Temat: Jaki kształt może mieć powierzchnia Ziemi?

Materiał uzupełniający do wykorzystania na lekcjach w grupie przedmiotów przyrodniczych (przyroda, biologia, chemia, geografia, fizyka), zajęciach dodatkowych, kołach zainteresowań. Może służyć jako zasób poszerzający wiedzę, przygotowujący uczniów do konkursów przyrodniczych.

Autor: Zyta Sendecka

Adresat

Uczeń klasy IV szkoły podstawowej i klasy V (geografia).

Podstawa programowa

Klasa IV

II. Orientacja w terenie. Uczeń:
6) odczytuje informacje z planu i mapy posługując się legendą

VI. Środowisko przyrodnicze najbliższej okolicy.Uczeń:

2) rozpoznaje główne formy ukształtowania powierzchni w najbliższej okolicy szkoły i miejsca zamieszkania

Klasa V – geografia

I. Mapa Polski: mapa ogólnogeograficzna, krajobrazowa, turystyczna (drukowana i cyfrowa), skala mapy, znaki na mapie, treść mapy. Uczeń:

1) stosuje legendę mapy do odczytywania informacji oraz skalę mapy do obliczania odległości między wybranymi obiektami;

2) rozpoznaje na mapie składniki krajobrazu Polski.

Cel lekcji

Uczniowie opisują ukształtowanie terenu i podają cechy charakterystyczne nizin, wyżyn i gór.

Kryteria sukcesu

• opiszesz ukształtowanie terenu;

• podasz cechy charakterystyczne nizin, wyżyn i gór;

• rozróżnisz góry niskie, średnie i wysokie.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym; 

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne; 

• kompetencje informatyczne; 

• umiejętność uczenia się; 

Metody i formy pracy

Pogadanka i praca z tekstem.

Praca indywidualna i praca w parach.

Środki dydaktyczne

• abstrakt;

• tablica interaktywna lub tradycyjna;

• tablety/komputery;

• mapa konturowa Polski z podpisanymi głównymi krainami geograficznymi.

Fazy lekcji

Wstępna

1. Nauczyciel podaje temat i cele lekcji w języku zrozumiałym dla ucznia oraz kryteria sukcesu.

Realizacyjna

1. Nauczyciel prosi uczniów, aby przez trzy minuty uważnie przyjrzeli się mapie hipsometrycznej Polski (nauczyciel wyświetla ją z abstraktu). Następnie wygasza ekran i wręcza każdemu uczniowi mapę konturową Polski z podpisanymi głównymi krainami geograficznymi i prosi, aby odwzorowali na niej rozmieszczenie kolorów, które widzieli wcześniej na mapie.

2. Uczniowie porównują w parach swoje kolorowe mapy, nauczyciel ponownie wyświetla mapę hipsometryczną Polski i prosi o wywieszenie na tablicy tych map, które są podobne do tej pokazowej.

3. Nauczyciel prosi wybranego ucznia, aby odczytał z mapy nazwy wybranych trzech krain geograficznych zapisanych na zielonej części mapy. Nauczyciel wypisuje nazwy w kolumnie kolorem zielonym. Kolejny uczeń odczytuje trzy krainy na kolorze żółtym (nauczyciel tworzy kolejną żółtą kolumnę nazw), a kolejny – na kolorze pomarańczowym i czerwonym (powstaje trzecia czerwona kolumna nazw). Ostatni uczeń – odczytuje na kolorze niebieskim (czwarta kolumna z niebieskimi nazwami).

4. Nauczyciel prosi uczniów, aby spróbowali nadać tytuły kolumnom.

5. Nauczyciel prosi uczniów, aby w trakcie filmu „Interaktywna mapa hipsometryczna - CKZiU nr 2 Racibórz” (film wyszukany w Internecie) udzielili odpowiedzi na pytanie, co według nich oznaczają kolory na mapie.

6. Nauczyciel ponownie wygasza ekran, rozdaje każdemu uczniowi mapę konturową Polski z podpisanymi głównymi krainami geograficznymi i prosi, aby nanieśli na nią odpowiednie kolory.

7. Nauczyciel prosi uczniów, aby korzystając z abstraktu znaleźli wyjaśnienie pojęcia: „mapa hipsometryczna”.

8. Nauczyciel prosi uczniów, aby korzystając z abstraktu zapisali w zeszycie definicję nizin, wyżyn i gór. Po wykonaniu zadania nauczyciel wyświetla grafikę z abstraktu. Uczniowie nazywają wskazaną formę ukształtowania terenu i porównują swoją definicję z podaną.

9. Następnie uczniowie wykonują samodzielnie wskazane przez nauczyciela ćwiczenia interaktywne: 1 i 3.

Podsumowująca

Nauczyciel prosi, aby uczniowie samodzielnie wykonali wskazane ćwiczenie interaktywne.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

What are the types of land surface?

There are maps on which elevation is marked not only by contour lines, but also by colours. When you look at a map like this you will note that some areas are marked with different shades of green. The map will also have some yellow and red areas. Why is that? This is a representation of the lay of the land in different parts of our country and of the elevation above the sea level.

When you ride your bike you will easily notice that the ride gets harder when you go uphill and easier when you go downhill. We already know that certain maps have contour lines connecting points with the same elevation. On a hypsometric map colour is used for an area located between two contours. Hypsometric map’s legend always contains information about the range of elevation denoted by each colour. Based on true altitude and lay of the land three main types of terrain may be distinguished: lowlands, uplands and mountains.

Lowlands are areas of true altitude between 0 and 300 m above the sea level and flat, undulating or hilly terrain. Relative altitude differences in lowlands are hardly ever greater than 60 m. On hypsometric maps different shades of green are used for lowlands. Lowlands vary; they may be flat or hilly.

Uplands are areas that fulfil two conditions:

• their true altitude must be above 300 m above the sea level,

• relative altitude differences are smaller than 300 m. The terrain in uplands is usually more varied than in lowlands – it may be flat, but usually it is undulating or hilly (e.g. Świętokrzyskie Mountains are classified as uplands!) The boundary between lowlands and uplands is blurred, usually the transition between the two is gradual.

Mountains are areas with true altitude above 300 m above the sea level and relative altitude differences above 300 m. Mountains are subdivided into low, medium and tall.

On the hypsometric maps the mountains are marked with orange, red and brown, depending on their height. The hypsometric maps use blue tones to mark water bodies. The darker the color – the deeper the water body.

• The terrain units are distinguished on the basis of their altitude and differences in relative heights.

• Lowlands are areas with an altitude of up to 300 m above sea level.

• Uplands are areas with altitudes above 300 m above sea level. and relative heights not exceeding 300 m.

• Mountains are areas with altitudes above 300 m above sea level and differences in relative heights above 300 m.