Kultura i mity – Zeus i Danae cz.1
Ważne daty
II tysiąclecie p.n.e. – Początki kultu Zeusa w Dodonie
X w. p.n.e. – Początki osadnictwa w oazie Siwa
IX w. p.n.e. – Początki osadnictwa w Delfach
VIII w. p.n.e. – Założenie Cumae przez kolonistów z greckiej wyspy Eubei
Scenariusz dla nauczyciela
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
6. zna podstawowe techniki przekładu tekstu łacińskiego;
7. zna zasady tworzenia spójnego i zgodnego z polską normą językową przekładu z języka łacińskiego na język polski;
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
1. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:
2) mity o bogach olimpijskich i pozostałych bóstwach panteonu greckiego;
rozpoznać i interpretować mity;
rozpoznać i interpretować dzieła antycznej sztuki greckiej, związane z mitem;
analizować ze zrozumieniem tekst łaciński;
rozpoznawać i rozumieć zjawisko greckich wyroczni i ich rolę kulturową.
Danae i Perseusz
1.
Zeus, władca bogów i mąż Hery, słynął z licznych romansów z boginiami, nimfami i śmiertelniczkami. Ze związków tych przychodzi na świat herosi – śmiertelni, lecz często obdarzeni nadnaturalną siłą i walecznością półbogowie.
1.
Nie przeszkodziło to jednak Zeusowi. Władca bogów często przecież przybierał różne postacie, kiedy starał się uwieść lub zdobyć kolejny obiekt swoich uczuć. W przypadku Danae dostał się do zamkniętej wieży, przemieniwszy się w krople złotego deszczu.
1.
Danae zaszła w ciążę, co doprowadziło jej ojca do wściekłości. Ze złości i strachu kazał zamknąć córkę wraz z wnukiem w drewnianej skrzyni i wrzucić do morza. Spodziewał się bowiem, że Danae i nowo narodzony syn Zeusa, imieniem Perseusz, zginą na morzu.
1.
Bogowie jednak czuwali nad dziewczyną i dzieckiem. Skrzynia z Danae i Perseuszem bezpiecznie wylądowała na plaży na wyspie Serifos. Na plaży znalazł ją rybak. Po otwarciu skrzyni z wielkim zdumieniem odkrył, że w środku jest dwoje ludzi. Zabrał Danae i Perseusza na dwór władcy swojej ojczystej wyspy, Polidektesa. Król otoczył niespodziewanych gości opieką.
1.
Wśród dziewcząt, na które Zeus zwrócił uwagę, była córka króla Argos, Akrisjosa. Nazywała się Danae i pozostawała niezamężna, jej ojciec bowiem obawiał się związanej z narodzinami ewentualnego wnuka wyroczni. Zamknął więc córkę w wieży, samotną.
Do opisów postaci z mitu o Danae dopasuj ich imiona.
Perseusz, Akrisjos, Zeus, Polidektes
| Król, który zamknął córkę w wieży. | |
| Syn Danae. | |
| Bóg, który przyjął postać złotego deszczu. | |
| Król, który wziął Danae pod opiekę. |
Ułóż chronologicznie wybrane wydarzenia z mitu o Danae i Zeusie.
- Danae cum filio in arca includĭtur.
- Rex Acrisius nepotem futurum timet.
- Danae muro lapideo praeclusa est.
- Iuppiter se in imbrem aureum convertit.
Na jakiej wyspie wylądowała skrzynia z Danae i Perseuszem?
- Santoryn
- Serifos
- Skiatos
Hyginus, Fabulae 63
Danae Acrisii et Aganippes filia. Huic fuit fatum, ut, quod peperisset, Acrisium interficeret; quod timens Acrisius eam in muro lapideo praeclusit. Iuppiter autem in imbrem aureum conversus cum Danae concubuit, ex quo natus est Perseus. Quam pater ob stuprum inclusam in arca cum Perseo in mare deiecit. Ea voluntate Iovis delata est in insulam Seriphum, quam piscator Dictys cum invenisset, effracta ea vidit mulierem cum infante, quos ad regem Polydectem perduxit, qui eam in coniugio habuit et Perseum educavit in templo Minervae. Quod cum Acrisius rescisset eos ad Polydectem morari, repetitum eos profectus est; quo cum venisset, Polydectes pro eis deprecatus est, Perseus Acrisio avo suo fidem dedit se eum numquam interfecturum. Qui cum tempestate retineretur, Polydectes moritur; cui cum funebres ludos facerent, Perseus disco misso, quem ventus distulit in caput Acrisii, eum interfecit. Ita quod voluntate sua noluit, deorum factum est; sepulto autem eo ArgosArgos profectus est regnaque avita possedit.
Napisz 4 zdania łacińskie, opisujące poniższą ilustrację.
Zdecyduj, który z podanych poniżej łacińskich czasowników jest odpowiednikiem polskiego czasownika „pozostawać, zwlekać”.
- morior, mori, mortuus sum
- moror, -āri, -ātus sum
- proficiscor, -isci, profectus sum
Król Akrisjos i wyrocznia
1.
Akrizjos, ojciec Danae, obawiał się swego nie narodzonego jeszcze wnuka, dostał bowiem odpowiedź wyroczni, sugerującą, że zginie z jego ręki. Choć starał się za wszelką cenę uniknąć zapowiedzianego mu losu, ostatecznie zginął przypadkiem z ręki Perseusza, syna swej córki Danae.
2.
Akrisjos nie był jedynym, który otrzymał od wyroczni odpowiedź niejasną i wieloznaczną. Nie powstrzymywało to jednak Greków przed zadawaniem wyroczniom pytań i bardzo poważnym traktowaniem ich odpowiedzi.
3.
Jednym z głównych bóstw wyroczni był Apollo. Na zdjęciu oglądamy ruiny jego świątyni w Delfach, gdzie mieściła się także najsłynniejsza z jego wyroczni. Kapłanka Apollina, wieszczka Pytia, udzielała tam odpowiedzi pielgrzymom z całego śródziemnomorskiego świata. Mity mówią o wielkiej dawności Delf: archeolodzy i historycy datują początki osadnictwa w tym miejscu na IX w. p.n.e.
1.
Inną ważną wyrocznią była położona w Epirze, na północnym zachodzie Grecji, Dodona. Uchodziła za najstarszą z greckich wyroczni: kult Zeusa był tam obecny już w II tysiącleciu p.n.e. Kapłani i kapłanki Zeusa w Dodonie wieszczyli z szumu liści świętych dębów i zachowań ptaków
1.
Ważne wyrocznie świata antycznego znajdowały się nie tylko na terenie Grecji właściwej. Wszystkim chyba znane jest imię wieszczki Sybilli. Jej wyrocznia mieściła się w italskim Cumae w pobliżu Neapolu. Miasto to założyli greccy koloniści z wyspy Eubea w VIII w. p.n.e.
1.
Herodot, wybitny grecki historyk z V w. p.n.e., tak pisze o dwóch wyroczniach świata antycznego:
Wieszczące kapłanki w Dodonie tak opowiadają: Dwie czarne gołąbki wyleciały z egipskich Teb i jedna z nich przybyła do Libii, druga do nich. Ta usiadła na dębie i przemówiła ludzkim głosem, że tu musi powstać wyrocznia Zeusa. Otóż Dodonejczycy pojęli to jako boski rozkaz i zastosowali się do niego. O drugiej gołąbce, która odleciała do Libii, opowiadają, że rozkazała ona Libijczykom założyć wyrocznię Ammona; bo i ta wyrocznia należy do Zeusa.
2.
Ta druga wyrocznia, o której mówi historyk, to egipska wyrocznia Ammona (przez Greków utożsamianego z Zeusem) w oazie Siwa. Była ona bardzo poważana przez Greków: odwiedził ją między innymi Aleksander Wielki.
Przyporządkuj wnętrza do właściwych brył, przenosząc je w szare miejsca pod zdjęciami budowli.
Delfy, Cumae, Dodona, Siwa
Oceń, czy poniższe zdania zgodne są z tekstem Hyginusa. Zaznacz zdania prawdziwe.
- Aganippe soror Danaes fuit.
- Danae filium Iovis peperit.
- Dictys piscator fuit.
- Danae muro ligneo praeclusa est.
- Perseus regem insulae disco interfecit.
Korzystając z łacińskiego tekstu Hyginusa napisz po polsku dialog między Danae, Perseuszem, Akrisjosem i Polidektesem, związany z przyjazdem króla Akrisjosa na wyspę SerifosSerifos.
Słowniki
Słownik pojęć
miasto na Peloponezie; jednym z mitologicznych królów Argos był Akrisjos.
wieszczka wróżąca w wyroczni Apollina w Delfach
grecka wyspa na Morzu Egejskim
wieszczka wróżąca w wyroczni w Cumae w Italii
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1978
J. Parandowski, Mitologia, Wydawnictwo Puls, Londyn 1992
Z. Kubiak, Dzieje Greków i Rzymian, Znak, Warszawa 2014