Temat: Skala mapy, jej rodzaje. Obliczanie odległości

Autor: Magdalena Jankun

Adresat

Uczeń klasy V szkoły podstawowej

Podstawa programowa

Mapa Polski. Uczeń:

I. 1. Stosuje legendę mapy do odczytywania informacji oraz skalę mapy do obliczania odległości między wybranymi obiektami.

I.4. Czyta treść mapy lub planu najbliższego otoczenia szkoły, odnosząc je do elementów środowiska geograficznego obserwowanych w terenie.

Cel lekcji

Uczeń obliczy odległości na mapie korzystając ze skali mapy oraz zastosujesz legendę do odczytania informacji na mapie.

Kryteria sukcesu

• wyjaśnisz, co to jest skala mapy i do czego służy;

• wymienisz rodzaje skali;

• obliczysz odległości na mapie i odległości rzeczywiste w różnych skalach;

• określisz zależność treści mapy od wielkości skali;

• wyjaśnisz, dlaczego obraz rzeczywisty musi być zmniejszony.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w języku obcym;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje informatyczne.

Metody/formy pracy

• z wykorzystaniem narzędzi TIK;

• praca z materiałem edukacyjnym oraz multimediami na platformie epodreczniki.pl;

• praca indywidualna, w parach i całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik do nauczania geografii;

• tablica interaktywna;

• rzutnik multimedialny;

• tablety/komputery;

• mapa fizyczna świata;

• mapa polityczna Europy;

• atlasy geograficzne.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

Nauczyciel prosi uczniów o przyniesienie na następną lekcję po jednej mapie lub planie.

Faza wstępna

1. Nauczyciel prosi uczniów o przyjrzenie się przyniesionym mapom. Krótka prezentacja map przez uczniów: jakich miejsc dotyczą. Uczniowie powinni sami zauważyć, że przyniesione mapy odnoszą się do różnych terenów: np. państw, regionów, miast etc.

2. Nauczyciel pyta, jak to możliwe, że na kartce papieru o podobnym rozmiarze przedstawiono tereny o różnej wielkości. Uczniowie podają swoje hipotezy.

3. Następnie nauczyciel zwraca uwagę uczniów na legendę mapy, pyta, co można z niej odczytać. Uczniowie odpowiadają. Nauczyciel kieruje uwagę uczniów na skalę mapy. Uczniowie odczytują skale na przyniesionych przez siebie mapach. Krótka dyskusja: czym się różnią te liczby? Dlaczego?

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel odwołuje uczniów do tekstu zawartego w temacie abstraktu “Map scale, map types and calculating distance”. Wskazuje ucznia z klasy do odczytania pojęć ze słowniczka: skala mapy, skala liczbowa, skala mianowana, podziałka liniowa. Na ekranie multimedialnym widoczna jest ich treść. Uczniowie odczytują materiał lekcji. Nauczyciel podkreśla, że skala informuje o stopniu pomniejszania obrazu Ziemi na mapie w stosunku do wymiarów rzeczywistych.

2. Bazując na graficznym przedstawieniu skali w abstrakcie, nauczyciel prosi uczniów o wskazanie różnic między skalami. Następnie nauczyciel wybiera chętnych uczniów do zapisania przykładów na tablicy w każdej omawianej skali.

3. Praca w parach: uczniowie, korzystając z map zamieszczonych w abstrakcie oraz atlasów geograficznych, odczytują, w jakiej skali zostały opracowane mapy, np. mapa fizyczna Polski, mapa Polski – rolnictwo, mapa Europy – ukształtowanie powierzchni, mapa świata – ukształtowanie powierzchni. Wskazane pary podają skalę mapy oraz informację, ile razy obraz rzeczywisty został pomniejszony. Następnie zapisują na tablicy odczytane przez siebie skale liczbowe.

4. Kolejnym zadaniem jest zamiana skali liczbowej na skalę mianowaną (chętni uczniowie podchodzą do tablicy). Nauczyciel podaje przykłady.

5. Wykonanie ćwiczenia 1, 2, 3 i 4 w abstrakcie. Obliczanie odległości w terenie za pomocą mapy ze skalą liczbową i skalą mianowaną. Nauczyciel kontroluje poprawność wykonanych zadań.

6. Uczniowie otwierają atlasy na stronie z mapą Australii lub korzystają z mapy Australii zamieszczonej w abstrakcie. Polecenia do pracy indywidualnej lub w parach:

• przeanalizuj legendę;

• podziałkę zamień na skalę mianowaną;

• oblicz odległość na mapie oraz odległość rzeczywistą w linii prostej z Geraldton do Perth (zachodnie wybrzeże Australii).

7. Odwołanie uczniów do informacji w treści tematu w abstrakcie: podział map ze względu na wielkość skali. Wspólna analiza, dyskusja.

8. Praca w parach z atlasem geograficznym. Wyszukanie dwóch różnych map, odczytanie, w jakich skalach zostały opracowane. Wskazanie, która skala jest większa oraz która mapa zawiera więcej szczegółów. Przedstawienie opracowania na forum klasy.

9. Ćwiczenie interaktywne typu porządkowanie elementów: ustaw w poprawnej kolejności skale liczbowe od najmniejszej do największej. Wykonanie ćwiczenia przez ucznia na tablicy interaktywnej.

10. Ćwiczenie interaktywne typu samodzielne uzupełnienie tekstu.Wykonanie przez ucznia na tablicy interaktywnej.

Faza podsumowująca

1. Na zakończenie zajęć wykonanie ćwiczenia na tablicy interaktywnej. Łączenie tekstu w pary. Połącz odpowiednią skalę mianowaną ze skalą liczbową.

2. Nauczyciel ocenia pracę uczniów na lekcji, doceniając ich wkład i zaangażowanie.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Map scale, its types and calculation of distances

The presentation of any area on the map requires its image to be reduced. The degree of such a reduction, i.e. the map scale, shows the ratio of the distance between two points on the map to the corresponding distance in the field. The horizontal distance in a straight line is taken into account, not the real distance, taking into account the terrain. This can be written down as follows:

$\mathrm{map\; scale}= \frac{\mathrm{map\; distance}}{\mathrm{ground\; distance}}$

Depending on the type of the notation, there are several types of scale. When we write it as a fraction, it is called the numerical scale. It may, for example, be in the form of 1:100000 or 1/100000. Sometimes, the second way of notation is called a fractional scale. In both cases, this scale informs that one section on the map corresponds to 100,000 identical sections in the field. The actual length of the section, which is 2 cm on the map with the above scale, is 2 x 100000 of the same two‑centimetre sections in the field, i.e. 200000 cm, 2000 m or 2 km. Thus, 1 cm on this scale corresponds to 100000 cm, 1000 m, or 1 km.

We can present it as: 1 cm – 1 km (or 1 cm → 1 km). The notation is read in the following way: one centimetre on the map corresponds to one kilometre in the field. Such a scale is called the expressed scale.
Each scale can also be presented in a graphic form. We call it then the linear scale.

In relation to maps made in appropriate scales, the terms small scale or the large scale are often used. It is easier to understand the differences between them when you remember that the scale is a fraction, so the higher the number in the denominator, the smaller the scale. Since the numerical value of scale 1:1000 is much greater than 1:100000000, it is easy to interpret that the first is large and the second is small.

Due to the size of the scale, maps can be divided into three groups:

• large‑scale maps (in scales larger than 1: 200 000, e.g. plans for building plots, city plans, topographic maps, tourist maps);

• medium‑scale maps (from 1: 200 000 to 1: 1 000 000, e.g. car maps, overview maps, general geographical and thematic maps with larger scales);

• small‑scale maps (scales smaller than 1: 1 000 000, e.g. overview maps, general geographical and thematic maps with smaller scales, continental maps, world maps).