1583 r. – odnalezienie w Rzymie posągów Niobidów, tworzących zespół 17 rzeźb, przedstawiających Niobe oraz jej dzieci
1958 r. – powstaje poemat Niobe Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, zainspirowany rzeźbą z pałacu w Nieborowie
1
Scenariusz dla nauczyciela
R1XEO309TvgWw1
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń: 8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii: q) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu; s)dokonuje poprawnego przekładu prozatorskiego tekstu łacińskiego z zakresu tekstów określonych w kanonie na język polski, w tłumaczeniu zachowując polską normę językową. II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń: 1. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu mitologii greckiej: b) mity o bogach olimpijskich i pozostałych bóstwach panteonu greckiego; 8. potrafi wskazać najważniejsze cechy charakterystyczne i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu mitologii greckiej: b) mity o bogach olimpijskich i pozostałych bóstwach panteonu greckiego; III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń: 3. dostrzega znaczenie języka łacińskiego oraz kultury starożytnej Grecji i Rzymu dla kultury polskiej, europejskiej i światowej; 4. jest świadomy antycznych korzeni kultury polskiej, europejskiej i światowej; 5. dzięki poznaniu źródeł kultury polskiej, europejskiej i światowej staje się jej świadomym odbiorcą i uczestnikiem.
Nauczysz się
analizować mit o Niobe oraz jego obecności w sztuce i literaturz;e;
interpretować nawiązania mitologicze;
określać inspirację, jakiej mit o Niobe dostarcza kulturze.
Niobe i jej miejsce w mitologii greckiej
Wprowadzenie
Grecka mitologia przynosi wiele motywów i obrazów, które okazały się żywą inspiracją dla europejskiej kultury, sztuki oraz literatury. Jedną z postaci, która wyjątkowo silnie oddziałuje na wyobraźnię twórców, jest Niobe, córka Tantala, żona Amfiona i matka 14 dzieci – 7 synów oraz 7 córek. Dramat losów Niobe jest nie tylko tragedią rodzica, który stracił ukochane dzieci, ale również historią ludzkiej pychy, która może zrujnować szczęście. Los Niobe stał się tematem sztuk najsłynniejszych greckich dramatopisarzy – AjschylosaAjschylosAjschylosa oraz SofoklesaSofoklesSofoklesa. Napisał o niej Owidiusz w swoich słynnych Przemianach. W epoce hellenistycznej (ok. IV‑III r. p. n. e.) powstała grupa 17 rzeźb, przedstawiających śmierć Niobidów (dzieci Niobe). Centralną postacią tej grupy jest posąg Niobe z najmłodszą córką. Replika niemal wszystkich posągów tworzących zespół rzeźb, została odnaleziona w 1583 roku w Rzymie, a obecnie znajduje się we Florencji w Galerii UffiziGaleria UffiziGalerii Uffizi. Niobe oraz jej dzieci to bohaterowie licznych dzieł malarskich. W polskiej literaturze najobszerniejszym nawiązaniem do mitu o Niobe jest poemat Niobe z 1958 roku, napisany przez Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Dzieło Gałczyńskiego stało się z kolei inspiracją dla Kazimierza Serockiego, który skomponował 10 lat później na jego podstawie utwór wokalno‑instrumentalny.
Niobe - nieszczęsna matka
R1Bsd9d6tz4Ab
Rcheu90d7NNGU
RNvCGbGhebpSd
RvaDPZ9YvB4Nr
R1XsLjPevtFA8
R1BM7J0a6JJdA
Niobe w sztuce
RR6g4ZIxmebiV1
R1Vrio2fT1GAD1
R1D4mRkOurmCh1
RhMcN9wrzMnoq1
Prezentacja - Głowa Niobe
RSDptichsBDP11
Metamorfozy Owidiusza - mit o Niobe
Metamorfozy, znane również jako Przemiany, to najsłynniejsze dzieło rzymskiego poety Owidiusza, który powstał między 2 a 8 rokiem naszej ery. Poemat składa się z piętnastu ksiąg i przedstawia powstanie oraz historii świata w oparciu o wątki mitologii greckiej i rzymskiej. Poeta opisuje w nim 250 mitów – wszystkie historie łączy tytułowy motyw przemiany. Poemat powstał pod mecenatem Oktawiana Augusta, któremu zależało na stworzeniu oryginalnej, rzymskiej kosmogonii. Poniższy fragment to pełna pychy i zuchwałości przemowa Niobe, która powstrzymuje tebańskie kobiety przed czczeniem Latony i wynosi się ponad boginię z powodu swojego dostatku i większej ilości dzieci.
Polecenie 1
Przetłumacz poniższy tekst:
Metamorfozy, księga VI, 191‑202.
Illa duorum facta parens: uteri pars haec est septima nostri. Sum felix (quis enim neget hoc?) felixque manebo (hoc quoque quis dubitet?): tutam me copia fecit. Maior sum quam cui possit Fortuna nocere, multaque ut eripiat, multo mihi plura relinquet. Excessere metum mea iam bona. Fingite demi huic aliquid populo nato‑rum posse meorum: non tamen ad numerum redigar spoliata duorum, Latonae turbam, qua quantum di‑stat ab orba? Ite—satis pro re sacri—laurumque capillis ponite!
redigo, -ere, redegi, redactum, 3 – doprowadzić do jakiegoś stanu, ograniczyć w liczbie
spolio, -are, -avi, -atum, 1 – rabować, obrabować
m796cf732b04d94e3_0000000000007
Ta stała się matką dwojga; ci dwoje to siódma część moich (dzieci). Jestem szczęśliwa (kto bowiem temu by zaprzeczył?) I szczęśliwa będę zawsze (kto także wątpiłby w to?) Bogactwo uczyniło mnie bezpieczną. Stoję wyżej niż ktoś, komu Fortuna (los) mogłaby zaszkodzić i chociażby wiele mi zabrała, bardzo wiele mi pozostanie. Moje dobra już przewyższyły (pokonały) lęk. Wyobraźcie sobie, że coś może być odebrane temu ludowi (z tego ludu, gromady) moich dzieci, jednak nie będę doprowadzona do bycia obrabowaną do liczby dwojga, do liczby dwojga Latony, ponieważ duża ilość oddala od bycia osieroconą matką. Wobec tego – wystarczy rzeczy świętej (świętych obrzędów) i usuńcie (zdejmijcie) wieniec laurowy z włosów!
Tłumaczenie: Autor opracowania
Zadania
R1Us77kCRJ0BV
Ćwiczenie 1
RnzrLoiOWm3Up1
Ćwiczenie 2
RseuVNCVFnYVk
Ćwiczenie 3
Przyporządkuj nazwy własne odpowiednim definicjom: Pyton Możliwe odpowiedzi: 1. król Lidii, ojciec Niobe, 2. kraina w Azji Mniejszej, 3. miasto greckie, królestwo Amfiona, 4. wąż wysłany przez Herę, 5. góra w Lidii, miejsce, w którym znajduje się „płacząca skała”, 6. wyspa, na której Latona urodziła bliźnięta Lidia Możliwe odpowiedzi: 1. król Lidii, ojciec Niobe, 2. kraina w Azji Mniejszej, 3. miasto greckie, królestwo Amfiona, 4. wąż wysłany przez Herę, 5. góra w Lidii, miejsce, w którym znajduje się „płacząca skała”, 6. wyspa, na której Latona urodziła bliźnięta Teby Możliwe odpowiedzi: 1. król Lidii, ojciec Niobe, 2. kraina w Azji Mniejszej, 3. miasto greckie, królestwo Amfiona, 4. wąż wysłany przez Herę, 5. góra w Lidii, miejsce, w którym znajduje się „płacząca skała”, 6. wyspa, na której Latona urodziła bliźnięta Sypilos Możliwe odpowiedzi: 1. król Lidii, ojciec Niobe, 2. kraina w Azji Mniejszej, 3. miasto greckie, królestwo Amfiona, 4. wąż wysłany przez Herę, 5. góra w Lidii, miejsce, w którym znajduje się „płacząca skała”, 6. wyspa, na której Latona urodziła bliźnięta Tantal Możliwe odpowiedzi: 1. król Lidii, ojciec Niobe, 2. kraina w Azji Mniejszej, 3. miasto greckie, królestwo Amfiona, 4. wąż wysłany przez Herę, 5. góra w Lidii, miejsce, w którym znajduje się „płacząca skała”, 6. wyspa, na której Latona urodziła bliźnięta Delos Możliwe odpowiedzi: 1. król Lidii, ojciec Niobe, 2. kraina w Azji Mniejszej, 3. miasto greckie, królestwo Amfiona, 4. wąż wysłany przez Herę, 5. góra w Lidii, miejsce, w którym znajduje się „płacząca skała”, 6. wyspa, na której Latona urodziła bliźnięta
Przyporządkuj nazwy własne odpowiednim definicjom: Pyton Możliwe odpowiedzi: 1. król Lidii, ojciec Niobe, 2. kraina w Azji Mniejszej, 3. miasto greckie, królestwo Amfiona, 4. wąż wysłany przez Herę, 5. góra w Lidii, miejsce, w którym znajduje się „płacząca skała”, 6. wyspa, na której Latona urodziła bliźnięta Lidia Możliwe odpowiedzi: 1. król Lidii, ojciec Niobe, 2. kraina w Azji Mniejszej, 3. miasto greckie, królestwo Amfiona, 4. wąż wysłany przez Herę, 5. góra w Lidii, miejsce, w którym znajduje się „płacząca skała”, 6. wyspa, na której Latona urodziła bliźnięta Teby Możliwe odpowiedzi: 1. król Lidii, ojciec Niobe, 2. kraina w Azji Mniejszej, 3. miasto greckie, królestwo Amfiona, 4. wąż wysłany przez Herę, 5. góra w Lidii, miejsce, w którym znajduje się „płacząca skała”, 6. wyspa, na której Latona urodziła bliźnięta Sypilos Możliwe odpowiedzi: 1. król Lidii, ojciec Niobe, 2. kraina w Azji Mniejszej, 3. miasto greckie, królestwo Amfiona, 4. wąż wysłany przez Herę, 5. góra w Lidii, miejsce, w którym znajduje się „płacząca skała”, 6. wyspa, na której Latona urodziła bliźnięta Tantal Możliwe odpowiedzi: 1. król Lidii, ojciec Niobe, 2. kraina w Azji Mniejszej, 3. miasto greckie, królestwo Amfiona, 4. wąż wysłany przez Herę, 5. góra w Lidii, miejsce, w którym znajduje się „płacząca skała”, 6. wyspa, na której Latona urodziła bliźnięta Delos Możliwe odpowiedzi: 1. król Lidii, ojciec Niobe, 2. kraina w Azji Mniejszej, 3. miasto greckie, królestwo Amfiona, 4. wąż wysłany przez Herę, 5. góra w Lidii, miejsce, w którym znajduje się „płacząca skała”, 6. wyspa, na której Latona urodziła bliźnięta
Przyporządkuj nazwy własne odpowiednim definicjom:
wąż wysłany przez Herę, miasto greckie, królestwo Amfiona, góra w Lidii, miejsce, w którym znajduje się „płacząca skała”, król Lidii, ojciec Niobe, wyspa, na której Latona urodziła bliźnięta, kraina w Azji Mniejszej
Pyton
Lidia
Teby
Sypilos
Tantal
Delos
RfTPJ8OeCHwcT
Ćwiczenie 4
R1TAFNCQdJCTL
Ćwiczenie 5
RtFymLsYhI8Le
Ćwiczenie 6
RoQDkMo3Avycn
Ćwiczenie 7
Połącz w pary imiona mitologicznych bohaterek z określeniami, które najlepiej je opisują: Latona Możliwe odpowiedzi: 1. rozżalona bogini, 2. rozgniewana córka, 3. przerażona dziewczyna, 4. zazdrosna żona, 5. zrozpaczona matka Hera Możliwe odpowiedzi: 1. rozżalona bogini, 2. rozgniewana córka, 3. przerażona dziewczyna, 4. zazdrosna żona, 5. zrozpaczona matka Chloris Możliwe odpowiedzi: 1. rozżalona bogini, 2. rozgniewana córka, 3. przerażona dziewczyna, 4. zazdrosna żona, 5. zrozpaczona matka Niobe Możliwe odpowiedzi: 1. rozżalona bogini, 2. rozgniewana córka, 3. przerażona dziewczyna, 4. zazdrosna żona, 5. zrozpaczona matka Artemida Możliwe odpowiedzi: 1. rozżalona bogini, 2. rozgniewana córka, 3. przerażona dziewczyna, 4. zazdrosna żona, 5. zrozpaczona matka
Połącz w pary imiona mitologicznych bohaterek z określeniami, które najlepiej je opisują: Latona Możliwe odpowiedzi: 1. rozżalona bogini, 2. rozgniewana córka, 3. przerażona dziewczyna, 4. zazdrosna żona, 5. zrozpaczona matka Hera Możliwe odpowiedzi: 1. rozżalona bogini, 2. rozgniewana córka, 3. przerażona dziewczyna, 4. zazdrosna żona, 5. zrozpaczona matka Chloris Możliwe odpowiedzi: 1. rozżalona bogini, 2. rozgniewana córka, 3. przerażona dziewczyna, 4. zazdrosna żona, 5. zrozpaczona matka Niobe Możliwe odpowiedzi: 1. rozżalona bogini, 2. rozgniewana córka, 3. przerażona dziewczyna, 4. zazdrosna żona, 5. zrozpaczona matka Artemida Możliwe odpowiedzi: 1. rozżalona bogini, 2. rozgniewana córka, 3. przerażona dziewczyna, 4. zazdrosna żona, 5. zrozpaczona matka
Połącz w pary imiona mitologicznych bohaterek z określeniami, które najlepiej je opisują:
zrozpaczona matka, zazdrosna żona, rozżalona bogini, przerażona dziewczyna, rozgniewana córka
Latona
Hera
Chloris
Niobe
Artemida
Słowniki
Słownik pojęć
Niobidzi
Niobidzi
synowie i córki Niobe, 7 chłopców oraz 7 dziewcząt, które urodziły się z jej małżeństwa z królem Amfionem.
Chloris
Chloris
jedna z Niobidów, córka Niobe oraz Amfiona, jedna z dwójki ocalałych z zemsty Apollona i Artemidy; patrząc na śmierć rodzeństwa, dziewczyna zzieleniała ze strachu, stąd jej imię, które po grecku oznacza „Zielona”.
Galeria Uffizi
Galeria Uffizi
jedno z najstarszych muzeów w Europie, florencka galeria sztuki; w XVI wieku przechowywane były tam dzieła sztuki kolekcjonowane przez Medicich; znajdujący się w galerii pokój Niobe doznał ogromnych uszkodzeń podczas eksplozji samochodu‑pułapki w pobliżu muzeum w 1993 roku; wiele fresków zostało nieodwracalnie uszkodzonych.
Ajschylos
Ajschylos
Ajschylos, Eschyl, gr. Aíschylos, ur. 525 p.n.e., Eleusis k. Aten, zm. 456 p.n.e., Gela na Sycylii, jeden z trzech wielkich tragediopisarzy greckich, uznany za twórcę tragedii klasycznej.
Sofokles
Sofokles
Sophoklḗs, ur. 496 p.n.e., Kolonos k. Aten, zm. 406 p.n.e., drugi z wielkiej trójcy tragików greckich.
Kazimierz Serocki
Kazimierz Serocki
ur. 3 III 1922, Toruń, zm. 9 I 1981, Warszawa, kompozytor i pianista; czł. tzw. Grupy 49 (wraz z T. Bairdem i J. Krenzem); współinicjator festiwalu Warszawska Jesień; początkowo występował też jako pianista; twórczość Serockiego, inspirowana początkowo folklorem i stylem neoklas., od końca lat 50. nawiązywała do dodekafonii, punktualizmu, także do aleatoryzmu (A piacere na fortepian 1963).
Słownik łacińsko‑polski
R12T89Q30Z7YSm796cf732b04d94e3_00000000000121
m796cf732b04d94e3_0000000000012
m796cf732b04d94e3_0000000000012
dea, ae (f.) bogini
deus, -ī (m.) bóg
filia, -ae (f.) córka
fīlius, -ī (m.) syn
lacrimo, -āre, -āvī, -ātum (1) płakać
maritus, -i (m.) małożonek
mater, matris (f.) matka
mons, montis (m.) góra
niobium, -i (n.) Niob, Nb, jeden z pierwiastków chemicznych nazwanych od imienia Niobe
uxor, -ōris (f.) żona
m796cf732b04d94e3_0000000000248
Galeria dzieł sztuki
RR6g4ZIxmebiV1
R1Vrio2fT1GAD1
RhMcN9wrzMnoq1
R9lOSD4DDu2h71
R1YHezb0vY3uj1
R8NnrJkEfgqZz1
R1WV59PfrmdUZ1
Bibliografia
R. Greaves, Mity greckie, Kraków 2009.
P. Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 2008.
J. Korpanty, Mały słownik łacińsko‑polski, Warszawa 2012
Owidiusz, Metamorfozy, Wrocław 1996
J. Parandowski Mitologia, Londyn 1992
L. Winniczuk (red.), Słownik kultury antycznej, Warszawa 1986.
L. Winniczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 2008.