Temat: Charakterystyka protistów

Autor: Elżbieta Szedzianis

Adresat

Uczeń klasy V szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

4. Protisty – organizmy o różnorodnej budowie komórkowej. Uczeń:

1) wykazuje różnorodność budowy protistów (jednokomórkowe, wielokomórkowe) na wybranych przykładach;

2) przedstawia wybrane czynności życiowe protistów (oddychanie, odżywianie, rozmnażanie);

3) zakłada hodowlę protistów oraz dokonuje obserwacji mikroskopowej protistów.

Cel lekcji

Uczniowie charakteryzują protisty.

Kryteria sukcesu

• wymienisz pięć elementów składających się na charakterystykę organizmów;

• scharakteryzujesz protisty.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne; 

• umiejętność uczenia się.

Metody/formy pracy

Strategia wyprzedzająca; Kugellager (łożysko kulkowe), praca z tekstem.

Indywidualna, praca w parach.

Środki dydaktyczne

• abstrakt;

• tablica interaktywna lub tradycyjna;

• tablety/komputery;

• karty pracy;

• kartki z pytaniami do treści abstraktu.

Fazy lekcji

Przed lekcją uczniowie mają obejrzeć animację “Budowa i czynności życiowe pantofelka”. W szczególności mieli zwrócić uwagę na środowisko życia pantofelka, jego budowę i czynności życiowe.

Wstępna

1. Nauczyciel podaje temat lekcji podaje cel lekcji w języku zrozumiałym dla ucznia oraz wyświetla kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel przypomina zadanie domowe i zadaje uczniom pytania: Gdzie występuje pantofelek? Jak się odżywia? Jakie ma znaczenie w środowisku?

3. Nauczyciel wyjaśnia, na czym będzie polegała lekcja i jakie kryteria sukcesu powinni osiągnąć uczniowie.

Realizacyjna

1. Nauczyciel wyjaśnia, że uczniowie nauczą się na tej lekcji charakteryzować organizmy. Podaje strukturę charakterystyki organizmów:

a. Środowisko życia organizmu lub grupy organizmów.

b. Przynależność systematyczna.

c. Budowa zewnętrzna.

d. Czynności życiowe.

e. Przedstawiciele tej grupy i ich krótki opis.

f. Znaczenie charakteryzowanych organizmów w przyrodzie.

Wyświetla elementy charakterystyki na ekranie lub wywiesza je na plakacie. Informuje, że charakteryzowaną grupą organizmów będą protisty. Rozdaje wszystkim karty pracy zawierające plan charakterystyki organizmów.

2. Wyjaśnia uczniom, w jaki sposób zdobędą wiedzę na temat protistów:

a. w pierwszym etapie pracy uczniowie wylosują kartki z pytaniami, na które odpowiedzi mają szukać w abstrakcie.

Przykładowe pytania:

1. Jakie organizmy nazywamy protistami?

2. Jak zbudowana jest komórka protista na przykładzie pantofelka?

3. Co oznaczają terminy protisty roślinne i protisty zwierzęce?

4. W jakim środowisku żyją protisty?

5. Jak odżywia się euglena?

6. Jak odżywia się pantofelek?

7. Jak euglena i pantofelek oddychają?

8. Jaką rolę pełni wodniczka tętniąca?

9. Jak rozmnażają się pantofelek i euglena?

10. Jak poruszają się protisty?

11. Jaką rolę pełnią protisty w zbiornikach wodnych?

12. Jakie choroby wywołują protisty?

b. Następnie uczniowie nauczą się odpowiadać na wylosowane pytanie w taki sposób, by móc przekazać tę wiedzę innym uczniom. Metodą Kugellager uczniowie będą przekazywać wiedzę innym, a po zakończeniu rundy Kugellager scharakteryzują protisty na dostarczonych im wcześniej kartach pracy.

Kugelelager to metoda pracy polegająca na wzajemnym uczeniu się. Potrzebna jest do niej parzysta liczba uczestników. Uczniowie dzielą się na dwie grupy (6‑8 osobowe). Każdy uczeń posiada inny zasób wiedzy, którym podzieli się z kolegą/koleżanką. Uczniowie ustawiają się w dwóch współśrodkowych kołach. Stają w parach naprzeciw siebie i przekazują sobie informacje. Uczeń, który słucha, zapisuje pozyskane informacje w karcie pracy przy odpowiednim elemencie charakterystyki protistów. W klasie 28‑osobowej powstaną dwa łożyska kulkowe, każde liczące 7+7 osób.

3. Uczniowie pracują z tekstem (także graficznym i multimediami) i przygotowują się do przekazania wiedzy.

4. Tworzą łożysko (dwa kręgi), podają kolegom/koleżankom informacje, zapisują nowe. Przemieszczają się o 1 i wymieniają informacje z kolejna osobą.

5. Po zakończeniu rundy wracają do ławek i kończą lub uzupełniają charakterystykę protistów.

Podsumowująca

1. Nauczyciel pyta, jakie informacje o organizmach zawiera ich charakterystyka.

2. Prosi wskazanych uczniów o odczytanie treści kolejnych punktów charakterystyki. Nauczyciel udziela informacji zwrotnej na temat odczytywanych tekstów.

3. Prosi uczniów, żeby za pomocą świateł drogowych ocenili, na ile opanowali swoją umiejętność charakteryzowania organizmów.

Zadanie domowe dla zainteresowanych

Rozwiąż zadania interaktywne 1 i 2 lub 3.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Protists

Protists is the name of organisms that are neither bacteria nor fungi, nor plants or animals. So what are they and what distinguishes them? Protists are an artificially created group of weakly related organisms. There is evidence that protists lived on Earth 600 million years ago. Some probably gave rise to animals and fungi.

The classification of protists causes biologists a lot of trouble. It is difficult to determine their characteristics, because they are very diverse and weakly related organisms. Most of them are microscopic single‑celled organisms, like Paramecium or diatoms, some of them, form clusters known as colonies. Among the protists there are also multicellular organisms, the length of which exceeds several dozen metres, such as a Laminaria.

Most of the protists live in water. Many of them are autotrophic algae inhabiting the oceans, ponds and lakes. These algae can also be found on land, but only where there is a lot of moisture. Their cells resemble plant cells, which is why they are called plant protists.

Heterotrophic protists – protozoa live in coastal waters, in moist soil or on fallen leaves. Some are predators hunting for microscopic prey, others prey on the bottom of tanks in dead debris forming silt. Still others parasite in organisms larger than themselves. The life style and body structure of protozoa caused that nowadays they are called animal protists.

A unique protist is a single‑celled euglena that changes its diet depending on food availability and lighting conditions. It can be autotrophic or heterotrophic.

Paramecium is an agile protozoan that lives in puddles and shallow ponds. Its body consists of just one cell that fulfills all life activities that can be observed in multicellular organisms. Paramecium moves with the help of wavy cilia, densely covering the cell membrane. It feeds on plant debris and bacteria, which it absorbs by means of a cell membrane cavity. At the bottom of the cavity, the food particles are surrounded by a cell membrane that forms vesicles called vacuoles. Food vacuoles first digest food found in them, and then, in a specific place of the body, connect to the cell membrane, remove undigested debris outside the cell. Paramecium breathes, collecting oxygen with the entire surface of its body. In its cytoplasm mitochondria are present, in which energy is released from nutrients. To regulate the amount of water and excretion of unnecessary and toxic substances, it is used by pulsating vacuoles, which relax and contract, expelling the fluid outside the body. Paramecium has two cell nuclei. The macronucleus controls life processes and the micronucleus participates in reproduction. Paramecium reproduces mainly by cell division.

Euglena is an amazing single‑celled organism with a dual lifestyle. It is found in ponds, puddles and lakes. Thanks to the fact that it has chloroplasts, it can be autotrophic. Most often, however, it is a predator hunting for bacteria or a saprobiont that feeds on plant debris. It digests the collected food in the same way as Paramecium, in vacuoles that are formed in the hollow of the body. Thanks to the photoreceptor, it reacts to light, and when it lacks food, it moves to illuminated places with a long flagella. The flexible cell coat allows it to change the shape while overcoming obstacles. Unnecessary metabolic products and excess water are released from the cell via pulsating vacuola vacuums. It reproduces through the longitudinal division of the cell.

Single‑cell diatoms can occur individually or form colonies. Their cells look like carved boxes. The rigid cell wall, containing a lot of silica, forms a shell composed of a lid and a bottom. The appearance of the cell wall is a characteristic feature of the species. Diatoms are autotrophic, they live in fresh and salt waters. They float in water or settle at the bottom of water reservoirs, covering the stones with golden‑brown tarnum.

Protozoa have the ability to actively move. Some of them move with the help of long flagella (euglena), others use thousands of short and thickly distributed cilia (Paramecium) for movement. Still others crawl to form cytoplasmic protrusions of undefined shape. These include amoebas, for example. They are freshwater protozoa taking different shapes. They move with the use of pseudopodia, which also serve to gain food. They feed on smaller microorganisms, e.g. bacteria.

Single‑celled plant and animal protists are a component of plankton that floats on the surface of the water. Plankton, along with algae inhabiting water reservoirs, provides food for fish and other animals living in this environment. Autotrophic protists enrich water with oxygen, producing it during photosynthesis.

Heterotrophic protists together with bacteria and fungi break down the remains of plants and animals and contribute to the circulation of matter on Earth. Some species of protists inhabit the gut of termites and herbivorous animals. They help them digest food containing hard to decompose cellulose.

Among the parasitic single‑cell protists there are species that cause human diseases. Ameba causes a dangerous disease called dysentery. Trichomonas vaginalis is the cause of sexually transmitted disease - trichomoniasis. Toxoplasma causes toxoplasmosis - a disease particularly dangerous to the developing fetus. One can get infected from cats and other domestic animals. Malaria transmitted by mosquitoes of the Anopheles maculipennis causes malaria, a disease often occurring among people living in the tropic zone. Trypanosoma brucei transmitted by the tse‑tse fly is the cause of African coma.

• Protists are a diverse group of nuclear organisms with single‑cell, colony or multicellular structure.

• Autotrophic protista are named algae.

• The cells of heterotrophic protists show similarity to the cells of animals.

• Euglena is a unique protist which, depending on the access to light and food resources, can be an autotrophic or heterotrophic organism.

• Protists play an important role in nature as producers, saprobionts and parasites.

• Single‑cell protists played an important role in the processes of building the earth's crust.