VIII - VI w. p.n.e. – pierwsze igrzyska Herajskie organizowane w Olimpii, w których brały udział dziewczęta
390 r. p.n.e. – atak Galów na Rzym, w którym o nadchodzącym niebezpieczeństwie zaalarmowały Rzymian gęsi
344 r. p.n.e. – budowa świątyni Junony Monety na Kapitolu
1
Scenariusz dla nauczyciela
R1QczmCqBFfYH1
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
1. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:
2) mity o bogach olimpijskich i pozostałych bóstwach panteonu greckiego
8. potrafi wskazać najważniejsze cechy charakterystyczne i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:
6) związki mitologii greckiej z rzymską;
Nauczysz się
charakteryzować kulturę, obyczajowość i sztukę starożytnych Rzymian;
wskazywać motywy mitologiczne związane z Herą/Junoną;
wskazywać wpływ kultury antycznej na współczesną kulturę europejską.
Źródło: Lidia Winniczuk, Lingua Latina. Łacina bez pomocy Orbiliusza, Warszawa 1975.
Tłumaczenie: Autor opracowania
Rh4QF4QTLNimN
Ćwiczenie 1
RckVvgW9mFoXy
Ćwiczenie 2
Hera (Junona)
RWrGcbfUaMy6u1
Z ciemnych obłoków wysuwają się dwa pawie. Za nimi druga para, trzecia, czwarta - cały rój pawi. Roztaczają szeroko skrzydła, z których słońce dobywa ogni różnobarwnych. Błękitnawe szyje ptaków wyginają się w locie. Ciągną złocisty rydwan. Lejce, delikatne jak przędza pajęcza, trzyma w białych dłoniach bogini Iris o skrzydłach tęczowych. Tuż za nią, wsparta na berle, stoi druga bogini: wysoka, dumna, ubrana w fałdziste szaty, na głowie ma diadem z gwiazd, spod którego patrzą ciemne, surowe, rozkazujące oczy - Hera, królowa nieba, małżonka Zeusa. Odbywa ranną przejażdżkę nad światem, który uważa za swoją własność.[...]
Białoramienna bogini była patronką niewiast. Do niej modliły się panny w dniu ślubu, ona opiekowała się macierzyństwem i niosła pociechę wdowom. W Olimpii, gdzie stała jedna z najstarszych świątyń Hery, odbywały się co pięć lat igrzyska dziewcząt.[...] W czasach pierwotnych jej wizerunkiem był prosty słup lub belka. Później przedstawiano ją jako poważną matronę o majestatycznej urodzie. Tak ją wyrzeźbił Poliklet w kolosalnym posągu, który stał w świątyni Hery w Argos. Bogini siedziała na tronie trzymając w jednej ręce jabłko granatu, symbol płodności, w drugiej berło z kukułką, ptakiem jej poświęconym.
Źródło: Jan Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Londyn 1992 r., s. 54‑55
R1XRtT1JTnbj7
Ćwiczenie 3
Hera - pochodzenie
Hera, w Rzymie utożsamiana z Junoną, była córką Kronosa i Rei. Podzieliła los rodzeństwa i stała się ofiarą ojca, który połykał swoje dzieci od razu po narodzinach. Została uratowana przez najmłodszego brata - Zeusa, który ją pokochał. [...] Ona jednak, jako jedyna spośród wszystkich kobiet - bogiń i śmiertelniczek - pozostawała nieczuła na jego względy, a wręcz unikała natrętnego adoratora. Zeus, który z każdą chwilą pożądał Hery coraz bardziej, postanowił posłużyć się podstępem. Wykorzystał wrażliwość ukochanej i zmienił się w wycieńczoną kukułkę o piórach przemokłych na deszczu. gdy Hera czule pochyliła się nad ptakiem i przytuliła go do swojego łona, by ogrzać biedne zwierzątko, Zeus przybrał z powrotem własną postać i już nie wypuścił bogini ze swych objęć. Ślub młodej pary odbył się w wiecznie zielonym ogrodzie Hesperyd, gdzie Hera posadziła złote jabłka.
Źródło: Katarzyna Marciniak, Mitologia grecka i rzymska. Spotkania ponad czasem, Warszawa 2018, s. 273
RHY2vp2RHi4961
R1egui08dU8FN
Ćwiczenie 4
Zazdrosna małżonka
Małżeństwo z Zeusem dało Herze władzę na Olimpie, jednak szczęście małżeńskie często zakłócały zdrady Gromowładnego, który stosował różne fortele, by zaznać rozkoszy fizycznych ze śmiertelniczkami i jednocześnie uniknąć gniewu zazdrosnej żony. Wielokrotnie wybranki Zeusa padały ofiarą rozwścieczonej bogini.
RgwwP2VEDtRkG1
Towarzyszka Artemidy Kallisto wpadła w oko Zeusowi, przybrał więc postać Apolla i zbliżył się do niej. Dziewczyna złamała ślub czystości i powiła syna Arkasa. Rozgniewana Hera zamieniła kochankę męża w niedźwiedzicę, którą następnie zabił na polowaniu jej własny syn - Arkas. Zeus zlitował się nad nimi i przeniósł oboje na nieboskłon jako Małą i Wielką Niedźwiedzicę.
RvuF0Mv0I0ksa1
Inną wybranką Zeusa była Io, kapłanka Hery. Zeus uwiódł ją pod osłoną chmury, jednak nie udało mu się oszukać podejrzliwej żony. Gdy Hera zaskoczyła kochanków, Zeus zamienił Io w jałówkę, ale zazdrosna małżonka uprosiła u niego zwierzę w podarunku i kazała ją pilnować stuokiemu Argusowi. Na polecenie Zeusa Hermes zabił potwora i uwolnił Io. Wtedy Hera zesłała na nią olbrzymiego gza, przed którym jałówka musiała uciekać z kraju do kraju. Przez nazwany na jej cześć Bosfor dostała się do Azji, aż wreszcie znalazła spokój w Egipcie, gdzie Zeus przywrócił jej postać ludzką.
R14lyrKr35jrW
Ćwiczenie 5
Hera - ciekawostki
R1CYGHP3zvT5V1
Pochodzenie Drogi Mlecznej: Zeus pragnąc zapewnić nieśmiertelność Heraklesowi - synowi, którego właśnie urodziła mu Alkmena - poczekał aż Hera pogrąży się we śnie. Wówczas delikatnie przystawił jej niemowlę do piersi. Herakles zaczął łakomie ssać boskie mleko królowej Olimpu. Bogini obudziła się i zrozumiała, że karmi nie swoje dziecko. Oderwała małego Heraklesa od piersi, a mleko, które z nich trysnęło, rozlało się po niebie. Jeszcze dziś widzimy jego ślad w postaci Drogi Mlecznej.
Źródło: Katarzyna Marciniak Mitologia grecka i rzymska. Spotkania ponad czasem., Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2018, s. 273
R1dOuHrN7E09w1
Podczas wojny trojańskiej, która wybuchła w dużej mierze z powodu pychy Hery, władczyni Olimpu wspierała Greków. Przyczyna była oczywista - Parys, książę trojański przyznał miano “najpiękniejszej” nie jej, a bogini miłości Afrodycie. Stąd, podczas zmagań wojennych Hera wszelkimi sposobami pomagała AchajomAchajowieAchajom. Posunęła się nawet do podstępu, by odwrócić uwagę Zeusa od działań wojennych, w których przyrzekł on przechylić szalę zwycięstwa na rzecz Trojan. Przekonała Hypnosa, by uśpił Zeusa, który przebywał wtedy na górze Ida. Sama zaś udała się na szczyt Idy, by połączyć się z mężem w łożu i uśpić jego czujność przed przybyciem Hypnosa. Tak opisuje tę scenę Homer (Iliada, w. 346 - 351)
Pod nimi boska ziemia miękka się okryła Trawą, kwieciem lotosu, krokusa, hiacyntu Bujnym i błogim, które było dla nich łożem. Na nim legli, okryli się zaś piękną chmurą Złotą. Rzęsiste krople rosy zaświeciły.
RAh2ZLbEqkNJl
Ćwiczenie 6
R1RrNngqBOOlj
Ćwiczenie 7
Słowniki
Słownik pojęć
Achajowie
Achajowie
pierwsza grupa plemion greckich, która ok. r. 2000 p.n.e. przybyła do Grecji z północy, podbijając miejscową ludność pochodzącą z Azji Mniejszej, i pod wpływem Krety stworzyła kulturę mykeńską. Podbici ok. 1100 r. p.n.e. przez nową falę plemion greckich Dorów, zajęli w północnej części Peloponezu krainę nazwaną od nich Achają.
Lucina
Lucina
mit. pierwotnie bogini światła (łac. lux, lucis - światło), przynosząca na światło, stąd opiekunka narodzin. Przydomek nadano Juno. Ku czci Junony kobiety obchodziły w Rzymie święto Matronalia w dniu l marca.
Matrona
Matrona
łac. tak nazywano w Rzymie kobietę zamężną; Odbierała ona dowody największego poważania. Matronę wyróżniał strój składający się z długiej białej stoli i narzuconej na nią palii oraz wełnianej opaski na gładko zaczesanych włosach.
Moneta
Moneta
mit. przydomek Junony (luno Moneta - Doradczyni), której pod tym imieniem poświęcona była świątynia na Kapitolu, gdzie znajdowała się równocześnie mennica państwowa. Autorzy starożytni wywodzą przydomek od monere napominać, ostrzegać: wg jednej z wersji, w czasie trzęsienia ziemi dał się słyszeć głos napominający, aby złożono ofiarę z ciężarnej maciory; wg innego podania, Junona miała ostrzec Rzymian przed napadem Galów, wg jeszcze innej wersji w czasie wojny z Pyrrusem Rzymianie, nie mając pieniędzy na prowadzenie wojny, modlili się do Junony o pomoc, bogini zaś odpowiedziała, że pieniądze nie będą im potrzebne, jeśli będą postępować sprawiedliwie. Po zakończeniu wojny nazwali Rzymianie Junonę Monetą (Doradczynią) i powzięli myśl, by bić pieniądze w jej świątyni. Czci Junony Monety poświęcony był dzień l czerwca.
Słownik łacińsko‑polski
R1cFZ1KTKzqdYma59c665d51c684f8_00000000000071
ma59c665d51c684f8_0000000000007
ma59c665d51c684f8_0000000000007
flōs, -ōris (m.) kwiat
luna, -ae (f.) księżyc
Mātrona, -ae (f.) Matrona, rzeka w Galii, obecnie: Marna
pavo, -onis (m.) paw
puerpera, -ae (f.) rodząca kobieta
regīna, -ae (f.) królowa
sagittā, -ae (f.) strzała
sapientia, -ae (f.) mądrość
Galeria dzieł sztuki
RWrGcbfUaMy6u1
RHY2vp2RHi4961
RgwwP2VEDtRkG1
RvuF0Mv0I0ksa1
R1CYGHP3zvT5V1
R1dOuHrN7E09w1
RH7RNjuDfPQIq1
RWbJoP1ozATRp1
RlnmO9NJDN20x1
R1YfdA71K9jr01
R1J25at33DmSz1
Bibliografia
Z. Kubiak, Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 1997.
Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 2003.
J. Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Londyn 1992.
K. Marciniak, Mitologia grecka i rzymska. Spotkania ponad czasem, Warszawa 2018.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Warszawa 1990.