Temat: Czy ruch płyt litosfery wpływa na powierzchnię naszej planety?

Adresat

Uczeń klasy I liceum lub technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa

V. Litosfera: związek budowy wnętrza Ziemi z tektoniką płyt litosfery, procesy wewnętrzne i zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi i ich skutki, skały.

Uczeń:

1) wyjaśnia związek budowy wnętrza Ziemi z ruchem płyt litosfery i jego wpływ na genezę procesów endogenicznych

Cel lekcji:

Uczeń dowie się, jaki jest związek pomiędzy ruchem płyt litosfery a ukształtowaniem powierzchni Ziemi.

Kryteria sukcesu

• wyjaśnisz pojęcia: spreading i subdukcja;

• wskażesz na mapie świata strefy spreadingu i subdukcji;

• podasz przykłady form ukształtowania terenu powstających na skutek ruchu płyt litosfery;

• wyjaśnisz, jak powstają góry fałdowe, góry zrębowe oraz góry wulkaniczne.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje matematyczne;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Metody/formy pracy

• poszukujące: metoda seminaryjna;

• programowane: z użyciem komputera, z użyciem e‑podręcznika;

• praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe;

• praca indywidualna, w parach, w grupach i zbiorowa.

Środki dydaktyczne

• komputery z dostępem do internetu, ewentualnie tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w lekcji „Czy ruch płyt litosfery wpływa na powierzchnię naszej planety?” w e‑podręczniku;

• mapa hipsometryczna Ziemi (ścienna);

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Fazy lekcji

Wstępna

1. Na początku zajęć nauczyciel określa cel lekcji, informuje uczniów o jej planowanym przebiegu.

Realizacyjna

1. Prowadzący prezentuje materiał ilustrujący proces formowania się dna oceanicznego oraz krótko go omawia. 2. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy. Zadaniem każdej z nich jest opracowanie jednego z następujących zagadnień na podstawie zasobów multimedialnych w abstrakcie „Czy ruch płyt litosfery wpływa na powierzchnię naszej planety?” w e‑podręczniku oraz materiału ilustrującego :

• Czym jest spreading i jak przebiega?

• Jakie zjawiska występują w strefach subdukcji?

• Jak powstają góry fałdowe, góry zrębowe oraz góry wulkaniczne?

• Przykłady form ukształtowania terenu powstających na skutek ruchu płyt litosfery.

3. Uczniowie, pracując indywidualnie lub w parach, wykonują polecenie 1 i 2 z lekcji „Czy ruch litosfery wpływa na powierzchnię naszej planety?” oraz ćwiczenie interaktywne, którego celem jest sprawdzenie czy uczniowie potrafią określić jaką formę ukształtowania terenu, powstałą na skutek ruchu płyt litosfery, przedstawia zdjęcie.

4. Ochotnik lub osoba wskazana przez nauczyciela podchodzi do ściennej mapy hipsometrycznej i wskazuje na niej strefy spreadingu oraz subdukcji (polecenie 1). Nauczyciel uzupełnia wypowiedź i prostuje ewentualne błędy.

5. Kolejna osoba podchodzi do tablicy, na której rysuje schematycznie proces powstawania doliny ryftowej i grzbietu oceanicznego. Również w tym przypadku nauczyciel uzupełnia wypowiedź i prostuje ewentualne błędy.

Podsumowująca

Ostatnim etapem lekcji jest jej podsumowanie, w trakcie którego uczniowie zadają pytania, proszą nauczyciela o dodatkowe wyjaśnienia oraz uzupełniają notatki.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Does the movement of lithospheric plates affect our planet’s surface?

From the very beginning of its existence, geology has asked questions about how the mountains were created, why volcanoes erupt, what causes earthquakes. Not more than 100 years ago, in 1912, a revolutionary hypothesis was born known as the continental drift, now called from the surname of its creator - Wegener's theory. At the time, he was unable to explain the cause of the slow movement of continental and oceanic plates, but this concept gained more and more recognition over time. It was only when the ocean floor was studied several dozen years later that the validity of Wegener’s hypothesis was confirmed and developed into a scientific theory of tectonics of the lithospheric plates. This theory gives answers to most questions asked by modern geology. It assumes that the lithosphere is divided into huge plates that cover the entire planet and float on a formable mantle. They can move apart, creating places called the spreading zones. If two plates collide with each other, usually one of them (often the oceanic one) slides under the other (most often the land‑based one), and the line of such a collision is called the subduction zone. The lithospheric plates can also move parallel to each other along the line of faults.

The main reason for the movement of lithospheric plates are convection currents in Earth’s mantle. A mass of heated matter, floating from the inside of Earth, melts to the sides after reaching the rigid lithospheric plates, tearing and moving apart neighbouring plates. Most often they are relatively thinner oceanic plates. What happens is spreading, there is a rift valley on the seabed, with an oceanic ridge forming symmetrically on both of its sides. A new seabed is created.
Earth has its permanent shape and size, so when a new Earth's crust is created in one place, it has to diminish in another. This happens in subduction zones, when two neighbouring lithospheric plates approach each other. One goes below another and is sucked deep inside the mantle. This causes other phenomena to occur. The ocean trenches appear under the seabed and mountains form on land. Rock masses, crushed and uplifted as a result of the collision of two lithospheric plates, bend and form fold mountains. This process is called orogeny or mountain‑forming movements. When the terrestrial massif is stiff and resistant to folding, fault is cut during the above‑mentioned mountain building process and the accompanying stresses. Some fragments are elevated (tectonic block) or lowered (rift fault), and the terrain transforms into fault block mountains.
There are also movements, influenced by the slow movement of the masses of the Earth's mantle, raising or lowering the Earth's crust on large surfaces in some areas, called epeirogenic movements. In the neighbourhood of spreading and subduction zones and large tectonic faults, there are often volcanoes forming very high mountains. Strong earthquakes are also possible. Both of these phenomena pose a serious threat to people living nearby.

• The lithospheric plate tectonics theory, derived from the Wegener theory, explains most of the geological phenomena in the lithosphere.

• The lithosphere breaks, stretches, and builds up in spreading zones.

• In subduction zones, the lithospheric plates collide; one of them is absorbed deep within Earth’s mantle.

• The movement of the lithosphere plates causes the formation of fold and fault block mountains, rifts, oceanic ridges and ocean trenches.

• In the neighborhood of spreading zones, subductions and large tectonic faults volcanic phenomena occur most strongly and earthquakes are most often present.