyjaśnia, z jakiego powodu sowa była poświęcona bogini Atenie. Pisze tak: Minervae sacra est haec avis propter oculos caesios, quibus etiam in tenebris videt. Dlaczego sowa była świętym ptakiem bogini mądrości?

ponieważ widzi nawet w ciemnościach
ponieważ ma mądre oczy
ponieważ jej oczy widać w ciemnościach

Atena jako bogini wojny

Bogini Atena to jednak nie tylko bogini mądrości. Fakt, że z głowy Zeusa wyskoczyła w pełnym uzbrojeniu sprawił, że była również czczona jako bogini wojny. Uważano ją jednak, inaczej niż Aresa, za boginię wojny sprawiedliwej, a więc wojny obronnej. Wiele dzieł sztuki nawiązywało do tej funkcji spełnianej przez boginię. Przedstawiano ją w zbroi, z hełmem na głowie, z orężem (np. włócznią) w jednej ręce oraz tarczą (słynną egidą) w drugiej. Czasem zamiast tarczy na dłoni Ateny pojawiało się wyobrażenie skrzydlatej Nike – bogini zwycięstwa. Córkę Zeusa często czczono jako Atenę Promachos (Panią Zastępów).

Przykładami takich wyobrażeń mogą być dwie niezachowane rzeźby dłuta Fidiasza, rekonstruowane na podstawie starożytnych opisów.

REtYEL1qfjZd21

Czarno biała rzeźbę autorstwa Fidiasza przedstawia Atenę Lemnię. Bogini Atena została ukazana jako kobieta w średnim wieku z włosami spiętymi wokół głowy, ubrana jest w długą szatę sięgającą do kostek. W jednej dłoni trzyma włócznię, a w drugiej hełm. Rzeźba stoi na betonowym podeście. — Fidiasz, Atena Lemnia - rekonstrukcja, ok. 450 r. p. n. e., rzeźba niezachowana do dzisiejszych czasów, Domena Publiczna

RcU9MKyHg9yV21

Prezentacja 3D pt. „Athena Parthenos”

Ćwiczenie 3

R1QZTcAldQiUE

Czarno biała ilustracja autorstwa Jacquesa-Louisa Davida przedstawia kobietę widoczną z półprofilu. Kobieta ma długie włosy schowane pod hełmem, ubrana jest w długą suknię sięgającą do ziemi. W jednej dłoni trzyma włócznię a w drugiej tarczę. — Jacques-Louis David, Minerwa, 1776-1777, wikiart.org, domena publiczna

R1T9biPC83gvT

Atena jako patronka Aten

Atena, jak już samo jej imię wskazuje, była w szczególny sposób związana z Atenami. Istnieje pewien mit, który opowiada o tym, jak doszło do tego, że właśnie tej bogini oddano mieszkańców miasta w opiekę.

R58ogmlysTaqAma521dc1f2b2392fd_00000000000061

Ateńczycy bardzo kochali swoją patronkę. Czcili ją jako Atenę Polias (Opiekunkę miast). W V w. p.n.e. na Akropolu wznieśli specjalną świątynię poświęconą Atenie określanej innym przydomkiem – Parthenos (Dziewica), od którego wzięła się nazwa przybytku – Partenon.

RvPZLIhyrIXT31

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na Partenon – świątynię poświęconą bogini Atenie. Budynek został zbudowany z jasnych cegieł i wsparty na kolumnadzie. Budynek jest zniszczony i nadgryziony zębem czasu. Obok budynku widoczni są turyści. Fotografia została wykonana w jasny i bezchmurny dzień. — Partenon, wikimedia.org, Domena Publiczna

Obchodzili również specjalne święto, w którym czcili boginię Atenę – Panatenaje. Początkowo było to święto rolnicze, obchodzone na początku sierpnia. Pizystrat w VI w. p.n.e. uczynił to święto najważniejszym dla Ateńczyków. Corocznie obchodzono Małe Panatenaje, a co cztery lata uroczyste Wielkie Panatenaje. W czasie tych dziewięciodniowych świąt odbywały się różne zawody, np. wyścigi na wozach, zapasy atletyczne, a nagrodą w nich była oliwa.W czasie Panatenajów można było również zobaczyć stary taniec pirryjski, taniec wojenny w pełnym uzbrojeniu, który zgodnie z tradycją jako pierwsza zatańczyła sama Atena. Odbywał się również bieg z pochodniami.

Ważnym elementem święta była procesja panatenajska. W pochodzie niesiono peplos – specjalną tkaninę, wyszywaną w sceny mitologiczne, najczęściej dotyczące gigantomachiiGigantomachiagigantomachii. Był on przygotowywany przez panny z najlepszych rodów ateńskich, które pracowały pod okiem kapłanki bogini Ateny. Procesja obchodziła wszystkie święte miejsca, aż wreszcie docierała do Akropolu. Tu na prastary, drewniany posąg bogini zakładano peplos. Składano też w ofierze przyprowadzone w procesji zwierzęta ofiarne. W ostatnim dniu święta w Zatoce Salamińskiej odbywały się wyścigi żeglarskie.

RUJxI3aLfpOwi

Ćwiczenie 4

Z podanej niżej listy wskaż, co znajdowało się w programie Wielkich Panatenajów.

taniec pirryjski
uroczysta procesja
bieg z pochodniami
ofiary ze zwierząt
przedstawienia teatralne
wytłaczanie oliwy
wyścigi żeglarskie
konkursy poetyckie
zapasy atletyczne

Atena jako patronka sztuk i rzemiosł

Bogini Atena była również patronką sztuk i rzemiosł, dlatego czczono ją pod przydomkiem Ergane - pracownica. Sprawy miłosne jej nie interesowały i nigdy nie wyszła za mąż (dlatego nazywano ją przydomkiem Pallas – Panna). Do jej ulubionych zajęć należało tkanie i wyszywanie. Istnieje pewien mit o księżniczce Arachne, która pięknie wyszywała. Przechwalała się, że czyni to nawet lepiej niż sama Atena. Urażona tym bogini postanowiła zmierzyć się z Arachne i sprawdzić, która potrafi piękniej wyhaftować tkaninę. Obie wykonały swą pracę doskonale, przedstawiając sceny mitologiczne. Atena uznała, że praca księżniczki była lepsza niż jej własna. Wpadła w złość i podarła dzieło rywalki. O tym, co wydarzyło się dalej, pisze poeta Owidiusz w swoich Metamorfozach.

Polecenie 2

Przetłumacz poniższy fragment.

non tulit infelix laqueoque animosa ligavit
guttura: pendentem Pallas miserata levavit
atque ita 'vive quidem, pende tamen, inproba' dixit,
'lexque eadem poenae, ne sis secura futuri,
dicta tuo generi serisque nepotibus esto!'
post ea discedens sucis Hecateidos herbae
sparsit: et extemplo tristi medicamine tactae
defluxere comae, cum quis et naris et aures,
fitque caput minimum; toto quoque corpore parva est:
in latere exiles digiti pro cruribus haerent,
cetera venter habet, de quo tamen illa remittit
stamen et antiquas exercet aranea telas.
Owidiusz, Metamorfozy VI 129‑145

Ru6hg2T6HYV0U

Czy wiesz, skąd wziął się termin arachnofobia?

RooCKD87ApuJ6

Zadania

Ril6dg7MzvJv4

Ćwiczenie 5

Dopasuj słowa dziękczynienia jakie Heros mógłby wypowiedzieć od Ateny. Herkules Możliwe odpowiedzi: 1. - Dzięki pomocy Areny przeżyłem swą chwilę chwały. Walczyłem pod Troją tak dzielnie, bo czułem, że wspiera mnie bogini. Udało mi się nawet zranić samego boga Aresa!, 2. - Dzięki Atenie udało mi się ujść cało w starciu z Meduzą. Dzięki tarczy bogini uniknąłem zamienienia w kamień., 3. - Długo tułałem się po morzach, wracając spod Troi. Dzięki Atenie udało mi się pokonać wszystkich zalotników, którzy starali się o rękę mojej żony Penelopy., 4. - Gdyby nie pomoc Ateny, pewnie nigdy nie udałoby mi się wykonać wszystkich prac. Dzięki niej udało mi się przepłoszyć ptaki stymfalijskie. Orestes Możliwe odpowiedzi: 1. - Dzięki pomocy Areny przeżyłem swą chwilę chwały. Walczyłem pod Troją tak dzielnie, bo czułem, że wspiera mnie bogini. Udało mi się nawet zranić samego boga Aresa!, 2. - Dzięki Atenie udało mi się ujść cało w starciu z Meduzą. Dzięki tarczy bogini uniknąłem zamienienia w kamień., 3. - Długo tułałem się po morzach, wracając spod Troi. Dzięki Atenie udało mi się pokonać wszystkich zalotników, którzy starali się o rękę mojej żony Penelopy., 4. - Gdyby nie pomoc Ateny, pewnie nigdy nie udałoby mi się wykonać wszystkich prac. Dzięki niej udało mi się przepłoszyć ptaki stymfalijskie. Odyseusz Możliwe odpowiedzi: 1. - Dzięki pomocy Areny przeżyłem swą chwilę chwały. Walczyłem pod Troją tak dzielnie, bo czułem, że wspiera mnie bogini. Udało mi się nawet zranić samego boga Aresa!, 2. - Dzięki Atenie udało mi się ujść cało w starciu z Meduzą. Dzięki tarczy bogini uniknąłem zamienienia w kamień., 3. - Długo tułałem się po morzach, wracając spod Troi. Dzięki Atenie udało mi się pokonać wszystkich zalotników, którzy starali się o rękę mojej żony Penelopy., 4. - Gdyby nie pomoc Ateny, pewnie nigdy nie udałoby mi się wykonać wszystkich prac. Dzięki niej udało mi się przepłoszyć ptaki stymfalijskie. Diomedes Możliwe odpowiedzi: 1. - Dzięki pomocy Areny przeżyłem swą chwilę chwały. Walczyłem pod Troją tak dzielnie, bo czułem, że wspiera mnie bogini. Udało mi się nawet zranić samego boga Aresa!, 2. - Dzięki Atenie udało mi się ujść cało w starciu z Meduzą. Dzięki tarczy bogini uniknąłem zamienienia w kamień., 3. - Długo tułałem się po morzach, wracając spod Troi. Dzięki Atenie udało mi się pokonać wszystkich zalotników, którzy starali się o rękę mojej żony Penelopy., 4. - Gdyby nie pomoc Ateny, pewnie nigdy nie udałoby mi się wykonać wszystkich prac. Dzięki niej udało mi się przepłoszyć ptaki stymfalijskie.

Dopasuj słowa dziękczynienia jakie Heros mógłby wypowiedzieć od Ateny.

- Długo tułałem się po morzach, wracając spod Troi. Dzięki Atenie udało mi się pokonać wszystkich zalotników, którzy starali się o rękę mojej żony Penelopy., - Dzięki pomocy Ateny przeżyłem swą chwilę chwały. Walczyłem pod Troją tak dzielnie, bo czułem, że wspiera mnie bogini. Udało mi się nawet zranić samego boga Aresa!, - Dzięki Atenie udało mi się ujść cało w starciu z Meduzą. Dzięki tarczy bogini uniknąłem zamienienia w kamień., - Gdyby nie pomoc Ateny, pewnie nigdy nie udałoby mi się wykonać wszystkich prac. Dzięki niej udało mi się przepłoszyć ptaki stymfalijskie.

Herkules
Orestes
Odyseusz
Diomedes

REpG0iWTCxP2y1

Animacja 3D prezentuje grupę obrazów, które zostały rozwieszone na wirtualnej ścianie. Pierwszym omawianym obrazem jest dzieło Hansa Rottenhammera pod tytułem Minerwa i Muzy. Na obrazie znajduje się grupa kobiet odpoczywająca w lesie. Część z nich gra na instrumentach, część rozmawia, a jeszcze inne po prostu odpoczywają. W oczy rzuca się kobieta ubrana w żółto‑niebeską szatę, która w dłoniach trzyma włócznie. Hans Rottenhammer (ok. 1564‑1625) był malarzem niemieckim tworzącym obrazy manierystyczne. Poruszał tematykę biblijną, mitologiczną i alegoryczną. Na obrazie „Minerwa i Muzy” artysta przedstawił boginie patronujące sztukom, które możemy rozpoznać po trzymanych przez nie instrumentach muzycznych. W centralnej części obrazu widzimy boginię Minerwę, w pełnym uzbrojeniu z szyszakiem na głowie i włócznią w dłoni. Bogini przysłuchuje się grze Muz. Temat przedstawiający Atenę i dziewięć Muz był dość popularny w sztuce. Znamy podobne dzieła autorstwa np. Jacoba Willemsz. de Wet czy Hendricka van Balena. Drugim obrazem jest praca Giovanniego Andrea Siraniego pod tytułem Minerwa, Wenus i Juno (Sąd Parysa). Na tym obrazie widzimy trzy kobiety, ta z lewej jest w pełni ubrana, na jej głowie widoczny jest hełm, ubrana jest w niebieską szatę, w jej dłoni widoczna jest włócznia. Dwie pozostałe kobiety są w pół nagie, mają odkryte piersi, a resztę ciała mają przykryte szatami. W tle widoczne jest ciemne niebo. Obok obrazu widoczny jest tekst: Giovanni Andrea Sirani (1610‑1670) był włoskim malarzem epoki baroku. Pochodził z Bolonii. Przedstawiał między innymi sceny mitologiczne. Namalował między innymi obraz nawiązujący do sławnego mitu o sądzie Parysa. Dzieło przedstawia trzy postaci kobiece. Z lewej strony widzimy Minerwę, którą rozpoznajemy po szyszaku na głowie i włóczni w jej lewej dłoni. W centrum znajduje się bogini Wenus, z odsłoniętymi piersiami. W prawej dłoni trzyma jabłko, które zostało jej przyznane przez Parysa. Z prawej strony obrazu widzimy zamyśloną boginię Junonę. Rozpoznajemy ją po obecności jej świętego ptaka – pawia. Trzeci obraz to praca Rene‑Antoine Houasse pod tytułem Minerwa przekazuje swą tarczę Perseuszowi. Na obrazie widoczne są dwie osoby. Minerwa to kobieta ubrana w biało‑niebieską szatę, która stoi na chmurze. Przekazuje ona tarczę młodemu mężczyźnie – Perseuszowi., który spogląda na boginię z zaciekawieniem. Ubrany jest on w niebieską zbroję, która została przykryta pomarańczową szatą, w jego dłoni widoczny jest miecz. Obok obrazu widoczny jest tekst: René‑Antoine Houasse (ok. 1645‑1710) to przedstawiciel francuskiego malarstwa. Malował między innymi sceny alegoryczne i mitologiczne. Był zainteresowany mitami o bogini Atenie. Poświęcił jej cały cykl obrazów, wyobrażając malarsko znane historie o bogini. Obraz przedstawia uzbrojoną boginię Atenę zjawiającą się na obłoku przed Perseuszem. Przekazuje mu ona swoją tarczę. Dzięki niej bohater będzie mógł pokonać Meduzę, zamieniającą spojrzeniem swoich przeciwników w kamień. Malarz dobrze znał tę historię. Tarcza jest tutaj gładko wypolerowana, dzięki czemu Perseusz mogła posłużyć bohaterowi jako lustro. Uniknął w ten sposób bezpośredniego spojrzenia na Meduzę i mógł ją pokonać. Czwarty obraz to praca Giuseppe Botaniego pod tytułem: Ulisses zamieniony przez Atenę w żebraka. Obraz przedstawia dwie postacie: Atenę, która została przedstawiona jako młoda i rudowłosa kobieta, ubrana w biało‑różową szatę, za pomocą swojej mocy zamienia Ulissesa w starca. Akcja obrazu dzieje się przy nabrzeżu. Obok obrazu wyświetlany jest tekst: Giuseppe Botani (1717‑1784) był malarzem włoskim pochodzącym z Kremony. Jego dzieła powstawały w epoce baroku. Malował głównie sceny religijne. Jego obraz „Ulisses zamieniony przez Atenę w żebraka” nawiązuje do wątku znanego z „Odysei” Homera. Odyseusz, łaciński Ulisses, był w szczególny sposób pod opieką Ateny ze względu na bystrość swojego umysłu. Powracając do Itaki musiał rozprawić się z zalotnikami. Pomogła mu w tym bogini, zamieniając go w żebraka, tak by mógł nierozpoznany powrócić do domu i rozeznać się w sytuacji. Na obrazie widzimy boginię pojawiającą się przed bohaterem na obłoku. Jest ona rozpoznawalna po pełnym uzbrojeniu. Sam Ulisses został przedstawiony już po przemianie – jest starcem, w lewej ręce trzyma laskę. Bogini w wyraźny sposób wydaje mu polecenie i włócznią wskazuje kierunek, w który Odyseusz ma się udać. Piąty obraz przedstawia pracę Gustava Klimta pod tytułem Pallas Athene. Na obrazie znajduje się młoda rudowłosa kobieta, na jej głowie widoczny jest złoty hełm, ubrana jest w bogato zdobioną szatę. W swojej dłoni trzyma włócznię. Obok obrazu widoczny jest tekst: Gustaw Klimt (1862‑1918) to austryjacki malarz symbolista, przedstawiciel secesji w malarstwie, czołowy artysta wiedeńskiego modernizmu. Celem Klimta było stworzenie dzieła totalnego, absolutnego, tzn. wolnego od wszelkich konwencji, ograniczeń narzuconych przez akademickie koncepcje. Obrazy artysty są wyrazem nieograniczonej swobody twórczej, w pełni wyrażają bujność i złożoność epoki, w której dane było mu tworzyć. Jego prace stały się inspiracją dla wielu nowoczesnych artystów. „Pallas Athene” przedstawia popiersie bogini, którą możemy rozpoznać po zbroi, trzymanej w lewej ręce włóczni i szyszaku na hełmie na głowie. W prawej ręce widzimy wyobrażenie bogini Nike. Pewne elementy obrazu były inspirowane sztuką starożytnej Grecji (np. wyobrażenie meduzy pod szyją bogini). Stateczna postać bogini koncentruje uwagę na jej androgynicznej twarzy i nieruchomym, przenikliwym wzroku.

Animacja 3D pt. „Atena”

R4vRJyu8ETNdS1

Ilustracja przedstawia obraz grupę osób odpoczywających w chmurach. W centrum obrazu znajduje się Hefajstos który w dłoniach trzyma topór, obok niego leży Zeus, który został przedstawiony jako mężczyzna w średnim wieku o średniej długości włosach i zaroście. Ubrany jest w długą jasną szatę. Z głowy Zeusa wyskoczyła Atena w pełnym rynsztunku tj. z hełmem, włócznią oraz z tarczą. Młoda kobieta ubrana jest w niebiesko-białą szatę. Całej sytuacji przyglądają się towarzysze Zeusa. — René-Antoine Houasse, „Narodziny Minerwy”, 1688, Pałac wersalski, Francja, wikimedia.org, domena publiczna

R1JqBYhWb8qFP1

Obraz autorstwa Rene-Antoine Houasse pod tytułem „Minerwa i Arachne” prezentuje dwie kobiety. Arachne ma długie ciemne włosy, ubrana jest w zieloną suknię oraz pomarańczową szatę, ucieka przed goniącą ją Minerwą, która ubrana jest w biało-niebieską szatę, na jej głowie widoczny jest hełm. Bogini w ręce trzyma sztylet, którym próbuje zadać cios Atenie. — René-Antoine Houasse, „Minerwa i Arachne”, 1706, Pałac wersalski, Francja, wikimedia.org, domena publiczna

R157X5UizEmXA1

Obraz autorstwa Rene-Antoine Houasse przedstawia obraz, ukazujący grupę postaci na tle chmur. Na pierwszym planie znajduje się Posejdon oraz Minerwa (Atena). Posejdon to mężczyzna w średnim wieku, o krótkich ciemnych włosach i średniej długości zaroście, odziany jest on w czarną szatę, w jednej dłoni trzyma trójząb. Z prawej strony obrazu widoczna jest Minerwa, która siedzi na chmurach. Kobieta ubrana jest w długą biało-niebieską szatę, na jej głowie widoczny jest hełm zakrywający jej włosy. W jej dłoniach widoczna jest włócznia. Całej sytuacji przygląda się Zeus oraz jego towarzysze. — René-Antoine Houasse, „Spór między Minerwą a Neptunem nad nazwą Aten, 1689-1706, Pałac wersalski, Francja, wikimedia.org, domena publiczna

R1YFfDzTmOB1O1

Obraz autorstwa Rene-Antoine Houasse przedstawia obraz pod tytułem Minerwa naucza rzeźbiarstwa ludzi z Rodos, ukazujący grupę osób zebraną na placu miejskim. Z prawej strony znajduje się Atena, która wykonuje posąg, naucza ona jednocześnie ludzi, którzy znajdują się z lewej strony obrazu. Każda ze znajdujących się tam postaci wyraża zainteresowanie i podziwia pracę Ateny. W tle widoczne są budynki oraz jasne niebo. — René-Antoine Houasse, „Minerwa naucza rzeźbiarstwa ludzi z Rodos”, 1698, Pałac Wersalski, Francja, wikimedia.org, domena publiczna

RcD54lGtJEkwe1

Obraz autorstwa Rene-Antoine Houasse przedstawia obraz pod tytułem Minerwa i Terezjasz. Scena obrazu prezentuje dwie osoby: Minerwę oraz Terezjasza. Minerwa to młoda kobieta ubrana w złoty hełm oraz białą szatę. Obok niej leżą jej dwa symbole, tarcza oraz włócznia. Wskazuje ona coś Terezjaszowi, który został przedstawiony jako mężczyzna w podeszłym wieku. Jest on ubrany w krótkie spodnie. Na na jego ramionach wisi długa złota szata. Scena rozgrywa się na polanie koło lasu. — René-Antoine Houasse, „Minerwa i Tejrezjasz”, 1698, Pałac wersalski, Francja, wikimedia.org, domena publiczna

R1aTmKnC0edJL1

Obraz autorstwa Rene-Antoine Houasse przedstawia obraz pod tytułem Muzy pokazują Minewrze wodę hippoceńską. Scena obrazu prezentuje grupę osób zebranych wokół źródła wody. Minerwa znajduje się w centrum obrazu, na jej głowie widoczny jest wysoki hełm, oraz jasno fioletowa suknia sięgająca kostek. U jej boku widoczna jest włócznia oraz tarcza. Wokół kobiety zebrały się muzy. Część z kobiet posiada instrumenty muzyczne, których gra umila spędzany wspólnie czas. — René-Antoine Houasse, „Muzy pokazują Minewrze wodę hippoceńską”, 1696, Pałac wersalski, Francja, wikimedia.org, domena publiczna

R1Vvhcb2R9nnb1

Ćwiczenie 6

R3OlW48vp67UE

Ćwiczenie 7

Funkcje spełniane przez Atenę dobrze oddają jej przydomki, które zaprezentowano w tej lekcji. Dopasuj przydomek do polskiego tłumaczenia.

Panna, Pracownica, Pani Zastępów, Dziewica, Opiekunka miast

Parthenos
Pallas
Ergane
Promachos
Polias

Słowniki

Słownik pojęć

chryzelefantyna

technika rzeźbiarska; polegała na stosowaniu złota — chrysós i kości słoniowej — eléphas (stąd nazwa) w posągach montowanych na drewnianej konstrukcji; złota blacha (np. inkrustowana kamieniami półszlachetnymi, pastą szklaną, polichromowana) stanowiła okładzinę szat, włosów i akcesoriów, a płytki z kości słoniowej — twarzy i obnażonych części ciała; w Grecji stosowana od V w. p.n.e. głównie w kolosalnych posągach kultowych, później rzadka, w I w. p.n.e. prawie zarzucona; najwybitniejszym przedstawicielem chryzelefantyny był Fidiasz (Atena Partenos, Zeus Olimpijski); także dzieło wykonane tą techniką.

Gigantomachia

w miotlogii greckiej walka gigantów z bogami Olimpu.

pod egidą

pod patronatem, protektoratem lub przewodnictwem.

palladion

w staroż. Grecji najstarszy typ niedużego wizerunku kultowego, zwykle drewnianego, z włócznią i tarczą, przeważnie utożsamianego z posążkiem bogini Ateny Pallas, symbol bezpieczeństwa i niezależności miasta, w którym się znajdował.

Słownik łacińsko‑polski

R1bW5SDjriICCma521dc1f2b2392fd_00000000000111

Źródło: online-skills, licencja: CC0.

ma521dc1f2b2392fd_0000000000011

Galeria dzieł sztuki