Lesson plan (Polish)
Temat lekcji: Mikołaj Kopernik – człowiek renesansu
Autor scenariusza: Marcin Dyś
Adresat
Uczeń klasy VI szkoły podstawowej
Podstawa programowa
IX. Złoty wiek w Polsce na tle europejskim. Uczeń:
1) rozpoznaje charakterystyczne cechy renesansu europejskiego; charakteryzuje największe osiągnięcia (…) Mikołaja Kopernika, Galileusza.
Ogólny cel kształcenia
Uczniowie poznają postać Mikołaja Kopernika, jednego z największych umysłów w historii nauki.
Kształtowane kompetencje kluczowe
porozumiewanie się w języku ojczystym;
porozumiewanie się w językach obcych;
kompetencje informatyczne;
umiejętność uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
opowiada, kim był Mikołaj Kopernik i czym się zajmował;
opisuje historię jego życia i miejsca, w których mieszkał i pracował;
wyjaśnia, czym jest teoria heliocentryczna i jakim była przełomem;
wyjaśnia, dlaczego teoria kopernikańska została potępiona przez Kościół i reformację.
Metody/ techniki kształcenia
metody podające: pogadanka, wyjaśnienia i komentarze nauczyciela;
metody programowane: z wykorzystaniem e‑podręcznika, z użyciem multimediów;
metody problemowe: aktywizujące: dyskusja, praca w grupach (parach);
metody praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe, praca z tekstem źródłowym, praca z ilustracją.
Formy pracy
praca z całą klasą;
praca w parach lub grupach;
praca indywidualna.
Środki dydaktyczne
e‑podręcznik;
tablica interaktywna lub tradycyjna;
tablety/komputery;
zeszyt i kredki/pisaki.
Przed lekcją
Uczniowie powinni przypomnieć sobie poznane postacie świata renesansowej nauki i kultury oraz wiedzieć, jak postrzegano świat przed odkryciem Mikołaja Kopernika.
Przebieg zajęć
Faza wprowadzająca
Nauczyciel podaje uczniom temat, cel lekcji oraz kryteria sukcesu.
Wprowadzając uczniów w temat, nauczyciel pyta ich o wiedzę na temat świata i jego położenia wśród ludzi w XV‑XVI wieku. Uczniowie powinni wiedzieć, na czym polega teoria geocentryczna oraz że pochodzi ona z czasów starożytnych, a jednym z jej twórców był Ptolemeusz.
Faza realizacyjna
Nauczyciel tłumaczy uczniom przełomowość teorii heliocentrycznej opisanej w dziele Mikołaja Kopernika „O obrotach sfer niebieskich”. Podkreśla przy tym, że było to najdonioślejsze i najbardziej znane dzieło astronoma, oraz dodaje, że Kopernik był, jak przystało na człowieka renesansu, wszechstronnie wykształcony i posiadał rozległą wiedzę i zainteresowania. Uczniowie zapoznają się z ilustracją interaktywną przedstawiającą uczonego, a następnie dyskutują o znaczeniu odkrycia Mikołaja Kopernika.
Nauczyciel dzieli uczniów na pary (grupy 2‑3 osobowe). Zadanie każdej grupy jest takie samo – na podstawie wiadomości, które odszukają w internecie, mają stworzyć biografię/prezentację o życiu Mikołaja Kopernika. Nauczyciel zwraca uwagę, że powinni poruszyć w niej następujące aspekty: młodość, studia, karierę, badania, zainteresowania, najważniejsze momenty z życia oraz wynalazki/teorie, które odkrył. Zwraca ponadto uwagę, że astronom związany jest z kilkoma miastami, i prosi, by uczniowie wynotowali, jakie to miasta i jaką rolę Kopernik w nich pełnił. Opcjonalnie klasę można podzielić na grupy (2‑4 osobowe) i każdej z grup przydzielić do opracowania inne miasto z biografii Kopernika, z prośbą o opracowanie, ile czasu w nim spędził, co robił, jakie pełnił funkcje itp. Proponowane miasta to: Toruń, Kraków, Bolonia, Lidzbark Warmiński, Olsztyn, Frombork. Nauczyciel dba o informację zwrotną przekazywaną uczniom podczas rozwiązywania ćwiczeń i wykonywania poleceń.
Po zapoznaniu się przez uczniów z biografią astronoma nauczyciel rozpoczyna dyskusję o renesansowej nauce i o tym, w jaki sposób Mikołaj Kopernik wpisywał się w jej ramy. Pyta również o to, z jakich innych odkryć powinniśmy znać naukowca – „Traktat o pieniądzu” i teoria, że gorszy pieniądz wypiera lepszy. Zadając pytania, prowadzący pamięta o takim ich formułowaniu, by miały charakter pytań kluczowych.
Faza podsumowująca
Podsumowując lekcję, nauczyciel opowiada o losach teorii heliocentrycznej i problemach jej głosicieli. Wymienia postacie Giordana Bruna, Galileusza oraz Johannesa Keplera. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 1, podporządkowując opisy do postaci związanych z tą teorią, oraz Ćwiczenie 2 (uzupełniają poprawnie zdania). Opcjonalnie wykonują Polecenie 1 na podstawie dołączonej galerii zdjęć. Nauczyciel upewnia się, czy zadania zostały poprawnie wykonane i udziela informacji zwrotnej.
Nauczyciel ocenia pracę uczniów na lekcji, biorąc pod uwagę ich wkład i zaangażowanie. Przekazuje uczniom informację zwrotną dotyczącą ich pracy.
Nauczyciel zadaje zadanie domowe dla uczniów chętnych (nie jest obligatoryjną częścią scenariusza): O Mikołaju Koperniku mówi się, że „Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”. Co oznacza to stwierdzenie? Czy odnosi się tylko do udowodnionej przez niego teorii heliocentrycznej?
W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania
Pojęcia
Geocentryzm – teoria geocentryczna, pogląd który stanowi, że centralnym punktem Wszechświata jest nieruchoma Ziemia a wokół niej krążą pozostałe planety, Słońce, Księżyc i inne ciała niebieskie.
Heliocentryzm – teoria heliocentryczna, teoria budowy Układu Słonecznego, według której Słońce znajduje się w jego centrum, a wszystkie planety je okrążają.
Astronomia – nauka zajmująca się badaniem ciał niebieskich oraz zjawisk zachodzących we Wszechświecie. Jest jedną z najstarszych nauk, a jej badaniem zajmowały się starożytne cywilizacje Bliskiego Wschodu i Egiptu.
Styl gotycki – późnośredniowieczny styl w architekturze europejskiej, mający odzwierciedlać doskonałość Boga i jego wielkość. Charakteryzuje się smukłością i strzelistością budowli, sklepieniem krzyżowo‑żebrowym oraz obecnością witraży i rozety. Najlepiej widoczny jest w budynkach średniowiecznych katedr.
Planty – miejskie tereny zielone zakładane najczęściej na terenie zlikwidowanych murów miejskich, fosy lub dawnych koryt rzek.
Baszta – element muru obronnego, wzniesionego ponad jego poziom. Były najczęściej budowane na planie koła, kwadratu lub wielokąta. Pełniły funkcję miejsc, z których możliwa była obrona muru pomiędzy nimi oraz atakowanie oblegające miasto wroga.
Żak – dawna nazwa studenta uniwersytetu, uczelni wyższej (ale także stosowane do określania ucznia).
Teksty i nagrania
Nicolaus Copernicus - a Renaissance man
Nicolaus Copernicus was one of the most eminent scholars in Europe at the turn of the 15th and 16th century. He was born in Toruń. He studied at the Cracow Academy and in Italy. He spent most of his adult life in Warmia, where his mother's family came from. He became a clergyman, was the administrator of goods and fought in the last war between Poland and the Teutonic Knights (on the Polish side – he was a loyal subject of the Polish king). He wrote a treaty in the field of economics. However, Copernicus' main interest was astronomy. Throughout his life, he was conducting research and calculations. In 1543, he published a treaty entitled “On the Revolutions of the Heavenly Spheres”. It contained a revolutionary thesis. Thus far, it had been believed that the Earth was in the center of the Universe, and that the Sun and other planets revolved around it. According to Copernicus, it was the Sun that was in the middle of the Universe. This theory was called heliocentric (greek: Helios – sun). This discovery disturbed the previous view of the world. For many years, the Church forbade preaching Copernicus' theses and reading his work.