Legendy i podania. Podanie o Lechu

RhAjuyAxmzIaM

Mapa przedstawia tereny dawnej Polski około 1000 roku, zamieszkiwane przez plemiona słowiańskie. Zaznaczono tereny pokryte puszczą, miejsca kultu pogańskiego, grody pierwszych Piastów, plemiona słowiańskie i niesłowiańskie. Czerwoną linią oznaczono granice Polski, wzdłuż Odry na zachodzie, wzdłuż Sudetów i Karpat na południu, Bugu na wschodzie. Na północy, dzisiejsze Pojezierze Mazurskie nie należy do Polski, zamieszkują je Prusowie. Na północy Morze Bałtyckie, nad morzem zamieszkiwali Pomorzanie i Wolinianie, na wyspie Wolin zaznaczono miejsce kultu pogańskiego, niżej Kujawianie i Polanie. Na terenach Polan zaznaczono grody: Ostrów Lednicki, Giecz, Gniezno, w Gnieźnie zaznaczono miejsce kultu pogańskiego i Kruszwicę nad Jeziorem Gopło, na wschód od Polan zamieszkiwali Mazowszanie, poniżej, na południu, nad Wisłą Wiślanie, tu zaznaczono Górę Łysiec - miejsce kultu pogańskiego. Nad górną Odrą Ślężanie, tu zaznaczono miejsce kultu pogańskiego Góra Ślęża i poniżej Opolanie. Sąsiedzi plemion poza granicami Polski, od lewej strony: Wieleci, poniżej Czesi, na południu, Słowacy, Węgrzy, na wschodzie Lędzianie, Plemiona ruskie i na północy Prusowie. Tereny plemion słowiańskich pokryte są puszczami, większe grody leżą nad rzekami.

R1OPBZq10u1MW

Kolorowa fotografia przedstawia mokradła w puszczy. Wysokie drzewa rosną bardzo gęsto, nie dochodzą do nich promienie słoneczne. Bagna i mokradła znajdują się na całej, objętej fotografią, przestrzeni. Pod drzewami drobne krzewy i zwalone pnie drzew.

RFX1CLnhTbRqw

Fotografia przedstawiająca fragment rekonstrukcji osady i fortyfikacji drewnianej Słowian. Budowlę wykonano z drewnianych bali. W tle widać pola uprawne i lasy, na pierwszym planie stoi drewniana fortyfikacja, do której prowadzi niewielka brama. Fortyfikacja jest kilkumetrowa. Widoczna jest też wieża wartownicza z trzema otworami.

R1qUEx9jzmHPe

Fotografia przedstawia fragment drewnianej osady. W prawym rogu widać fragment drewnianej chałupy krytej strzechą, za nią wał z bali drewnianych i wieża z otworami. Pod wieżą, zamykane na wrota wejście do osady. Wał chronił mieszkańców przed najazdem wrogów.

Co trzeba wiedzieć o podaniu i legendzie

Nasi przodkowie nie posiadali dokładnej wiedzy o początkach swojego państwa. Tworzyli więc na ten temat opowieści zwane podaniamipodaniepodaniami, nie znamy
ich autorów, nie wiemy też, kiedy powstały. Początkowo były przekazywane ustnie z pokolenia na pokolenie. Zostały spisane dopiero w czasach, kiedy na nasze tereny przybyli ludzie posługujący się pismem, byli to duchowni szerzący na tych terenach wiarę chrześcijańską. Prowadzili kronikikronikakroniki, w których upamiętniali podania o pradziejach państwa polskiego i jego władcach. Kronikarze często ubarwiali te opowieści – w ten sposób powstawały różne wersje tych samych historii. Wiemy,
że większość wydarzeń i postaci w nich opisanych nie jest prawdziwa, jednak w każdej z legend, w każdym podaniu można odnaleźć ziarno prawdy. Stały się one nieodłączną częścią naszej kultury i tradycji.

Legenda

R1IIk7TyTV8Bg

Obraz przedstawia mężczyznę z aureolą nad głową i zapisaną kartą w dłoni. Otaczają go władcy, duchowni, którzy także trzymają zapisane karty. Wpatrują się w stojącego mężczyznę. Wszyscy znajdują się pod ziemią.

Powstanie legend wiąże się z średniowiecznymi klasztorami, podczas posiłków czytano żywoty świętych, były to utwory, w których kładziono szczególny nacisk na niezwykłe cuda, jakich dokonywali oraz treści moralizatorskiemoralizowaćmoralizatorskie. Ponadto podczas liturgiiliturgialiturgii czytano wiernym żywoty świętych.

Słowo legenda wywodzi się z języka łacińskiego „legare”, oznacza coś, co należy przeczytać. Jest to opowiadanie o czynach świątobliwychświątobliwyświątobliwych osób, Boskich interwencjach i cudach w małej społeczności lokalnej. Przykładem może być legenda o Wandzie, o królowej Jadwidze czy o Matce Boskiej broniącej klasztoru w Chełmie.

Podanie

Jest opowieścią związaną z miejscowością, regionem lub narodem. Zawiera elementy historyczne np. nazwę miejscowości, regionu, imię władcy lub inny szczegół, który pomaga umieścić wydarzenia w konkretnym miejscu lub czasie.

Wyjaśnia przyczyny powstania pewnych tradycji, miejscowości, krain geograficznych, tłumaczy etymologięetymologiaetymologię np. nazw geograficznych czy miejscowości.

Bohaterami podań są niezwykłe postaci: królowie, królowe, wojownicy, lokalni bohaterzy, czasem postacie fantastyczne takie jak diabły (Boruta) czy czarownicy (Pan Twardowski), które swoją postawą i zachowaniem utrwaliły się w wyobraźni danej społeczności.

Podanie o Lechu, Czechu i Rusie

R1H3pZUcPOuQj

Komiks - Podanie o Lechu, Czechu i Rusie

RBz7lqQnUCyVJ

Komiks - Podanie o Lechu, Czechu i Rusie

Lech, Czech i Rus

Działo się to wszystko dawno temu, przed wieloma wiekami. Polska wyglądała wtedy inaczej niż dzisiaj. Nie było autostrad, linii kolejowych, mostów ani betonowych osiedli. Ziemię porastały nieprzebyte puszcze i lasy zamieszkałe przez dzikie zwierzęta.

Trzej bracia – Lech, Czech i Rus – ruszyli w drogę na czele swoich plemion,
w poszukiwaniu nowego miejsca na siedziby. Wiele dni szli, przedzierając się przez gęstwinę i przeprawiając w bród przez napotkane rzeki. Pewnego dnia spomiędzy drzew wyłoniła się przed nimi przepiękna, zalana słońcem dolina, ozdobiona niewysokimi pagórkami i malowniczymi jeziorami. Zachwyceni bracia zatrzymali się, żeby nacieszyć się tym widokiem. Kiedy tak stali zapatrzeni, usłyszeli
nad głowami szum skrzydeł i ujrzeli orła majestatyczniemajestatycznymajestatycznie krążącego w górze na tle zachodzącego słońca. Po chwili ptak wylądował w gnieździe na pobliskim dębie. Lech uznał, że pojawienie się orła, najszlachetniejszego z ptaków, to dobra wróżba. Zapragnął zatrzymać się w tej dolinie na zawsze.

Wkrótce poszły w ruch topory i inne narzędzia. Zaczęto wycinać drzewa, z których budowano domy i przygotowywać pola pod uprawę. W pobliżu drzewa, na którym mieszkał orzeł, Lech założył swoją siedzibę - nazwaną na pamiątkę orlego gniazda – Gniazdem albo Gniezdnem, a w późniejszych czasach Gnieznem. Gniezno zostało pierwszą stolicą Polski – państwa założonego przez potomków Lecha, zwanych LechitamiLechiciLechitami. Orzeł stał się znakiem rozpoznawczym jego i jego ludu.

Jednak dolina, choć rozległa, nie mogła pomieścić wszystkich plemion. Dlatego Czech i Rus pożegnali się z bratem i powędrowali ze swoimi ludźmi w dalszą drogę. Pierwszy dotarł na południe, gdzie założył państwo Czechy. Drugi ruszył na wschód, gdzie powstała Ruś.

RvcNFdWUx9N2b1

Na ilustracji mapa ukazująca zasięg ludów słowiańskich. Czerwonym kolorem oznaczono tereny pierwszych siedzib Słowian (pogranicze współczesnej Polski i Ukrainy). Kolorem pomarańczowym oznaczono zasięg Słowian i kierunki ekspansji. Do połowy V w. - Ukraina, do końca VI w. - Polska, Białoruś, Litwa, Ukraina, Słowacja, Czechy, zachodnia Rosja, wschodnia Estonia, wschodnia Łotwa. W VII - VIII w. dodatkowo terytoria Węgier, Rumunii, Bułgarii, Serbii, Chorwacji, Albanii, Słowenii, Austrii. Obszary zamieszkane przez Słowian zaznaczono poprzecznymi pasami czerwonymi - Półwysep Bałkański, południowo- wschodnia Finlandia. Granice państwa Salomona- wschodnie Niemcy, zachodnia Polska, Czechy, Austria, Słowenia. Wielkie Morawy - Południowo - zachodnia Polska, Czechy, zachodnia Słowacja, zachodnie Węgry, wschodnia Austria, południowo - wschodnie Niemcy. Granice księstwa kijowskiego - północna Rumunia, zachodnia Ukraina, Białoruś, zachodnia Rosja, wschodnia Łotwa, wschodnia Estonia. Ośrodki misyjne Cyryla i Metodego: Velehrad, Dziewin, Nitra. Nazwy plemion i państw na mapie: Królestwo Wschodniofrankijskie, Królestwo Italii, Carstwo Bułgarii, Cesarstwo Bizantyjskie, Kaganat Chazarski, Grecy, ludy germańskie, Słowianie zachodni, Słowianie południowi, Awarowie, Słowianie wschdni, Bałtowie, ludy ugrofińskie. Miasta: Akwizgran, Bazylea, Rzym, Neapol, Rawenna, Akwileja, Split, Dubrownik, Ochryda, Tessalonika, Ateny, Konstantynopol, Pliska, Belgrad, Sirmium, Dziewin, Nitra, Velehrad, Ratyzbona, Praga, Magdeburg, Radogoszcz, Truso, Gniezno, Kalisz, Kraków, Czerwień, Kijów, Połock, Nowogród. Wyspy: Sardynia, Korsyka, Sycylia, Olandia, Gotlandia. Zbiorniki wodne: Morze Północne, Morze Bałtyckie, Morze Czarne, Morze Egejskie, Morze Adriatyckie, Morze Tyrreńskie, Morze Jońskie, Morze Śródziemne. Bitwy: Bitwa na Lechowym Polu, 955 r.

Cecylia Niewiadomska (1855 -1925)

pisarka, tłumaczka, autorka podręczników, nauczycielka. Przetłumaczyła Baśnie H. Ch. Andersena oraz zebrała podania i legendy polskie w cyklu Legendy, podania i obrazki historyczne.

RKe0mVTuwlPyy

Zdjęcie przedstawia okładkę cyklu legend i podań spisanych przez Cecylię Niewiadomską. Na jasnobrązowym tle napis: Biblioteczka Młodzieży Szkolnej, nr. 102, Cecylia Niewiadomska, Legendy, podania i obrazki historyczne, I, czasy przedchrześcijańskie. Poniżej znak graficzny: sowa w wieńcu z liści laurowych. Poniżej napis: Nakład Gebethnera i Wolfa, Warszawa, Lubin, Łódź, Kraków, G. Gebethner i Spółka , 1918.

R18LuD6A2pQxu

Rysunek przedstawia dwa orły. W lewym górnym rogu znajduje się brązowy orzeł z żółtym dziobem i szponami. W prawym dolnym rogu znajduje się powiększony szkic ołówkiem tego samego orła. Pod spodem napis: Orzeł - ptak drapieżny. Zamieszkuje głównie lasy i góry. Unika siedlisk ludzkich. Żywi się średniej wielkości ssakami, ptakami i świeżą padliną. Poluje z niskiego lotu i z zasiadki. Ptaki pod ścisłą ochroną.

Polecenie 2

Obejrzyj obraz „Życie Słowian wschodnich” i opisz zajęcia członków plemienia.

RnSZrlEZDoErN

RYM7pQFSRKKD4

Rysunek przedstawia scenę z życia Słowian. Nad rzeką znajduje się ich osada, na kamieniu suszą się gliniane garnki i skóry. Starzec odziany w skóry z białą brodą siedzi na skale wpatrzony w rzekę. Dwaj mężczyźni wracają z polowania, jeden niesie na plecach upolowaną zwierzynę. Inny mężczyzna mierzy łukiem w niebo. Trzech mężczyzn nad rzeką wciąga na brzeg łódź. Troje ludzi orze radłem pole, nie mają zwierzęcia, do radła zaprzężono dwie osoby, mają długie włosy i białe szaty, nie widać ich twarzy. Z prawej strony widać fragmenty chat krytych strzechą, krzątają się tam kobiety. W oddali, na wzgórzach palą się ogniska. Niebo jest zachmurzone.

RDw9orN8MCeK8

Zdjęcie przedstawia szarego orła bielika stojącego wśród wrzosów. Orzeł ma jasnoszare i ciemnoszare skrzydła, żółty dziób i żółte szpony.

RgxyzSi4HHL7P

Zdjęcie przedstawia trzy duże, bardzo stare dęby rosnące w parku. Na dole mają wyschnięte, popękane pnie, na górze gęste korony liści. Wokół nich jest drewniane ogrodzenie a za nim dalsza część zielonego parku.

Słownik