1. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:
2) mity o bogach olimpijskich i pozostałych bóstwach panteonu greckiego;
8. potrafi wskazać najważniejsze cechy charakterystyczne i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:
2) mity o bogach olimpijskich i pozostałych bóstwach panteonu greckiego;
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
3) dostrzega znaczenie języka łacińskiego oraz kultury starożytnej Grecji i Rzymu dla kultury polskiej, europejskiej i światowej;
4) jest świadomy antycznych korzeni kultury polskiej, europejskiej i światowej;
Nauczysz się
wyjaśniać związki kultury europejskiej, zwłaszcza polskiej z kulturą antyczną;
tłumaczyć tekst łaciński na język polski, korzystając ze słownika łacińsko‑polskiego;
tworzyć wypowiedzi z wykorzystaniem popularnych łacińskich terminów z różnych dziedzin.
Pochodzenie Neptuna vel Posejdona i jego zmienny charakter
PosejdonPosejdonPosejdon w mitologii greckiej - stgr. Ποσειδῶν Poseidōn, łac. Neptunus był synem Kronosa i Rei, który zaraz po narodzeniu został pożarty przez swojego ojca, gdyż ten obawiał się utraty władzy. Dopiero Zeus - szóste dziecko Kronosa i Rei, dzięki podstępowi Rei, zachował się przy życiu i mógł stanąć do walki z ojcem o władzę i uwolnić swoje rodzeństwo: Posejdona, Herę, Demeter, Hadesa i Hestię.
Podczas podziału władzy nad światem Posejdon wylosował panowanie nad morzami i oceanami, z pominięciem jedynie mórz wewnętrznych, których patronem był Pontos. Władzę nad wodami przejął Posejdon od Okeanosa, który oddał mu ją dobrowolnie.
Również od Okeanosa otrzymał za żonę jedną z jego córek – Amfitrytę, choć niestety nie pozostał jej wierny, a jego potomkami (nie z Amfitrytą) bywały postacie i stwory posiadające złą wolę i nieraz czyniące spustoszenie. Sama Amfitryta mimo wszystko wiodła godne i luksusowe życie w morskich głębinach – mówi się nawet, że miała ogród większy od Hery a służyły jej oraz jej małżonkowi niezliczone nimfy wodne. W tym magicznym ogrodzie rosły drzewa rodzące znakomite owoce, a ponadto znaleźć tam można było algi, korale, gąbki i wiele innych stworzeń.
Siedziba Posejdona i Amfitryty znajdowała się na środku morza wewnętrznego - Morze Śródziemne. Był to wspaniały pałac otoczony przez nereidy, delfiny i inne przedziwne stworzenia morskie. Według Jana Parandowskiego pałac ten był błękitny a dach jego zbudowanym był z muszli, które w czasie każdego odpływu ukazują swe perły. Okna pałacu były z bursztynu, a ze ścian wyrastały kwiaty.
R2ZTb2ddtM3wI1
R1D3nh0xLIdJL1
Film pt. Posejdon
R1KjG52AQZbp7
Tekst interaktywny
De Neptuno deo Neptunus, Iovis frater, marium et aquarum deus erat et maris imperium tenebat. Aquas regebat et in alto mari habitabat. Ibi cum uxore Amphitrite regnabat mariumque animalibus praeerat. Nonnumquam mare ventis vehementer movebatur et ingentibus maris undis nautarum retia delebantur. Tum nautae Neptunum, dominum maris, advocabant et deus aquarum turgida maria placabat.
De Neptuno deo Neptunus, Iovis frater, marium et aquarum deus erat et maris imperium tenebat. Aquas regebat et in alto mari habitabat. Ibi cum uxore Amphitrite regnabat mariumque animalibus praeerat. Nonnumquam mare ventis vehementer movebatur et ingentibus maris undis nautarum retia delebantur. Tum nautae Neptunum, dominum maris, advocabant et deus aquarum turgida maria placabat. Tłumaczenie na język polski: O bogu Neptunie Neptun, brat Jowisza, był bogiem mórz i oceanów oraz dzierżył imperium morza. Panował nad wodami i zamieszkiwał w morskiej głębinie. Tamże królował z żoną Amfitrytą i stał na czele stworzeń morskich (dosł. mórz). Czasami morze bardzo wzburzało się za sprawą wiatrów a sieci rybaków były niszczone przez wielkie fale. Wtedy żeglarze przyzywali Neptuna, władcę morza, a bóg uspokajał wzburzone przestworza oceanów.
m4d56cab9ece95734_0000000000006
O bogu Neptunie Neptun, brat Jowisza, był bogiem mórz i oceanów oraz dzierżył imperium morza. Panował nad wodami i zamieszkiwał w morskiej głębinie. Tamże królował z żoną Amfitrytą i stał na czele stworzeń morskich (dosł. mórz). Czasami morze bardzo wzburzało się za sprawą wiatrów a sieci rybaków były niszczone przez wielkie fale. Wtedy żeglarze przyzywali Neptuna, władcę morza, a bóg uspokajał wzburzone przestworza oceanów.
Źródło: „Lectio Latina”, S.Wilczyński, T.Zarych, Warszawa 1992 Tłumaczenie: Autor opracowania
Zakres władzy Posejdona
Posejdon uważany był przez Greków i Rzymian za patrona żeglarzy i rybaków, jednak Odyseja Homera oraz w mniejszym stopniu Eneida Wergiliusza pokazują go jako kapryśne, zmienne i srogie bóstwo, mające swoich ludzkich faworytów i potrafiące chować urazę – choćby wobec Laomedonta, który odmówił Posejdonowi należnej zapłaty za zbudowanie murów Troi.
Chociaż Posejdon wspierał Greków w wojnie trojańskiej, to nie był przeciwko wszystkich Trojanom, a tylko tych pochodzących od Priama. Dlatego uratował Eneasza i przeniósł w odległe miejsce już w ostatniej chwili – wówczas gdy Achilles miał zadać śmiertelny cios.
Z drugiej strony Odysowi (walczącemu w wojnie trojańskiej przecież po stronie Greków) nie odpuścił za niefortunne oślepienie Polifema, który był synem Posejdona. Klątwa Posejdona, która spadła za ten czyn na Odysa przez 10 długich lat nie pozwoliła mu wrócić do rodzinnej Itaki.
Posejdon, gniewny władca mórz w Eneidzie nie rozpętuje burz a je ucisza, inaczej niż w opowieści Homera, gdzie bardziej wyraźnie da się zauważyć jego porywczy charakter.
Posejdon posiadał władzę nad trytonami, ichtiocentaurami oraz innymi morskimi stworzeniami a ponadto przypisywano mu władzę nad nadmorskimi skałami, które potrafił rozbić swym trójzębem czy pobudzać nowe źródła tam, gdzie ich wcześniej nie było. Przypisywano mu również powodowanie trzęsień ziemi, przez co nosił przydomek Seismos (gr. seismos – trzęsienie ziemi). Według mitu bowiem wulkaniczną eksplozją podniósł z morskiej głębiny wyspę Delos i dzięki temu stworzył spokojne miejsce dla Leto (Latony), aby urodziła Apollina i Artemidę.
Jak przystało na bóstwo olimpijskie Posejdon miał poświęcone sobie tylko stworzenie – delfina a jego świętym drzewem była sosna.
RBNJENZEpIl9w1
RkeKnfmUWUJM21
Wyobrażenie Władcy mórz w sztuce
Posejdona przedstawiano zazwyczaj jako mężczyznę o silnej budowie ciała z muszelkami wplecionymi w brodę i z nieodłącznym atrybutem władzy – trójzębem. Ów trójząb, stworzony został dla Posejdona przez cyklopów, którzy w ten sposób chcieli mu się odwdzięczyć za uwolnienie z Tartaru.
RaTvlOErWligG1
RbrB8Tsf38aWJ1
Podwodny bóg Posejdon przemieszczał się niezwykłym rydwanem, do którego zaprzężone były przedziwne morskie stworzenia – hippokampy. Zazwyczaj towarzyszyli mu wspomnieni wcześniej trytoni i ichtiocentaurzy.
R17hgOaBiCwNy1
Ry8BiUD58B4Ut1
Ważnym też jest niezwykle alegoryczne przedstawienie Neptuna i Wenecji na obrazie Giovanni Battista Tiepolo, Neptun obdarowuje Wenecję, stworzonym w 1748‑1750 r.
RDivG7vSH8RzC1
Scena jest alegoryczna, bo taka panowała wówczas moda. Widać tutaj Neptuna z długą brodą, który bardzo ostrożnie przechyla róg czy kielich i przesypuje wypełniające je złoto do płaszcza pięknej kobiety, która tu jest symbolem miasta Wenecji
Wyróżniającym jest to, że Neptun nie jest tutaj, wbrew powszechnym wyobrażeniom, muskularnym osiłkiem, a raczej pokornym starcem. Ponadto patrzy on z oddaniem w oczy pięknej Wenecji.
Warto wiedzieć o swoistym upodobaniu miast do tworzenia fontann z Posejdonem w roli głównej oraz z jego równie szacowną małżonką – Amfitrytą. Jak można sobie wyobrazić, nie ma chyba nic piękniejszego niż podświetlona fontanna w wieczorny letni dzień, z tajemniczym bóstwem spoglądającym na przechodniów.
Rhr6lsOvLMIAv1
RF40m08qnWsBW1
Potężny bóg morza ułagodzony przez bajkopisarzy
Pośrednio, ale jednak, władcę mórz i oceanów jako pierwszy spróbował ujarzmić Hans Christian Andersen w baśni Mała syrenka (duń. Den lille Havfrue) z 1837 roku.
Tu - król mórz posiadający sześć córek, z których najpiękniejszą była najmłodsza, przedstawiony jest jako potężny władca, ale i troskliwy ojciec, który po tym jak został wdowcem zapewnia córkom opiekę ich babki.
Małą Syrenkę (ang. The Little Mermaid) w roku 1989 przedstawiła również wytwórnia Walt Disney Pictures nie ujmując również niczego z dobroduszności i godnej postaci władcy mórz (tutaj zwanego Trytonem). To sam kochający ojciec lituje się nad swoją piękną córką Ariel widząc jak bardzo pokochała człowieka i za jego sprawą dziewczyna zamienia rybi ogon na ludzkie kończyny. W końcu ułagodzony król mórz i oceanów błogosławi związek swej córki z księciem Erykiem.
RbVMgWtdSu0ce1
Jeśli natomiast zajrzymy do poważniejszej filmografii, to samego Posejdona możemy zobaczyć w filmie Zmierzch tytanów z roku 1981 r. gdzie w rolę Posejdona wcielił się Jack Gwillim. Włada on Krakenem - ostatnim z Tytanów, który na rozkaz Zeusa niszczy miasta, jeśli te nie były należycie posłuszne bogom.
Ponadto wyobrażenie samej postaci Posejdona możemy oglądać w filmie Percy Jackson i Bogowie Olimpijscy: Złodziej pioruna z roku 2010, gdzie w rolę Posejdona wcielił się Kevin McKidd.
Na koniec warto wspomnieć, że samo imię naszego wspaniałego boga Posejdona jest bohaterem najpierw filmu Ronalda Neame o tytule Tragedia Posejdona z 1972 roku oraz stworzonego na nowo Posejdona Wolfganga Petersena z 2006 roku.
Dzięki filmom, bardziej niż przez literaturę czy sztukę mamy okazję podziwiać nieograniczoną niczym potęgę oceanu a przy tym uświadomić sobie oczywistą ludzką niemoc wobec tejże.
Poza filmem, starożytne bóstwo ożywało także w muzyce napisanej do Posejdona przez Klausa Badelta - nie tak docenionej jak pozostałe ścieżki dźwiękowe tego muzyka, aczkolwiek mimo wszystko zasługującej na uwagę i refleksję:
REnmyrC4nocxW1
Zadania
RFzyrHVm9LoBH
Ćwiczenie 1
R1Al884qnzoo7
Ćwiczenie 2
Na podstawie przytoczonej charakterystyki podaj imiona postaci związanych z mitem o Posejdonie: 1. Syn Posejdona oślepiony przez Odysa. 2. Uciekinier spod Troi, który podczas swej tułaczki cieszył się względami Neptuna i pozostawał pod jego opieką. 3. Córka Okeanosa, którą pojął za żonę Posejdon.
Na podstawie przytoczonej charakterystyki podaj imiona postaci związanych z mitem o Posejdonie: 1. Syn Posejdona oślepiony przez Odysa. 2. Uciekinier spod Troi, który podczas swej tułaczki cieszył się względami Neptuna i pozostawał pod jego opieką. 3. Córka Okeanosa, którą pojął za żonę Posejdon.
Na podstawie wiadomości uzyskanych w czasie lekcji, połącz w pary imiona postaci mitologicznych oraz opis ich przygody związanej z bogiem Posejdonem:
Syn Posejdona, oślepiony przez Odysa – wracającego spod Troi króla Itaki, Córka Okeanosa, którą pojął za żonę Posejdon, Wracając spod Troi, przez 10 lat błąkał się po morzach i oceanach wskutek klątwy, jaką zesłał na niego Posejdon, Uciekinier spod Troi, który podczas swej tułaczki cieszył się względami Neptuna i pozostawał pod jego opieką, To przez niego i niedotrzymanie obietnicy zapłaty za pracę przy budowie murów Troi, bóg Posejdon uwziął się na jego gród i nie sprzyjał podczas wojny trojańskiej
Eneasz
Odyseusz
Laomedont
Amfitryta
Polifem
R1AASluf89TMx
Ćwiczenie 3
Podaj znaczenie polskie następujących łacińskich rzeczowników: 1. nauta, nautae 2. deus, dei 3. aqua, aquae 4. animal, animalis 5. unda, undae
Podaj znaczenie polskie następujących łacińskich rzeczowników: 1. nauta, nautae 2. deus, dei 3. aqua, aquae 4. animal, animalis 5. unda, undae
W czytanym podczas zajęć tekście znajdujemy wyrazy, które kojarzą się z wyrazami używanymi obecnie w językach nowożytnych - np. w języku angielskim czy francuskim. Połącz łacińskie słowa z ich znaczeniami polskimi i odpowiednikami nowożytnymi:
Odpowiedz na pytanie: Od jakich łacińskich słów pochodzą następujące polskie rzeczowniki: 1. Adwokat 2. Morze 3. Dominacja?
Odpowiedz na pytanie: Od jakich łacińskich słów pochodzą następujące polskie rzeczowniki: 1. Adwokat 2. Morze 3. Dominacja?
"W czasie lekcji tłumaczyliśmy oryginalny tekst łaciński De Neptuno deo. Tekst zawiera co najmniej kilka wyrazów, z których wywodzą się aktualnie używane słowa w języku polskim. Połącz w pary słowa łacińskie z polskim odpowiednikiem. "
morze, dominacja, adwokat
advoco 1
dominus,i
mare,is
R1U4ZwI5addGu
Ćwiczenie 5
R1cqwvHK5Nu42
Ćwiczenie 6
RqGcH2K238Vtf
Ćwiczenie 7
Słowniki
Słownik pojęć
Posejdon
Posejdon
greckie imię boga mórz i oceanów – Posejdon. Dokładnie brzmiało ono: Poseidõn, a w dialekcie doryckim Poteidan. Pierwsza część imienia morskiego boga – posei, bądź potei, wskazuje na niego jako na władcę, pana. Druga natomiast, zawierająca don bądź dan, łączy go z wodą, bądź z zawartym w jego imieniu słowem da / de, które wskazywałoby na ziemię.
Enosichthon / Ennosigaios
Enosichthon / Ennosigaios
przydomek Posejdona. Oznacza dosłownie Trzęsący ziemią, czyli Ziemiotrzęsca.
Hippios / Hippokourios
Hippios / Hippokourios
kolejny przydomek Posejdona. Dosłowne znaczy koński, a obok Opiekun koni.
Gaieochos
Gaieochos
jeszcze jeden przydomek Posejdona. Oznacza dosłownie: Pan Ziemi.
Słownik łacińsko‑polski
R1bbhgIoOSsM5m4d56cab9ece95734_00000000000121
m4d56cab9ece95734_0000000000012
m4d56cab9ece95734_0000000000012
frater, fratris (m.) brat
mare, -is (n.) morze
teneo. -ere, -ui, tentum (2) trzymać, dzierżyć
rego, -ere, rexi, rectum (3) kierować, rządzić
altus, -a, -um wysoki, głęboki
habito, -are, -avi, -atum (1) mieszkać
uxor, -ōris (f.) żona
animal, -ālis (n.) zwierzę, istota żywa
praesum, -esse, -fui stać na czele, kierować, dowodzić (z dat.)
nonnumquam niekiedy
ventus, -i (m.) burza, wiatr
vehementer bardzo
moveō, ēre, mōvī, mōtum ruszać, poruszać
ingēns, -entīs wielki, ogromny
unda, -ae (f.) fala, woda, wir
nauta, -ae (f.) żeglarz
rete, -is (n.) sieć
deleo, -ēre,-vī, -tum (2) Zniszczyć, zburzyć
tum wtedy
dominus, -ī (m.) pan, właściciel
advoco, -are, -avi, -atum (1) powołać, do pomocy wziąć
turgidus, -a, -um wzdęty, nabrzmiały, wzburzony
placo, -āre, -āvī, -ātum (1) uspokoić
Galeria dzieł sztuki
R17hgOaBiCwNy1
RDivG7vSH8RzC1
Rhr6lsOvLMIAv1
RF40m08qnWsBW1
Ry8BiUD58B4Ut1
Bibliografia
K. Marciniak, Mitologia grecka i rzymska, Warszawa–Bielsko‑Biała 2010
Z. Kubiak, Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 1998
L. Rychlewska, Dzieje literatury rzymskiej, Wrocław 2008
S. Stabryła, Owidiusz. Świat poetycki, Ossolineum 1989