Tytuł: Co każdy powinien wiedzieć o poprawności językowej?

Opracowanie scenariusza: Katarzyna Maciejak

Temat zajęć

Co każdy powinien wiedzieć o poprawności językowej?

Grupa docelowa

Uczniowie klasy III liceum lub technikum.

Podstawa programowa

II. Kształcenie językowe.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

3) rozpoznaje i ocenia modę językową we współczesnym języku;

4) określa rodzaje zapożyczeń i sposób ich funkcjonowania w polszczyźnie różnych epok; odnosi wskazane zjawiska do współczesnej polszczyzny;

7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.

3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:

5) posługuje się różnymi odmianami polszczyzny w zależności od sytuacji komunikacyjnej;

6) odróżnia zamierzoną innowację językową od błędu językowego; określa funkcje innowacji językowej w tekście;

7) stosuje zasady etyki wypowiedzi; wartościuje wypowiedzi językowe, stosując kryteria, np. prawda – fałsz, poprawność – niepoprawność;

9) stosuje zasady etykiety językowej w wypowiedziach ustnych i pisemnych odpowiednie do sytuacji.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie poznają typologię błędów językowych i stosują nabytą wiedzę w praktyce.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się;

• porozumiewanie się w języku ojczystym.

Cele operacyjne

Uczeń:

• przedstawia elementy składające się na kulturę języka;

• omawia typologię błędów językowych;

• rozpoznaje i poprawia różne typy błędów językowych;

• rozpoznaje i ocenia modę językową we współczesnym języku;

• odróżnia zamierzoną innowację językową od błędu językowego.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Ochotnicy zapoznają się z treścią abstraktu i przygotowują quiz wiedzy dla kolegów i koleżanek.

Faza wstępna

1. Prowadzący lekcję podaje temat lekcji, określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Uczniowie rozmawiają na temat kultury osobistej i jej składowych. Nauczyciel pyta uczniów, czy według nich częścią kultury osobistej jest „kultura języka”. Próba ustalenia zakresu pojęcia „kultura języka”.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie tworzą mapę myśli. Podają skojarzenia do podanego wyrażenia: „kultura języka” (prescriptive linguistic). Nauczyciel pyta o jego ogólny sens, jak je rozumieją, gdzie się z nim zetknęli.

2. Nauczyciel rozmawia z uczniami na temat zasad poprawności językowej. Uczniowie sami powinni podać i wyjaśnić pojęcia normy językowej i błędu językowego. Nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów.

3. Uczniowie w parach rozwiązują Ćwiczenie 1. Nauczyciel sprawdza, czy zadanie zostało prawidłowo wykonane, i udziela uczniom informacji zwrotnej.

4. Uczniowie analizują schemat interaktywny, zapoznając się z jego treścią (rodzaje błędów). Następnie nauczyciel dzieli uczniów na grupy i każdej z nich poleca przygotowanie przykładów błędów do jednego z z punktów przedstawionych na schemacie w oparciu o dostępne źródła informacji. Po wyznaczonym czasie uczniowie prezentują wyniki pracy w grupach. Każdy zespół kończy swoją prezentację sformułowaniem wniosków.

5. Uczniowie samodzielnie wykonują zamieszczone w abstrakcie ćwiczenia interaktywne sprawdzające stopień opanowania wiadomości poznanych w czasie lekcji. Nauczyciel inicjuje dyskusję, w trakcie której omówione zostają prawidłowe rozwiązania wszystkich ćwiczeń samodzielnie wykonanych przez uczniów.

6. Uczniowie rozmawiają o modzie językowej – przyczynach jej występowania i skutkach, jakie ze sobą niesie (ubożenie słownictwa, mniejsza precyzja wypowiedzi itp.). Uczniowie, pracując w grupach, próbują zastąpić podane w ćwiczeniu 7 wyrazy zapożyczone ich rodzimymi odpowiednikami – nauczyciel może nagrodzić grupę, która najszybciej i najlepiej wykona ćwiczenie.

Faza podsumowująca

1. Wybrani przed lekcją uczniowie prezentują przygotowany przez siebie quiz wiedzy związany z tematem lekcji. Klasa odpowiada na pytania. Nauczyciel ocenia aktywność i zaangażowanie uczniów.

2. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie lekcji z jego punktu widzenia. Pyta pozostałych uczniów, czy chcieliby coś dodać do wypowiedzi kolegi na temat wiedzy i umiejętności opanowanych na lekcji.

Praca domowa

1. Odsłuchaj w domu nagrania abstraktu. Zwróć uwagę na wymowę, akcent i intonację. Naucz się prawidłowo wymawiać poznane na lekcji słówka.

2. Przygotuj test dla młodszego kolegi lub koleżanki, rozpoczynającego naukę w liceum, dzięki któremu sprawdzi swoje umiejętności w zakresie poprawności ortograficznej, składniowej, frazeologicznej i leksykalnej.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

What everyone should know about the linguistic correctness?

The good manners consist of a few elements, that is the knowledge of the customs and rules of politeness as well as the ability of a proper behaviour in different situations like a dinner party, work or school. The good manners of communication are called the language culture. It's worth using in both speaking and writing.

Prescriptive linguistics is a field of linguistics concerned with the linguistic correctness and appropriateness as well as the ethics and aesthetics of an utterance. It is also a skill of correct, appropriate, ethical and aesthetical usage of language.

Linguistic norm is a set of rules determining the usage of linguistic devices. If the rules are formulated or written by linguists, they are described as a standardized norm. However, when they are considered to be correct by the society, then they are defined as a common norm or a linguistic usage.

It is necessary to distinguish between the model norm (a set of rules existing in official situations and in accordance with the linguistic tradition as well as grammar and lexical rules) and the common norm (colloquial) - the rules acceptable in informal situations. Sometimes those are the circumstances of the situation that decide about a usage of a certain form: some can be accepted in unofficial situations according to the common norm.

Unjustified and unconscious violation of the norm is considered to be a language error.

Language fashion is a phenomenon connected with the excessive use of some words. Among fashionable words often used contrary to their original meaning, we can distinguish such words as dokładnie (meaning ‘właśnie’, ‘tak’), globalny, kultowy, ekstremalny. We also over‑use the set expressions like nowa formuła, odbyć rozmowę, owocna współpraca, szereg osiągnięć, inicjatywa oddolna, sprostać wyzwaniu.