Temat: Nad brzegiem rzeki

Autor: Zyta Sendecka

Adresat

Uczeń klasy IV szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

Klasa IV

Wymagania szczegółowe

VI. Środowisko przyrodnicze najbliższej okolicy. Uczeń:

5) rozróżnia wody stojące i płynące, podaje ich nazwy oraz wskazuje naturalne i sztuczne zbiorniki wodne.

Cel lekcji

Uczniowie nazywają odcinki rzeki i opisują wpływ rzek na otoczenie w poszczególnych jej odcinkach.

Kryteria sukcesu

• nazwiesz odcinki rzeki;

• wykonasz makietę rzeki z uwzględnieniem gór, wyżyn i nizin;

• wyjaśnisz, skąd się bierze woda w rzekach i jaką drogą spływa.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym; 

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne; 

• kompetencje informatyczne; 

• umiejętność uczenia się; 

• inicjatywność i przedsiębiorczość.

Metody/formy pracy

Pogadanka, praca z tekstem oraz praca z wykorzystaniem modelu.

Praca w parach i w grupach.

Środki dydaktyczne

• abstrakt;

• tablica interaktywna lub tradycyjna;

• tablety/komputery;

• rysunek rzeki.

Fazy lekcji

Przed lekcją

Tydzień przed lekcją nauczyciel dzieli klasę na grupy. Każda grupa ma wyszukać informacje, z jakich materiałów najlepiej wykonać makietę obszaru, zgromadzić te materiały i przynieść je na lekcję.

Wstępna

1. Nauczyciel pyta uczniów, jak można wyjaśnić, czym jest rzeka. Najtrafniejszą definicję zapisuje na tablicy.

2. Nauczyciel prosi uczniów o sformułowanie tematu lekcji, następnie podaje cele lekcji w języku zrozumiałym dla ucznia oraz kryteria sukcesu.

Realizacyjna

1. Nauczyciel dzieli uczniów na pary i każdej parze rozdaje rysunek przedstawiający rzekę (od źródła do ujścia na przykładzie grafiki „Elementy rzeki”), bez opisu. Uczniowie, korzystając jedynie z opisu rozdziału „Rzeka w odcinkach”, zaznaczają i podpisują na swoich rysunkach podstawowe informacje o rzece: bieg górny, bieg środkowy, bieg dolny, źródło, dopływ, zakole, starorzecze, ujście.

2. Uczniowie porównują swoje opisy z grafiką w abstrakcie.

3. Nauczyciel prosi uczniów, aby pracując w grupach wykonali makietę rzeki z zachowaniem kolorów poznanych podczas lekcji z mapą hipsometryczną.

4. Przedstawiciele grupy prezentują swoje makiety.

5. Nauczyciel prosi uczniów, aby podczas filmu zaobserwowali, skąd się bierze woda w rzekach i dlaczego woda popłynęła tam, gdzie popłynęła.

Po filmie uczniowie przedstawią odpowiedzi na pytania.

Podsumowująca

Nauczyciel prosi, aby uczniowie samodzielnie wykonali wybrane zadanie interaktywne.

Zadanie domowe

Nauczyciel prosi chętnych uczniów, aby przeprowadzili obserwację dotyczącą sposobu określania i pomiaru prędkości wody i udokumentowali ją za pomocą nakręconego filmu np. w telefonie.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

On the river bank

Greek philosopher Heraclitus of Ephesus commenting on the constantly changing world, once said: “No man ever steps in the same river twice.” He was right – water in a river keeps flowing all the time. Once you are out of a river, the water in it is different a second later. Plus, rivers change all the time.

A river in simplest terms is water flowing over the ground in a natural channel. Larger rivers are joined by smaller ones called tributaries. An area occupied by a river and its tributaries is called river basin. Three sections of a river may be distinguished: upper course, middle course and lower course. Upper course starts at the source , i.e. the place where the river begins. In Poland most sources are located in mountains and uplands. Due to big height differences (i.e. steep slope) water in the upper course flows fast.The middle course is usually characterised by slower water flow rate than in the upper course. River wears away its banks making its valley wider and taking away small rock particles. If the riverbed is winding, water flows faster by the bank on the outside of each bend. On the inside of bend water speed is lower and that is where water deposits sediments. As a result of this process meanders are formed; with time meanders may be cut off from the river by sediment and become oxbow lakes. Lower course is characterised by the slowest water speed. It ends with a mouth,i.e. the place where river joins another river, lake or sea. In the mouth area rivers deposit large quantities of sediments which may lead to a delta being formed. In a delta the riverbed is divided into many branches with wetlands in between.

Each river has a few distinct features:

• beginning – usually a source, but some rivers begin, for example, in a lake;

• current is the fastest flowing stream of water in the river; in straight sections the current usually runs in the middle of the riverbed, while in bends – closer to the outside bank;

• direction of flow of the river is always directed from source to mouth; it may be recognised by observation of the current;

• river banks are always determined after finding out the direction of flow; turn your back towards the source and face the mouth of the river to tell the right and left bank.

• Rivers start their course in sources (they can also start it, for example in lakes) and end up in estuaries.

• We divide the course of the river into: upper, middle and lower.

• In the middle course of the river, the water destroys the banks and, as a result, the bends and then the oxbow lakes are formed.

• After heavy rains or spring thaw, rivers can flood and flood.