Temat: Rozpuszczalność substancji

Adresat

Uczeń szkoły podstawowej (klasy 7. i 8.)

Podstawa programowa

Szkoła podstawowa. Chemia.

V. Woda i roztwory wodne. Uczeń:

5) definiuje pojęcie rozpuszczalność; podaje różnice między roztworem nasyconym i nienasyconym;
6) odczytuje rozpuszczalność substancji z tabeli rozpuszczalności lub z wykresu rozpuszczalności; oblicza masę substancji, którą można rozpuścić w określonej ilości wody w podanej temperaturze.

Ogólny cel kształcenia

Uczeń omawia wpływ czynników na ilość rozpuszczanej substancji w wodzie.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• wymienić i omówić czynniki wpływające na rozpuszczalność substancji.

Metody/techniki kształcenia

• aktywizujące

  • dyskusja.

• podające

  • pogadanka.

• eksponujące

  • film.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Faza wstępna

1. Nauczyciel rozdaje uczniom metodniki lub kartki w trzech kolorach: zielonym, żółtym i czerwonym do zastosowania w pracy techniką świateł drogowych. Przedstawia cele lekcji sformułowane w języku ucznia na prezentacji multimedialnej oraz omawia kryteria sukcesu (może przesłać uczniom cele lekcji i kryteria sukcesu pocztą elektroniczną lub zamieścić je np. na Facebooku, dzięki czemu uczniowie będą mogli prowadzić ich portfolio).

2. Prowadzący wspólnie z uczniami ustala – na podstawie wcześniej zaprezentowanych celów lekcji – co będzie jej tematem, po czym zapisuje go na tablicy interaktywnej/tablicy kredowej. Uczniowie przepisują temat do zeszytu.

3. BHP – przed przystąpieniem do eksperymentów uczniowie zapoznają się z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcji. Nauczyciel wskazuje na konieczność zachowania ostrożności w pracy z nimi.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel wprowadza uczniów w zagadnienie rozpuszczalności, zaczynając od stwierdzenia, że woda w przyrodzie nie występuje w czystej postaci związku chemicznego o wzorze HIndeks dolny 2₂O, ale zawiera bardzo dużo rozpuszczonych w niej różnych substancji. W celu przypomnienia wiadomości nauczyciel prosi uczniów o podanie wyjaśnienia, czym jest roztwór oraz czym są substancja rozpuszczana i rozpuszczalnik. Poleca wskazanie przykładów roztworów z otoczenia domowego. Następuje krótkie przypomnienie wiadomości dotyczących czynników wpływających na szybkość rozpuszczania się substancji, rodzajów roztworów ze względu na wielkość cząsteczek substancji rozpuszczonej: roztwór właściwy, roztwór koloidalny i zawiesina – pogadanka.

2. Nauczyciel zapowiada film pt. „Czy wszystkie substancje rozpuszczają się w wodzie w tym samym stopniu?”. Poleca uczniom, żeby w formularzu zamieszczonym w abstrakcie zapisali pytanie badawcze i hipotezę. Następnie wyświetla film, a uczniowie odnotowują swoje obserwacje i wnioski. Nauczyciel zachęca młodzież do dyskusji, nawiązując do przedstawionych konkluzji.

3. Nauczyciel przeprowadza - w formie pokazu - eksperyment, zgodnie z instrukcją zamieszczoną w abstrakcie (Eksperyment 1: „Wpływ temperatury na rozpuszczanie substancji stałej w wodzie na przykładzie chlorku sodu”). Zanim przystąpi do działania, prosi uczniów o sformułowanie pytania badawczego oraz hipotezy i zapisanie ich w formularzu w abstrakcie. Po przeprowadzonym eksperymencie następuje podsumowanie spostrzeżeń i wniosków, które także powinny znaleźć się w formularzu.

4. Nauczyciel przeprowadza - w formie pokazu - eksperyment, zgodnie z instrukcją zamieszczoną w abstrakcie (Eksperyment 2: „Wpływ temperatury na proces rozpuszczania gazów w wodzie – na przykładzie dwutlenku węgla”). Jak poprzednio, zanim przystąpi do działania, prosi uczniów o sformułowanie pytania badawczego oraz hipotezy i zapisanie ich w formularzu w abstrakcie. Po przeprowadzonym eksperymencie następuje podsumowanie spostrzeżeń i wniosków, które także powinny znaleźć się w formularzu. Nauczyciel może w tym miejscu zajęć odwołać się do takiej zależności występującej w przyrodzie, np. w małych zbiornikach wodnych w gorące letnie dni dochodzi do śnięcia ryb z uwagi na to, że woda staje się mało natleniona. Ryby duszą się i wypływają na powierzchnię. Inny przykład to pozostawiona zakręcona butelka z wodą gazowaną/napojem gazowanym w nasłonecznionym miejscu – może pęknąć z powodu zbyt wysokiego ciśnienia gazów w górnej części butelki – pogadanka.

5. Nauczyciel podsumowuje eksperymenty i zadaje uczniom pytanie: „Co ma wpływ na rozpuszczalność substancji w wodzie?”.

6. Uczniowie, pracując indywidualnie lub w parach, wykonują ćwiczenia interaktywne sprawdzające i utrwalające wiadomości poznane w czasie lekcji. Wybrane osoby omawiają prawidłowe rozwiązania ćwiczeń interaktywnych. Prowadzący uzupełnia lub prostuje wypowiedzi podopiecznych.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie zapoznają się z treścią słowniczka i własnymi słowami wyjaśniają znaczenie wybranych pojęć.

2. Nauczyciel pyta: Gdyby z przedstawionego na lekcji materiału miałaby odbyć się kartkówka, jakie pytania waszym zdaniem powinny zostać zadane?
   Gdyby uczniowie nie wyczerpali najistotniejszych zagadnień, nauczyciel może uzupełnić ich propozycje.

Praca domowa

1. Wykonaj w domu notatkę z lekcji metodą sketchnotingu.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Solubility of substances

The amount of substance that can be dissolved in water depends on the temperature. In the case of gases, this quantity decreases with the increase of temperature, while for solids the amount generally increases.

• Different amounts of various substances dissolve in the same volume of water.

• The amount of solid dissolved in water depends on the temperature and usually increases with the rise of temperature.

• As the temperature rises, the amount of gas dissolved in the water decreases.