Temat: Kłótnie w rodzinie książęcej i podział Polski przez Krzywoustego

Adresat

Uczniowie klasy V szkoły podstawowej

Podstawa programowa

Klasa V szkoły podstawowej

V. Polska w okresie wczesnopiastowskim. Uczeń:

4) charakteryzuje odbudowę i rozwój państwa Piastów za rządów Kazimierza Odnowiciela i Bolesława Śmiałego;

5) przedstawia dokonania Bolesława Krzywoustego; opisuje konflikt z Cesarstwem Niemieckim;

6) opisuje społeczeństwo Polski pierwszych Piastów.

VI. Polska w okresie rozbicia dzielnicowego. Uczeń:

1) umieszcza w czasie i przestrzeni Polskę okresu rozbicia dzielnicowego;

2) opisuje przyczyny oraz wskazuje skutki rozbicia dzielnicowego.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie zapoznają się z losami Polski od zjednoczenia kraju przez Kazimierza Odnowiciela do podziału dzielnicowego przez Bolesława Krzywoustego.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• charakteryzować, jakim władcą był Bolesław II Śmiały;

• wyjaśniać, dlaczego doszło do śmierci biskupa Stanisława i jakie miała ona konsekwencje;

• tłumaczyć, dlaczego nastąpił upadek autorytetu władzy książęcej za Władysława Hermana;

• opisywać, jak Bolesław Krzywousty zdobył władzę, jakim był księciem i jak doszło do podziału kraju zgodnie z jego testamentem.

Metody/techniki kształcenia

• aktywizujące

  • dyskusja.

• podające

  • pogadanka.

• eksponujące

  • film.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Uczniowie powinni przypomnieć sobie wiadomości z poprzednich lekcji.

Faza wstępna

1. Nauczyciel podaje uczniom temat, cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. Następnie nawiązując do zadania domowego, pyta uczniów, jak został rozwiązany kryzys w dynastii Piastów za czasów Mieszka II. Uczniowie powinni wymienić dokonania Kazimierza Odnowiciela.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel rozpoczyna dyskusję, zadając pytania uczniom: Jaki powinien być dobry władca? Jakie cechy powinien reprezentować? Następnie zawęża pytanie, pytając, jaki powinien być władca w momencie, w którym znajdowała się Polska za czasów Kazimierza Odnowiciela. Zadając pytania, prowadzący pamięta o takim ich formułowaniu, by miały charakter pytań kluczowych.

2. Nauczyciel przedstawia uczniom postać króla Bolesława Śmiałego oraz jego dokonania. Wprowadza uczniów również w spór między królem i biskupem krakowskim Stanisławem. Uczniowie czytają dwa opisy śmierci biskupa i wykonują Polecenie 1, a następnie zapoznają się z interaktywną ilustracją z Polecenia 2. Nauczyciel upewnia się, że zadanie zostało poprawnie wykonane, i udziela informacji zwrotnej.

3. Następnie pyta uczniów, do czego mogła doprowadzić sytuacja wygnania władcy przez możnych i osadzenia na tronie jego brata. Uczniowie powinni wywnioskować, że osłabiała ona autorytet monarchy oraz mogła uzależniać go od możnych. Nauczyciel prezentuje panowanie Władysława Hermana. Uczniowie wymieniają cechy księcia (wykonują Polecenie 3) i po zapoznaniu się z mapą przedstawiającą podział Księstwa Polskiego w 1102 roku wykonują Ćwiczenie 1.

4. Nauczyciel przedstawia uczniom dokonania Bolesława Krzywoustego oraz jego próby zapobiegnięcia dynastycznemu konfliktowi i rozbiciu kraju. Następnie przedstawia założenia tzw. testamentu Krzywoustego.

5. Uczniowie - po zapoznaniu się z drzewem genealogicznym Piastów - wykonują Polecenie 4, po czym w Ćwiczeniu 2 przyporządkowują władców do kategorii książąt bądź królów. Bazując na posiadanej wiedzy, wskazują następców tronu, którzy nigdy nie objęli władzy (Ćwiczenie 3). Następnie omawiają zadania z nauczycielem. Nauczyciel upewnia się, że zadania zostały poprawnie wykonane, i udziela informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel prosi, by uczniowie wcielili się w rolę średniowiecznych doradców księcia Bolesława Krzywoustego. Następnie samemu wcielając się w postać księcia, prosi ich o radę, co zrobić - w obliczu zbliżającej się swojej śmierci - z państwem? W jaki sposób uniknąć konfliktów, walki między synami i może podziału państwa? Myśli o podziale kraju i przekazaniu każdemu z synów jego części (jak w poznanym testamencie). Jaką drogę mu doradzicie?.

2. Na koniec lekcji nauczyciel rozdaje uczniom ankiety ewaluacyjne, w których ocenią własną pracę na lekcji, pracę nauczyciela oraz kolegów i koleżanek.

Praca domowa

1. Nauczyciel zadaje zadanie domowe (nie jest obligatoryjną częścią scenariusza): Zastanów się, czy biskupa krakowskiego Stanisława można nazwać świętym czy był on może zdrajcą? Poszukaj argumentów za jednym, jak i drugim stanowiskiem. Możesz odwołać się zarówno do zdania ówczesnych – Galla Anonima, Wincentego Kadłubka - oraz do opinii współczesnych badaczy i historyków..

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Quarrels in the ducal family and division of Poland by Bolesław III Wrymouth

After years of crisis and collapse, the Piast monarchy was rebuilt by Casimir I the Restorer. He managed to unite the most important Polish lands and maintain friendly relations with the biggest neighbors – the German Empire and Kievan Rus'. He also reinstated and reformed the state organization, and reconstructed the network of fortified towns on which his power relied. After Casimir died, his eldest son Bolesław took power in the country. He carried out an active foreign policy, e.g., by getting involved in the dynastic conflict in Hungary and Rus', as well as intra‑German disputes, speaking out against Emperor Henry IV who had been weakened by the conflict with the Pope. Thanks to the support of Pope Gregory VII in the dispute about investiture, and his concern for the development of the Church in Poland, he obtained consent for a royal coronation, which took place in 1076. Unfortunately, the ruler’s exaggerated ambitions led to his conflict with the elite, headed by the Cracow Bishop – Stanislaus of Szczepanów. His death by order of the king (1079) led to a rebellion against Bolesław, as a result of which he had to leave the country by going to Hungary where he died.

Afterwards, power was taken over by his younger brother, Władysław I Herman. He did not pursue an expansive policy like his predecessor, but focused on peaceful coexistence. However, his weak position and dependence on the country’s elites forced him to share power with Palatine (voivode) Sieciech – the most powerful of the magnates. He held actual power for almost two decades, ruthlessly combating his opponents. Such an attitude and lack of reaction from the duke led to a rebellion of the subjects, supported by the ruler’s sons – Zbigniew, and Bolesław III Wrymouth. In the end, between 1097 and 1100, they succeeded in overthrowing Sieciech and depriving their father of any real power. They also forced him to divide the country into districts – Masovia (Władysław I Herman), Greater Poland and Kuyavia (Zbigniew), and Silesia and Lesser Poland (Bolesław III Wrymouth). After Władysław’s death in 1102, Zbigniew took over Masovia. Both brothers ruled independently, but Bolesław questioned Zbigniew’s position. In 1006, there was a conflict between them, as a result of which Zbigniew, defeated, had to leave the country. After he was allowed to return, he was accused of disloyalty and put in prison, where he died.

After his death, Bolesław III Wrymouth continued the policy of expansion in Pomerania, eventually gaining control thereof. He strengthened alliances with Russia and Hungary, as well as regulated the relations with Bohemia. Another great success was the obtainment, by the Polish episcopate, of the Bull of Gniezno in 1136, which confirmed the existence of an independent archbishopric, over which German clergy had wanted to take control. In 1138, Bolesław III Wrymouth divided the country between his sons, entrusting Principate to the oldest of them – Władysław II the Exile. We do not know whether the so‑called Testament of Bolesław III Wrymouth was ever written down. The earlier Piasts never did this. Nevertheless, the ruler’s decision was supposed to regulate the principles of inheritance and help avoid conflicts between his sons. However, the disintegration of the state was unavoidable.

The events connected with the removal of Bolesław II the Generous from the country were first presented by Gallus Anonymus. But his chronicle story lacked the details that were provided as late as at the turn of the 12th and 13th centuries, more than 100 years after the events concerned, by chronicler Wincenty Kadłubek. It is still being discussed whether the events described in the chronicle correspond to some extent to reality. Do they echo the death of Bishop Thomas Becket? Today, this is difficult to say.