Lasy liściaste zrzucające liście na zimę

RrtNGchL0pJd8

Fotografia przedstawia wierzbę o pokroju płaczącym. To wysokie drzewo z długimi, zwisającymi, ciemnozielonymi pędami o parasolowatej koronie. W tle widoczny jest zielony, zbiornik wodny oraz zielone drzewa.

1. Krajobraz lasów liściastych

Na północ od strefy roślinności śródziemnomorskiej oraz stepów wykształciła się strefa lasów liściastych zrzucających liście na zimę. Występuje praktycznie w całej Europie, także w Azji i Ameryce Północnej. Klimat charakteryzuje się występowaniem czterech pór roku. Suma opadów w każdej z nich jest zbliżona. Temperatury są różne i zależą w znacznej mierze od odległości od wybrzeży morskich. Zimą temperatura powietrza spada do 0 °C w odmianie klimatycznej morskiej lub poniżej −20 °C w odmianie kontynentalnej. Z powodu skracania się dnia i mrozów rośliny nie mogą pobierać dużej ilości wody z gleby, gdyż ma ona postać śniegu i lodu. W związku z tym drzewa i krzewy liściaste, które muszą ograniczyć parowanie (utratę wody), jesienią zrzucają liście, zaś rośliny zielne tracą swoje części nadziemne.

R1U8VtkACsgi7

Ilustracja prezentuje klimatogram strefy klimatu umiarkowanego Warszawy. Na lewej osi wykresu wyskalowano średnie temperatury w stopniach Celsjusza, na prawej osi wykresu wyskalowano sumy opadów w milimetrach. Na osi poziomej zaznaczono cyframi rzymskimi kolejne miesiące. Różowa linia na wykresie to średnie temperatury w poszczególnych miesiącach. Tutaj linia rozpoczyna się na wysokości 0 °C w styczniu i wznosi się w poszczególnych miesiącach do około 28 °C w czerwcu, po czym opada do −3 °C w grudniu. Niebieskie słupki to wysokości sum opadów w poszczególnych miesiącach. Największe opady, powyżej 70 mm, pojawiły się w lipcu. Najmniejsze opady, poniżej 30 mm, pojawiły się w marcu.

R1IcZssPTGVbL

Klimatogram prezentuje klimat umiarkowany morski Londynu. Na lewej osi wykresu wyskalowano średnie temperatury w stopniach Celsjusza, na prawej osi wykresu wyskalowano sumy opadów w milimetrach. Na osi poziomej zaznaczono cyframi rzymskimi kolejne miesiące. Różowa linia na wykresie to średnie temperatury w poszczególnych miesiącach. Tutaj linia rozpoczyna się na wysokości 4 °C w styczniu i wznosi się w poszczególnych miesiącach do 18 °C w lipcu, po czym opada do 5 °C w grudniu. Niebieskie słupki to wysokości sum opadów w poszczególnych miesiącach. Największe opady pojawiły się w listopadzie − ok. 60 mm, a najmniejsze opady były w marcu − ok. 30 mm.

R1YLWglyR52Cr

Klimatogram prezentuje klimat kontynentalny wilgotny Moskwy. Na lewej osi wykresu wyskalowano średnie temperatury w stopniach Celsjusza, na prawej osi wykresu wyskalowano sumy opadów w milimetrach. Na osi poziomej zaznaczono cyframi rzymskimi kolejne miesiące. Różowa linia na wykresie to średnie temperatury w poszczególnych miesiącach. Tutaj linia rozpoczyna się na wysokości −10 °C w styczniu i wznosi się w poszczególnych miesiącach do około 15 °C w lipcu, po czym opada do −8 °C w grudniu. Niebieskie słupki to wysokości sum opadów w poszczególnych miesiącach. Największe opady pojawiają się w lipcu − ok. 78 mm, a najmniejsze w lutym − ok. 23 mm.

Zanim człowiek zmienił warunki środowiska, wycinając większość lasów liściastych, w krajobrazie dominował las. Zajmował niemal wszystkie tereny poza wysokimi górami, piaszczystymi wydmami i zabagnionymi dolinami rzek. Warunki klimatyczne i glebowe umożliwiły rozwój lasów liściastych, w których dominującymi gatunkami są dąb, buk i grab. Obok nich rosną brzozy, klony i jesiony. Lasy te mają warstwową budowę; pod warstwą drzew (często z niewielką domieszką drzew iglastych, np. świerka, modrzewia) rosną bogaty podszyt i runo. W lasach liściastych na dalekim wschodzie Azji i w Ameryce Północnej występują także gatunki drzew inne niż w lasach europejskich, np. magnolie i tulipanowce.

Rj7sVGiPTCdn2

Fotografia prezentuje drzewa liściaste jesienią. Na pierwszym planie duże, rozłożyste, samotne drzewo z żółtymi, brązowymi i zielonymi liśćmi. W tle widoczne drzewa liściaste w podobnych kolorach.

2. Lasy liściaste w Polsce

Niemal cała powierzchnia Polski leży w strefie lasów zrzucających liście na zimę. Rozciągłość Polski z zachodu na wschód oraz z północy na południe to tylko kilkaset kilometrów, ale można już zaobserwować pewne zróżnicowanie klimatyczne, a w konsekwencji także zróżnicowanie składu gatunkowego lasów. Istotne znaczenie ma odległość od Oceanu Atlantyckiego i od Morza Bałtyckiego oraz położenie w centrum Europy. Im dalej na wschód, a zwłaszcza na północny wschód, tym bardziej znaczący jest wpływ klimatu kontynentalnego. Jest tam chłodniej, a roczne amplitudy temperaturyamplituda temperaturyamplitudy temperatury powietrza są większe. W efekcie zwiększa się udział gatunków odpornych na silne mrozy.

Na skutek rozwoju rolnictwa w ciągu ostatnich 1–2 tysięcy lat wycinano coraz więcej lasów i zastępowano je polami uprawnymi. Ponadto w ciągu ostatnich 200 lat znacząco wzrosło zapotrzebowanie na drewno w przemyśle i budownictwie. Niemal wszystkie stare lasy liściaste wycięto, a na ich miejscu posadzono szybciej rosnące lasy iglaste. Obecnie ponad 30 % powierzchni Polski zajmują lasy, jednak ich skład gatunkowy nie odpowiada warunkom naturalnym. Są to głównie lasy gospodarcze (produkcyjne), sadzone przez leśników po to, by je wyciąć, gdy odpowiednio urosną. Pierwotnych lasów liściastych i lasów mieszanych prawie już nie ma, a ich niewielkie skrawki (np. Puszcza Białowieska) zasługują na ścisłą ochronę.

R1CL1sMbXfbp0

Wykres kołowy prezentujący udział różnych gatunków drzew w polskich lasach. W środku koła widnieją przedstawienia trzech różnych drzew. Na obwodzie koła kolorami zaznaczono udział poszczególnych gatunków drzew: ciemnozielony – 75,5 % sosna, modrzew; niebieski – 8,8 % świerk; ciemnoniebieski – 4,1 % dąb, jesion, wiąz i klon; zielony – 3,3 % buk; jasnozielony – 2,8 % olcha; jasnoniebieski – 2,7 % jodła; żółty – 2,2 % brzoza; granatowy – 0,3 % lipa, wierzba, topola; zielony – 0,3 % grab.

Przykłady drzew charakterystycznych dla lasów liściastych w Polsce

RzI6qx4jjtwAV

Ilustracja przedstawia ciemnoszarą sylwetkę dębu. Po prawej stronie, od góry: gałązka z ciemnozielonymi liśćmi i owocami. W środku zbliżenie na żołędzie: dwóch większych i trzech mniejszych owoców. Żołędzie są zielone i mają chropowatą, brązową czapeczkę. Poniżej gałązka z żółtozielonymi liśćmi i żółtymi kwiatami dębu, zebrane w cienkie, zwisające kwiatostany.

R1cT39VaamcrZ

Ilustracja przedstawia szarą sylwetkę olchy. Po prawej stronie, u góry sercowaty zielony liść. Poniżej owoce, którymi są orzeszki z papierzastymi skrzydełkami, pod nimi kwiaty zebrane w zwisające kotki.

R1ZG24UVZ5Ffl

Ilustracja przedstawia ciemnoszarą sylwetkę buku. Po prawej stronie, od góry: pojedynczy ciemnozielonymi liść. W środku zbliżenie na owoce buku, czyli orzeszki zamknięte w okrywie, która pokryta jest kolczystymi wyrostkami. Poniżej kwiaty buku – żółte kwiatostany z malutkimi kwiatuszkami.

Rqlhe6Cc3hmKb

Ilustracja przedstawia ciemnoszarą sylwetkę wierzby zwanej płaczącą. Po prawej stronie, od góry: gałązka z długimi, wąskimi ciemnozielonymi liśćmi. W środku zbliżenie na pałeczkowate jasnozielone owocostany. Poniżej gałązka z okrytymi białym puchem kwiatostanami wierzby.

R8IVZXk0HlgFV

Ilustracja przedstawia ciemnoszarą sylwetkę lipy. Po prawej stronie, od góry: gałązka z zielonymi, sercowatymi liśćmi. W środku zbliżenie na owoe: jasnobrązowe kulki na cienkich łodyżkach z płaskim żółtawym listkiem. Poniżej gałązka z żółtozielonymi liśćmi i biało‑żółtymi kwiatami, zebranymi w zwisające kwiatostany.

R1EaW9gjupsp7

Ilustracja przedstawia biało‑szarą sylwetkę brzozy. Po prawej stronie, od góry: gałązka z zielonymi, ostro zakończonymi liśćmi. W środku zbliżenie na pięć walcowatych owocostanów na gałązce z liśćmi. Poniżej gałązka z drobnymi liśćmi i brązowo‑białymi, drobniutkimi kwiatami zebranymi w zwisające kwiatostany.

RNeneB1NNe4HL

Fotografia wykonana od dołu prezentuje wysokie, ciemnozielone, miotlaste sosny na tle bezchmurnego nieba. Mają one długie, wąskie, ciemnobrązowe pnie.

Podsumowanie

• W klimacie umiarkowanym występują cztery pory roku. W takich warunkach pojawiły się lasy liściaste zrzucające liście na zimę.

• Lasy liściaste graniczą ze stepem i roślinnością śródziemnomorską oraz z lasami iglastymi.

• Rozwój rolnictwa, zapotrzebowanie na drewno w przemyśle i budownictwie, stanowią główną przyczynę wycięcia większości lasów liściastych w Europie

• Obecnie w polskich lasach rośnie najwięcej drzew iglastych. Zachowały się jedynie niewielkie fragmenty pierwotnej puszczy porastającej Polskę.

Praca domowa

Słownik

Zadania