Legendarne początki państwa polskiego

Cele lekcji główne

1. Przybliżenie uczniom treści i znaczenia legend omawiających początki państwa polskiego.

2. Ćwiczenie umiejętności pracy z tekstem.

1. Co to jest legenda i baśń?

2. Które legendy dotyczące najstarszych dziejów Polski?

3. Co to jest dynastia?

4. Jak nazywała się pierwsza dynastia panująca w Polsce?

5. Jakie jest nasze godło i barwy narodowe?

6. Gdzie leży Gniezno i skąd pochodzi jego nazwa?

1. Omówić legendarne pochodzenie naszego godła i naszych barw narodowych.

2. Wyjaśnić pochodzenie nazwy pierwszej dynastii panującej w Polsce.

3. Jakie są różnice między historią, legendą i baśnią.

4. Wyjaśnić wartość i znaczenie legend w kulturze każdego kraju.

1. Praca z tekstem.

Uczniowie czytają na glos, po kolei lub z podziałem na rolę, teksty legend: „O Lechu, Czechu i Rusie”, „O Popielu i Piaście”. Wszyscy uczniowie powinni mieć te teksty przed sobą w czasie czytania (w przypadku podręcznika GWO jest to ułatwione, gdyż zawiera on obydwa teksty). Czytając, szukają odpowiedzi na pytania, które przed czytaniem nauczyciel zapisuje na tablicy lub podaje na kartach pracy.

2. Pogadanka pouczająca.

Nauczyciel wraz z uczniami szuka odpowiedzi na zadane wcześniej pytania (każda odpowiedź powinna mieć swoje potwierdzenie w tekście). W ramach podsumowania tematu analizuje obydwie legendy pod kątem historyczny, wskazując postacie i informacje potwierdzone w źródłach.

Środki dydaktyczne

1. Teksty legend: „O Lechu, Czechu i Rusie”, „O Popielu i Piaście”

2. Aktualna mapa Polski.

Nauczyciel na wstępie pyta się uczniów o godło i barwy narodowe Polski.

Nauczyciel omawia wraz z uczniami znaczenie słów: legenda, baśń i historia a następnie wyjaśnia im różnice między tymi terminami.

Uczniowie zapisują w zeszytach następujące informacje:

• Baśń – opowieść, której treść została całkowicie zmyślona.

• Legenda – opowieść, której treść po części jest prawdziwa, czyli potwierdzona w źródłach historycznych.

• Historia – opowieść, której treść w całości jest prawdziwa.

Legenda o Lechu, Czechu i Rusie

Nauczyciel na tablicy zapisuje następujące pytania do tekstu:

• Jakie jest pochodzenie naszego godła i naszych barw narodowych?

• Jak nazywali się i gdzie zamieszkali bracia Lecha? Czy dzisiaj ich imiona nam się z czymś kojarzą?

• Jakie miasto według tekstu moglibyśmy uznać najstarszym miastem polskim? Od czego wzięła się jego nazwa?

• Czy to miasto jeszcze istnieje?

• Co możemy uznać za prawdę w tej legendzie?

Uczniowie czytają tekst na głos w formie wybranej przez nauczyciela. Następnie wspólnie szukają odpowiedzi na zadane pytania.

Legenda o Popielu i Piaście

Pytania:

• Kim był Popiel i dlaczego tak marnie skończył?

• Jak nazywa się pierwsza Polska dynastia i skąd wzięła się jej nazwa?

• Co to jest dynastia?

• Co w tej legendzie może być prawdą?

• Czy są niej zawarte jakieś informacje dotyczące obyczajów dawnej Polski?

• Co w tej legendzie może być prawdą?

Uczniowie i nauczyciel postępują jak wyżej.

Faza podsumowująca

Nauczyciel analizuje obydwie legendy pod kątem historycznym. Wskazuje na mapie, gdzie znajduje się Gniezno i Kruszwica, którędy płynie Gopło, jakie tereny zajmowało plemię Polan.

Tłumaczy dlaczego postacie Piasta i Popiela nie uznawane są za postacie historyczne, co znaczy termin: postać historyczna i jaki związek mają te postacie z prawdziwą historią Polski (wyjaśnia, że pierwsza dynastia panująca w Polsce nazywała się piastowską i że jej przedstawiciele najprawdopodobniej wywodzili się z rodu Piastów).

Uczniowie zapisują sobie w zeszytach następujące informacje:

• Dynastia – rodzina, która rządzi krajem; władza przechodzi najczęściej z ojca na syna.

• Postać historyczna – postać, której istnienie i działalność zostały potwierdzone w źródłach historycznych, najczęściej pisanych, jak np. kronika.

  6. Małkowski Tomasz, Historia i społeczeństwo. Podręcznik dla klasy IV szkoły Podstawowej, Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe 2004