Temat: Dziedzictwo antyku i renesans w średniowieczu

Adresat

Uczniowie klasy V szkoły podstawowej

Podstawa programowa

IV. Społeczeństwo i kultura średniowiecznej Europy. Uczeń:

1) (…) wyjaśnia pojęcie stanu i charakteryzuje podziały społeczne w średniowieczu;

3) (…) rozpoznaje zabytki kultury średniowiecza (…);

4) wyjaśnia rolę Kościoła (w tym zakonów) w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie dowiadują się jak było zorganizowane średniowieczne społeczeństwo oraz czy w średniowieczu korzystano z osiągnięć starożytności

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• opisywać jakie osiągnięcia antyku przetrwały w wiekach średnich;

• charakteryzować jak doszło do odrodzenia antycznych idei i wzorców kultury;

• opisywać czym charakteryzował się renesans karoliński i ottoński;

• wyjaśniać jak doszło do początków nowej epoki.

Metody/techniki kształcenia

• aktywizujące

  • dyskusja.

• podające

  • pogadanka.

• eksponujące

  • film.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Uczniowie powinni przypomnieć sobie dokonania Karola Wielkiego oraz obejrzeć uważnie film z e‑podręcznika „Relacje średniowiecza z antykiem”.

Faza wstępna

1. Nauczyciel podaje uczniom cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel, nawiązując do zadania domowego, prosi uczniów o przypomnienie, czym zapisał się w historii Karol Wielki. Jakie zasługi miał ten władca? Uczniowie powinni wymienić budowę imperium na wzór cesarstwa rzymskiego, koronację cesarską oraz liczne reformy.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel rozpoczyna dyskusję, pytając uczniów, co zawdzięczamy starożytnym? Zadając pytania, pamięta o takim ich formułowaniu, by miały charakter pytań kluczowych. Uczniowie powinni wymienić przede wszystkim osiągnięcia Greków i Rzymian. Powinny pojawić się odniesienia do prawa, filozofii, medycyny, architektury oraz kultury i sztuki.

2. Następnie nauczyciel, odwołując się do filmu, który uczniowie powinni obejrzeć przygotowując się do lekcji, pyta, jak prof. Przemysław Wiszewski opisuje pamięć o antyku w pierwszych wiekach średniowiecza .

3. Nauczyciel przedstawia, jak i dlaczego doszło do zapomnienia wiedzy antycznej oraz do powszechnej znajomości łaciny. Tłumaczy, że w pierwszych państwach germańskich wiedza i kultura rzymska była wykorzystywana i nawiązywano do niej. Wymienia ówczesnych myślicieli: Boecjusza i Kasjodora. Uczniowie oglądają ilustrację dzieła Kasjodora (Ćwiczenie 1) i wykonują związane z nim zadanie. Nauczyciel sprawdza, czy zadanie zostało prawidłowo wykonane, i udziela uczniom informacji zwrotnej.

4. Następnie nauczyciel przedstawia okresy odrodzenia antycznych wartości i powrotu do wzorów kultury i sztuki – renesans karoliński z IX w. i renesans ottoński z X wieku. Wyjaśnia, jak do nich doszło i czym się one charakteryzowały. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 2, wskazując określenia charakteryzujące renesans karoliński. Nauczyciel sprawdza, czy zadanie zostało prawidłowo wykonane, i udziela uczniom informacji zwrotnej.

5. Nauczyciel tłumaczy uczniom, jak doszło do odrodzenia się filozofii antycznej (przede wszystkim Arystotelesa i Platona) w średniowiecznej Europie. Wymienia postacie Awicenny, Awerroesa, Majmonidesa. Następnie przedstawia rozwój średniowiecznej nauki i adaptacje dzieł starożytnych do średniowiecznej, chrześcijańskiej rzeczywistości oraz charakteryzuje scholastykę i nauczanie jednego z najwybitniejszych teologów, Tomasza z Akwinu. Uczniowie zapoznają się z ilustracją interaktywną i wykonują Polecenie 1.

6. Nauczyciel upewnia się, że zadanie zostało poprawnie wykonane i udziela informacji zwrotnej .

Faza podsumowująca

1. Podsumowując lekcję, nauczyciel tłumaczy uczniom, że zainteresowania starożytnością i powrotu do jej wzorców i idei nie udało się już zatrzymać. Spowodowało to dążenia do pogłębienia wiedzy. Był to przełom, który doprowadził do powstania nowej epoki – renesansu.

2. Nauczyciel ocenia pracę uczniów na lekcji, biorąc pod uwagę ich wkład i zaangażowanie. Może w tym celu przygotować ankietę ewaluacyjną do samooceny oraz oceny pracy prowadzącego i innych uczniów.

Praca domowa

1. Nauczyciel zadaje zadanie domowe dla uczniów chętnych (nie jest obligatoryjną częścią scenariusza): Wiedza starożytnych filozofów przetrwała m.in. dzięki tłumaczeniom ich dzieł przez arabskich uczonych. Dowiedz się, dzieła jakich filozofów, uczonych i pisarzy poznali Europejczycy dzięki muzułmanom.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

The legacy of antiquity and renaissance in the Middle Ages

Since the Renaissance it was believed that the Middle Ages broke away from ancient tradition and forwent the ideals of ancient beauty. But despite a decline in population, economic regression, the oblivion and demise of a number of cultural and art genres, not everything was lost. The first rulers of the Germanic states, formed in the territories of the Western Roman Empire, neither destroyed ancient cultural works, nor did they fight Roman standards. The situation, however, changed in the 7th century when classical Latin, not used in everyday life, became a practically dead language and the Roman culture associated with hostility towards Christians was forgotten. Schools to which the aristocrats stopped sending their children also failed to survive. As a result, the knowledge of ancient literature and the ability to read the Bible in Latin ceased to exist. Within the European community, deprived of its connecting elements, internal divisions began to grow. The first revival of ancient standards took place during the reign of Emperor Charles the Great. This enlightened ruler and politician were well aware that only the introduction of one common factor to all his people would allow him to attempt to rebuild the Roman Empire. Returning to the antiquity did not merely mean accepting its standards of beauty, it was a tool to create a common ideological platform connecting the inhabitants of the entire empire. Following the flourishing interest in classical standards, there was a short period of stagnation and even its demise. It was the result of the collapse of the Carolingian Empire and the destructive invasions of neighbouring tribes. The interest in the antiquity revived again in the second half of the tenth century within the elite circles of the German state of Otto I and his reconstruction of the empire began. With the appearance at the court of Byzantine Princess Teofano, later Otton II's wife, works of art, people of science and the ideas of ancient culture, still prevalent in Constantinople, came to Germany. The great imperial monasteries (Regensburg, Gorze) and the episcopal cathedral (Cologne) became educational centers, which gave rise to the so‑called Ottoman renaissance. However, the turning point in reviving the ancient standards was the 12th century, when original works of the most important Greek philosophers and scholars were rediscovered by Western culture. Thanks to Aristotle's treaties, logic began to be studied as a cognitive tool/tool of cognition. Catholic theologians, such as Thomas Aquinas, also derived from it by adapting and combining revealed theological truths with philosophy. The flourishment of medieval culture in the thirteenth and fourteenth centuries resulted in the creation of original works, perfectly tailored to the needs of spiritual people of the era. As a result, the demand for the works of the antique culture decreased. But that all changed in the mid‑fourteenth century in Italy. A growing interest in ancient works created the conviction that one must reach to the original thoughts and works of ancient authors and imitate them but not in the context of philosophical and theological discussions, but in order to perceive a human being. That constituted the beginning of a new intellectual movement which placed a man and his temporal life as the most important value - humanism. It initiated the changes that led to the end of the Middle Ages and the beginning of a new era – Renaissance – during which there was an increased interest in antiquity and the human body.