Tytuł: Kto pisze dziennik?

Opracowanie scenariusza: Magdalena Trysińska

Temat zajęć:

Kto pisze dziennik? O gatunku literackim dla wszystkich.

Grupa docelowa:

Uczniowie klasy VIII ośmioletniej szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozpoznaje rodzaje literackie: epika, liryka i dramat; określa cechy charakterystyczne dla poszczególnych rodzajów i przypisuje czytany utwór do odpowiedniego rodzaju;

2) rozróżnia gatunki epiki, liryki, dramatu, w tym: pamiętnik, komedia, fraszka, sonet, pieśń, tren, ballada, epopeja, tragedia – i wymienia ich podstawowe cechy oraz wskazuje cechy gatunkowe czytanych utworów literackich;

8) określa wartości estetyczne poznawanych tekstów literackich;

9) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich odwołania do wartości uniwersalnych związane z postawami społecznymi, narodowymi, religijnymi, etycznymi i dokonuje ich hierarchizacji;

11) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny, historycznoliteracki, kulturowy, filozoficzny, społeczny.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) wyszukuje w tekście potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu publicystycznego, popularnonaukowego lub naukowego;

2) porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie;

4) dostrzega różnice między literaturą piękną a literaturą naukową, popularnonaukową, publicystyką i określa funkcje tych rodzajów piśmiennictwa;

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

7) rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje styl potoczny, urzędowy, artystyczny, naukowy, publicystyczny

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) funkcjonalnie wykorzystuje środki retoryczne oraz rozumie ich oddziaływanie na odbiorcę;

7) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

4) dokonuje interpretacji głosowej czytanych i wygłaszanych tekstów

IV. Samokształcenie. Uczeń:

8) rozwija umiejętność krytycznego myślenia i formułowania opinii.

Ogólny cel kształcenia

Uczeń poznaje dziennik jako formę literacką.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• umiejętność uczenia się;

• świadomość i ekspresja kulturalna.

Cele operacyjne

Uczeń:

• rozpoznaje zastosowane w dzienniku środki językowe i określa ich funkcje w tekście;

• wskazuje charakterystyczne cechy stylu danego tekstu;

• definiuje cechy dziennika literackiego;

• odróżnia fakty od opinii.

Metody/techniki kształcenia

• problemowa: rozmowa kierowana, dyskusja;

• programowane: z użyciem komputera i e‑podręcznika;

• praktyczna: ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• aktywność indywidualna jednolita;

• aktywność zbiorowa jednolita;

• aktywność w parach.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel określa cel zajęć, którym jest poznanie innej formy dziennika jako gatunku. Podaje uczniom kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel prosi uczniów, aby w parach wykonali zadanie 1 w abstrakcie, które ma na celu odkrycie różnych znaczeń słowa „dziennik” na podstawie definicji słownikowych.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel rozdaje uczniom słowniki terminów literackich. Prosi o odnalezienie definicji „dziennika”. Na podstawie definicji ze słownika terminów literackich uczniowie określają cechy dziennika literackiego i porównują je z cechami dzienników z zadania 1.

Następnie uczniowie weryfikują zdobyte informacje z wiadomościami zamieszczonymi w abstrakcie.

2. Uczniowie czytają fragment dziennika Jerzego Pilcha, następnie wykonują związane z nim zadania w abstrakcie.

- zwracają uwagę na emocje, jakie wywołuje lektura tekstu;

- odnajdują środki stylistyczne zastosowane przez autora; ustalają, które z nich służą do wyrażania emocji – uzasadniają swoje opinie;

- wyszukują w tekście wypowiedzi, które opisują fakty i wyrażają opinie;

- opowiadają o świecie wewnętrznych doświadczeń autora;

- określają tematy podjęte przez autora w przytoczonym fragmencie.

3. Uczniowie czytają popularnonaukowy tekst Pawła Rodaka na temat dziennika osobistego. Następnie wykonują związane z nim zadania w abstrakcie:

- odpowiadają na pytanie o charakter pierwszych dzienników;

- wyjaśniają, jaką formę przyjęły dzienniki we współczesnym świecie;

- zastanawiają się nad tytułem tekstu P. Rodaka: „Między zapisem a literaturą” – zastanawiają się, czy jest to trafne określenie dziennika; uzasadniają swoją opinię.

4. Uczniowie wykonują zadanie w abstrakcie na planszy interaktywnej – porządkują podane gatunki według kategorii: gatunki użytkowe i gatunki literackie. Ważne jest, aby zwrócili uwagę, że ten sam gatunek może mieć zarówno charakter użytkowy, np. blog kulinarny, i literacki, np. blog, w którym autor publikuje swoje wiersze lub opowiadania.

5. Jeśli starczy czasu, uczniowie dzielą się informacjami na temat znanych im książek, które mają formę dzienników lub pamiętników prowadzonych przez młodych ludzi.

Faza podsumowująca

1. Na zakończenie uczniowie weryfikują swoją wiedzę na temat dziennika jako formy pisarskiej – uzupełniają zamieszczoną w e‑podręczniku notatkę.

2. Uczniowie proponują własną kolejność słów kluczy do omawianego tematu – zadanie w abstrakcie.

Praca domowa

Wybierz postać literacką ze szkolnej lektury. Wyobraź sobie, że prowadzi ona dziennik, w którym opisuje swoje spostrzeżenia i refleksje dotyczące otaczającego ją świata. Zaproponuj pięć wpisów, które mogłyby się znaleźć w tym dzienniku. Pisz codziennie przez pięć dni.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Who writes a diary?

A diary is a literary genre of an autobiographical nature. It is kept as a systematic record of the author’s reflections. It may be of a private character or in the form of a literary work. The main feature of a daily is that it presents events that are written on a regular basis and in a chronological order. That is why a diary does not have a predetermined composition plan. The notes in a diary may be of a different nature. They can be limited to the pure registration of facts, or take the form of the extensive comments. Sometimes the diary combines the elements from different literary genres, and that makes it more related to the literature.

For a very long time the diaries have not been perceived as a literary form. Their authors wrote diaries for themselves, and did not think about publishing them in a book form. The Polish writers who wrote diaries were: Stanisław Brzozowski, Stefan Żeromski, Maria Dąbrowska, Zofia Nałkowska, Witold Gombrowicz. Their diaries were finally published and made available to the mass audience.