Lesson plan (Polish)
Temat: Początki cywilizacji greckiej. Sparta i Ateny
Adresat
Uczniowie klasy V szkoły podstawowej
Podstawa programowa
I. Cywilizacje starożytne. Uczeń:
2) lokalizuje w czasie i przestrzeni (…) cywilizacje starożytnej Grecji (…);
3) charakteryzuje strukturę społeczeństwa i system wierzeń w (…) Grecji (…); wyjaśnia różnicę między politeizmem a monoteizmem;
4) umiejscawia w czasie i zna różne systemy sprawowania władzy oraz organizację społeczeństwa w (…) Atenach peryklejskich.
Ogólny cel kształcenia
Uczniowie poznają kulturę starożytnej Grecji na przykładzie najważniejszych *polis*: Aten i Sparty.
Kompetencje kluczowe
porozumiewanie się w językach obcych;
kompetencje informatyczne;
umiejętność uczenia się.
Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:
definiować czym było polis greckie;
wskazywać różnice między funkcjonowaniem i ustrojem Sparty i Aten;
wymieniać wybitnych polityków i wojskowych świata starożytnego;
opisywać jaki wpływ na współczesny świat miała antyczna Grecja.
Metody/techniki kształcenia
aktywizujące
dyskusja.
podające
pogadanka.
programowane
z użyciem komputera;
z użyciem e‑podręcznika.
praktyczne
ćwiczeń przedmiotowych.
eksponujące
pokaz.
Formy pracy
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne
e‑podręcznik;
zeszyt i kredki lub pisaki;
tablica interaktywna, tablety/komputery.
Przebieg lekcji
Przed lekcją
Uczniowie powinni przypomnieć sobie, co wpłynęło na powstanie cywilizacji Żyznego Półksiężyca oraz jakie ustroje i wierzenia w nich panowały.
Faza wstępna
Prowadzący lekcję podaje temat lekcji, określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.
Nawiązując do zadania domowego, prosi uczniów, by scharakteryzowali warunki, jakie wpłynęły na rozwój cywilizacji starożytnego Bliskiego Wschodu. Następnie pyta, czy któryś z nich zachodzi na terenie Grecji? Następnie wyjaśnia uczniom warunki naturalne panujące w Grecji: niewiele urodzajnych gleb, górzyste tereny, brak wielkich rzek itp.
Faza realizacyjna
Nauczyciel rozpoczyna zajęcia od zaprezentowania uczniom najdawniejszych losów cywilizacji greckiej. Wspomina o cywilizacji minojskiej, która osiągnęła swoje apogeum w II tys. p.n.e. (może pokazać uczniom dysk z Fajstos, ruiny pałacu w Knossos oraz „Wężową boginię”). Następnie przedstawia kulturę mykeńską, prezentując maskę Agamemnona i Lwią Bramę. Wspomina o odkryciach Henryka Schliemanna.
Następnie tłumaczy uczniom znaczenie greckiego *polis*, które stało się podstawą funkcjonowania wspólnoty politycznej i obywatelskiej Hellenów. Wprowadza pojęcie akropolu i tłumaczy jego funkcje. Wyjaśnia również, że Grecy nigdy nie stworzyli wspólnego państwa mimo łączących ich więzów kultury, obyczajów, religii i języka. Następnie tłumaczy uczniom przyczyny kolonizacji greckiej. Uczniowie na podstawie mapy wskazują w **Poleceniu 1** tereny z najliczniejszymi greckimi koloniami. Nastepnie przyglądają się ilustracji interaktywnej przedstawiającej Akropol i wykonują **Polecenie 2**.
Nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy. Jednej przydziela Spartę, drugiej Ateny. Następnie prosi, aby uczniowie przygotowali informacje na temat funkcjonowania tych najbardziej znanych *polis*. Zadaniem uczniów jest znalezienie informacji dotyczących: ustroju i sprawowania władzy; podziału społeczeństwa; najbardziej znanych postaci; wychowania oraz organizacji armii. Odpowiedzi uczniów nauczyciel umieszcza w tabeli tak, aby można było porównać ze sobą funkcjonowanie obu *polis*.
Podczas pracy nad zadaniami nauczyciel wykorzystuje metodniki lub zestaw kart w trzech kolorach: zielonym, żółtym i czerwonym. Uczniowie dzięki kartom sygnalizują nauczycielowi, czy mają trudności z wykonywaniem poleceń (kolor zielony – radzę sobie świetnie, kolor żółty – mam wątpliwości, kolor czerwony – proszę o pomoc).
Podsumowując wypowiedzi uczniów, nauczyciel skupia się na armii i jej najbardziej znanym aspekcie, jakim była ciężkozbrojna piechota – hoplici. Charakteryzuje niezwykłość tej jednostki oraz jej dokonania. Uczniowie zapoznają się z opisem hoplity na podstawie interaktywnej ilustracji w **Poleceniu 3**.
Faza podsumowująca
Podsumowując lekcję, nauczyciel prosi, aby uczniowie przyporządkowali poszczególne zasady ustrojowe do Aten lub Sparty (**Ćwiczenie 1**), a w **Ćwiczeniu 2** połączyli poprawnie pojęcia z definicjami.
Następnie rozpoczyna dyskusję: Który model państwa - Sparty czy Aten - (wychowanie, organizacja, ustrój itp.) był lepszy i sprawniejszy w działaniu?.
Nauczyciel ocenia pracę uczniów na lekcji, biorąc pod uwagę ich wkład i zaangażowanie. Może w tym celu przygotować ankietę ewaluacyjną do samooceny.
Praca domowa
Nauczyciel zadaje zadanie domowe dla uczniów chętnych (nie jest obligatoryjną częścią scenariusza): Przeczytaj lub wysłuchaj fragmentu „Wojny peloponeskiej” Tukidydesa. W jaki sposób autor przedstawił demokrację ateńską? Jaką rolę i znaczenie miała w niej jednostka?.
W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania
Pojęcia
Polis – rodzaj miasta‑państwa w starożytnej Grecji, które ograniczało się do miasta i pobliskich osad.
Akropol – w starożytnej Grecji miasto lub jego część znajdująca się na wzgórzu. Najbardziej znanym akropolem jest akropol ateński ze świątynią Ateny Partenonem na szczycie.
Dialekt – odmiana, rodzaj języka, który odznacza się wyjątkowymi cechami, gramatyką lub słownictwem odróżniających go od pozostałych.
Triera – starogrecki okręt z trzema rzędami wioseł, w późniejszym okresie również z żaglem. Pierwsze pochodzą z VII w. p.n.e.
Heloci – pozbawieni wolności chłopi w starożytnej Sparcie. Należeli do polis i tylko jego władze miały prawo ich uwolnienia.
Periojkowie – ludzie wolni lecz nieosiadający praw politycznych w starożytnej Sparcie. Zajmowali się handlem, rzemiosłem, rolą i hodowlą zwierząt.
Geruzja – w starożytnej Sparcie rada starszych. Jej członkami byli geronci, którzy doradzali w sprawach polis, sprawowali sądy i zgłaszali wnioski. Składała się z dwóch królów i 28 gerontów.
Eforowie – pięciu wyższych urzędników w starożytnej Sparcie. Czuwali nad przestrzeganiem prawa, sprawami finansowymi, polityką zagraniczną a także odpowiadali za przygotowania do wypraw wojennych.
Falanga – oddział piechoty greckiej tworzony przez hoplitów ustawionych w 8‑16 szeregach.
Hoplita – ciężkozbrojna piechota grecka walcząca w szyku falangi. Hoplitami najczęściej byli wolni i zamożni obywatele greckich polis.
Oligarchia – dosłownie panowanie nielicznych; forma rządów niewielkiej grupy ludzi wywodzącej się z warstw uprzywilejowanych.
Archonci – dziewięciu najwyższych rangą urzędników w starożytnych Atenach, wybieranych raz w roku. Początkowo posiadali rozległą władzę, ograniczoną następnie do spraw sądowniczych.
Metojkowie – cudzoziemcy zamieszkujący ateńskie polis. Za prawo pobytu w Atenach płacili specjalny podatek i musieli wykonywać te same obowiązki jak jego obywatele.
Areopag – był głównym organem ustawodawczym i sądowniczym w starożytnych Atenach, cieszącym się ogromnym prestiżem. Jego zadaniem była kontrola działalności urzędników i czuwanie nad moralnością obywateli.
Strateg – dowódca wojskowy w starożytnej Grecji, w starożytnych Atenach również najwyższy rangą urzędnik. Wybierano ich raz do roku.
Ostracyzm – doroczna procedura tajnego głosowania w starożytnych Atenach, podczas którego wolni obywatele typowali zagrażającego demokracji i funkcjonowania polis polityka. Musiał on opuścić Ateny na 10 lat.
Demokracja – forma sprawowania władzy, w której udział mają wszyscy obywatele.
Teksty i nagrania
The beginnings of Greek civilisation. Sparta and Athens.
In the history of ancient Greece, the fate of the two largest city‑states, Athens and Sparta, called the polis, is of particular importance. Polis was not only a city‑state but also a form of political organization and community of its citizens. They were usually founded around a high hill - an acropolis, where the most important buildings and temples were located. Thus, it played both a public and religious role.
Despite their differences, the ancient Greeks had a strong sense of being connected to each other. They shared not only the same religion and culture but also customs, political system and language (with small (dialectal) differences).
Located in the southern part of the Peloponnese, Sparta was radically different from other Greek polis. There was a clear division of society into different classes: citizens who were professional soldiers, helots who were the conquered population, deprived of any rights and with the status of state slaves, and Perioikoi who were free but deprived of civil rights; their main occupation was craftsmanship and commerce. Two kings ruled Sparta, who with 28 experienced Spartans formed the so‑called gerousia, i.e. the council of elders. They were responsible for drafting laws, passing judgments and advising in matters concerning the polis.
The education of young Spartiates, the primary goal of which was to train efficient and devoted soldiers, was unique. In order to make the city‑state strong, shortly after birth, a special council accepted only healthy newborns into the community, while weak and sickly ones were left to die. Already at an early age, boys had to leave their family homes and live in common barracks, where they stayed until they were 30 years old. The conditions there were very difficult, devoid of any comforts, hence the saying „Spartan conditions” that is still used to this day. The Spartans called each other equal, as each one of them had one vote at the assembly and had the duty of military service, most often as a hoplite, a heavy armored infantry soldier.
One of the most important polis were Athens in central Greece. Initially, it was ruled by kings, after which power was taken over by the aristocracy. Thus began the rule of a few, i.e. oligarchy. At that time, the popular assembly did not have many powers and did not decide in political matters of the polis. It was not until the time of Cleisthenes in the 6th century B.C. that political rights were extended to all free Athenians. Cleisthenes also established the council of five hundred citizens which was composed of proposed candidates chosen by sortition. The council administered the polis and prepared the assemblies that decided on the most important state matters. In a similar way (by lot), most of the officials were selected, apart from the archons - the nine highest officials - and the strategoi - the military commanders. Probably it was also during the time of Cleisthenes that ostracism was developed, i.e. the procedure of secret selection and removal of politicians who threatened the political system of the polis.
The golden age of Athens was under the rule of Pericles in the 5th century BC. Historians consider him the creator of the enormous power of this polis. At that time, Athenian democracy was fully developed and every citizen could become an archon. Pericles introduced remuneration for the work of officials, so that everyone, regardless of their profession and property, could have their share of power.