Temat: Rośliny okrytonasienne

Autor: Elżbieta Szedzianis

Adresat

Uczeń klasy VII szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

5) rośliny okrytonasienne – uczeń:

A) rozróżnia formy morfologiczne roślin okrytonasiennych (rośliny zielne, krzewinki, krzewy, drzewa),

I) rozpoznaje przedstawicieli rodzimych drzew liściastych,

J) przedstawia znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie i dla człowieka.

Cel lekcji

Uczniowie rozróżniają formy morfologiczne okrytonasiennych, rozpoznają przedstawicieli drzew i krzewów liściastych oraz omawiają znaczenie roślin okrytonasiennych.

Kryteria sukcesu

• wymienisz co najmniej trzy cechy, które pozwoliły roślinom okrytonasiennym opanować wszystkie środowiska;

• rozpoznasz pięć gatunków drzew i krzewów liściastych;

• podasz po trzy przykłady znaczenia roślin okrytonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne; 

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody/formy pracy

Obserwacja pośrednia, pogadanka, gra dydaktyczna.

Praca indywidualna oraz praca w grupie.

Środki dydaktyczne

• abstrakt;

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna lub tradycyjna;

• tablety/komputery;

• karty do gry w Piotrusia, przygotowane przez nauczyciela.

Przed lekcją

Nauczyciel przygotowuje karty do gry w „Piotrusia”, korzystając z galerii ilustracji

Para kart powinna składać się z:

• karty przedstawiającej pokrój poszczególnych gatunków drzew i krzewów;

• karty ukazującej ich liście, kwiaty i owoce.

Na kartach prezentujących pokrój drzew i krzewów należy zamieścić nazwy widniejących gatunków. „Piotruś” to karta z ilustracją jałowca.

Fazy lekcji

Wstępna

1. Nauczyciel podaje temat i cele lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel wprowadza uczniów w zagadnienia lekcji. Mówi, że przed milionami lat dominowały na lądzie drzewiaste paprotniki, potem lasy złożone z roślin nagonasiennych. Wkrótce jednak młodsze od nich rośliny okrytonasienne wygrały konkurencję. Jak do tego doszło, uczniowie dowiedzą się w czasie zajęć.

Realizacyjna

1. Uczniowie wspólnie wykonują ćwiczenie interaktywne nr 1 na tablicy interaktywnej. Wyjaśniają, dlaczego niektóre wymienione cechy roślin dają przewagę nad innymi i pozwoliły roślinom okrytonasiennym opanować prawie wszystkie środowiska na Ziemi.

2. Uczniowie wykonują ćwiczenie interaktywne nr 2.

3. Nauczyciel poleca uczniom, żeby uważnie przyjrzeli się drzewom przedstawionym w  galerii oraz postarali się zapamiętać nazwy roślin i szczegóły ich budowy.

4. Nauczyciel dzieli uczniów na czteroosobowe grupy, wręcza im karty przygotowane przed lekcją i zaprasza do gry. Uczniowie rozgrywają w grupach dwie rundy.

5. Nauczyciel prosi uczniów, żeby każdy z nich podał liczbę gatunków drzew i krzewów, które potrafi rozpoznać.

6. Nauczyciel zachęca uczniów, aby rozejrzeli się wokół siebie i wskazali przedmioty, które powstały dzięki roślinom. Pyta, czy ludzie (i inne organizmy) żyją dzięki roślinom oraz czy oddychają dzięki nim. Prosi o uzasadnienie odpowiedzi.

7. Nauczyciel prezentuje fotografię stuletniego buku, którego łączna powierzchnia liści wynosi 1600 m2 . Uzmysławia uczniom, że gdyby wszystkie liście buku zostały rozłożone jeden obok drugiego, zajęłyby powierzchnię dziesięciu boisk do siatkówki. Oznajmia, że stuletni buk może zatrzymać na swoich liściach 1 tonę (1000 kg) pyłów i kurzu rocznie.

8. Nauczyciel prosi uczniów o dokończenie zdania: „Dzięki roślinom mamy....”. Uczniowie zgłaszają swoje propozycje, nauczyciel weryfikuje je. Następnie uczniowie samodzielnie sporządzają notatkę w zeszytach.

Podsumowująca

1. Uczniowie wskazują roślinę okrytonasienną, która według nich ma największe znaczenie w przyrodzie lub dla człowieka. Swoją opinię uzasadniają.

2. Nauczyciel prosi uczniów, żeby pokazali na palcach rąk, ile cech charakterystycznych dla roślin okrytonasiennych potrafią wymienić.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Angiosperms

Flowering plants, known in biology as angiosperms are common throughout the world. They are the most numerous and diverse group of plants. They can be found in every climate zone, from equatorial zone to polar regions. They cannot be found only in the Antarctica. They have adapted to almost all terrestrial environments except the highest parts of mountains and craters of active volcanoes. They also live in water.

They owe their dominant position to the production of flowers and fruits, organs unprecedented in other plants. The ovules hidden in the flowers and closed in the seed fruit are very well protected, therefore these plants are more resistant to environmental changes than gymnosperms. As a result, in the past, angiosperms displaced gymnosperms in most environments. Since flowering plants appeared, pollination can be carried out not only using wind but also animals.

The leaves with wide, broad blades are perfectly suited for efficient photosynthesis, although needles are better suited to moderate cold climate. Shedding leaves for winter or during drought has enabled many plants to master harsh environments in which it would be difficult for them to survive in the leafy state. Many angiosperms have occupied habitats that are not accessible to gymnosperms, such as tree trunks and shallow waters. Angiosperms form compact communities, such as forests or meadows. There, thanks to various modifications of the structure, many species may exist simultaneously in a limited area.

Angiosperms show numerous adaptations to the environment. One of these is the production of durable organs. Based on these organs, distinguished are trees, shrubs and herbaceous plants.

Trees are long‑lived plants with a woody and corked stem called trunk. Its branches overgrown with leaves form a crown, the shape of which is characteristic for a given species. Flowering trees form deciduous and mixed forests in the temperate zone and tropical forests rich in species. Among the trees there are specimens of very large sizes. One of the highest trees is the Australian eucalyptus, which is more than 120 m high. The thickest trees are baobabs, the trunk’s diameter of which can be as large as 11 m.

Shrubs reach a height of up to 5 m. They do not have a main trunk (or it is very short) and instead produce a bunch of shoots of similar thickness. Natural shrubs, such as hazel, euonymus, black elder, viburnum, form a layer of undergrowth in deciduous and mixed forests. In parks and gardens, shrubs are planted as ornamental plants, for example common lilac and forsythia.

In the leafless state, trees and shrubs can survive frost because their trunks are covered with a multilayer cork (bark), whose dead cells are filled with air. It forms an insulation layer against frost and protects against water loss. However, in the vicinity of the polar circle, this is not enough. Only species which, thanks to their small size, are completely covered with snow that isolates them from frost in winter, may survive in the conditions prevailing there. Therefore, in tundra, trees and shrubs have a low (dwarf) shape.
Among the woody perennial plants, there are prostrate shrubs – low (up to 50 cm) perennial plants with permanent, quite thin shoots. Some of them are hardy, such as cowberry, whose thick, leathery leaves can survive winter. Others, such as European blueberry, remain leafless in autumn and winter. Prostrate shrubs are common in deciduous and coniferous forests as well as on peatlands.

Unlike trees and shrubs, herbaceous plants have shoots with non‑wooden stems and a delicate structure. Among these plants, there are many annual species that, when finishing vegetation, produce seeds and die. Biennial and perennial plants which, thanks to the underground organs, survive the winter, live longer.

• Angiosperms are the most numerous group of plants, most diversified in terms of species, in the world.

• They live in many terrestrial environments, and also in water.

• Among the angiosperms, there are herbaceous plants, trees and shrubs.

• Angiosperms are used by humans in many areas of life.