Tytuł: Tworzenie wypowiedzi argumentacyjnych zgodnie z zasadami logiki i retoryki

Opracowanie scenariusza: Katarzyna Maciejak

Temat zajęć:

Tworzenie wypowiedzi argumentacyjnych zgodnie z zasadami logiki i retoryki.

Grupa docelowa:

Uczniowie klasy II liceum lub technikum.

Podstawa programowa

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.

3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:

3) rozpoznaje i określa funkcje tekstu (informatywną, poetycką, metajęzykową, ekspresywną, impresywną – w tym perswazyjną);

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2) wskazuje i rozróżnia cele perswazyjne w wypowiedzi literackiej i nieliterackiej;

3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);

4) wyjaśnia, w jaki sposób użyte środki retoryczne (np. pytania retoryczne, wyliczenia, wykrzyknienia, paralelizmy, powtórzenia, apostrofy, przerzutnie, inwersje) oddziałują na odbiorcę;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

8) tworzy plan kompozycyjny i dekompozycyjny tekstów o charakterze argumentacyjnym;

9) stosuje retoryczne zasady kompozycyjne w tworzeniu własnego tekstu; wygłasza mowę z uwzględnieniem środków pozajęzykowych;

IV. Samokształcenie. Uczeń:

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie utrwalają i poszerzają wiedzę na temat schematu wypowiedzi argumentacyjnej.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• komponuje wypowiedź argumentacyjną, używając argumentów i kontrargumentów;

• formułuje tezy;

• stosuje środki retoryczne;

• wyszukuje w tekście wyrażenia metatekstowe spajające wypowiedź i sygnalizujące subiektywizm.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Faza wstępna

1. Nauczyciel określa cel zajęć: uczniowie utrwalą i poszerzą wiedzę na temat tworzenia skutecznych wypowiedzi argumentacyjnych.

2. Nauczyciel podaje uczniom kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel pyta uczniów, czy współcześnie ważna jest umiejętność przekonywania i jeśli tak, to dlaczego. Prosi o podanie przykładów sytuacji na potwierdzenie tezy. Następnie pyta, dzięki czemu można osiągnąć cel, chcąc przekonać do czegoś innych. Zaprasza uczniów do zabawy. Uczestnicy zajęć pracują w parach: jedna osoba ma na celu przekonanie drugiej, że palenie papierosów jest złe. Po wyznaczonym czasie uczniowie dzielą się swoimi spostrzeżeniami: w jaki sposób próbowali przekonać drugą osobę do swoich racji. Powinni podkreślić, że udało im się to (lub próbowali tego dokonać) przy pomocy argumentów.

2. Uczniowie wykonują ćwiczenie interaktywne nr 1 – tworzą mapę myśli pt. „Jak skonstruować skuteczną wypowiedź”. W trakcie lekcji będą dopisywać kolejne punkty i spostrzeżenia.

3. Kontynuacja rozmowy o schemacie wypowiedzi argumentacyjnej. Nauczyciel pyta, o czym należy pamiętać, stawiając tezę. Uczniowie powinni wskazać, że nie powinno się stawiać tezy, której nie umie się uzasadnić. Uczniowie, pracując w parach, tworzą po dwie opozycyjne tezy do podanych zagadnień (np. Czy dzieciom adoptowanym należy powiedzieć o tym, że są adoptowane? Czy w Polsce powinno się wykonywać karę śmierci? Czy należy pozwolić na eutanazję? Czy tradycyjne listy zostaną wyparte przez e‑maile?).

4. Uczniowie wykonują ćwiczenie interaktywne nr 3, które polega na sformułowaniu tematów tekstów, których ilustracją mogłyby być zaprezentowane obrazy.

5. Kompozycja wypowiedzi argumentacyjnej. Uczniowie podają cechy dobrego wstępu (np. powinien być intrygujący, wprowadzający w temat), a następnie szukają cytatów, którymi mogliby rozpocząć wystąpienia na podane w ćw. 3 tematy.

6. Rozwinięcie wypowiedzi argumentacyjnej. Nauczyciel pyta, do czego mogą się odwoływać argumenty (np. do autorytetu, rozumu, uczuć, doświadczeń i przeżyć). Uczniowie dyskutują na temat rodzajów argumentów, odwołując się do swoich spostrzeżeń z zabawy na początku lekcji. Następnie, pracując w grupach, opracowują argumenty do podanych tez (nauczyciel dba o to, żeby zagadnienia zostały równomiernie podzielone między grupy). Na koniec przedstawiciele grup prezentują wyniki na forum klasy i uczniowie wspólnie oceniają pomysły kolegów.

7. Wykonanie ćw. nr 5 w abstrakcie.

Faza podsumowująca

1. Wskazany przez nauczyciela uczeń podsumowuje lekcję, opowiadając, czego się nauczył i jakie umiejętności ćwiczył.

Praca domowa

1. Napisz tekst argumentacyjny na jeden z poniższych tematów:
   Dlaczego należy sadzić drzewa wzdłuż dróg?
   Dlaczego należy dbać o poprawność językową?
   Śniadanie – najważniejszy posiłek w ciągu dnia.
   Dlaczego warto odwiedzić... (tu wpisz jakiś kraj)?
   Dlaczego warto studiować?
   Dlaczego należy dbać o zabytki i dobra kultury?.

2. Odsłuchaj w domu nagrania abstraktu. Zwróć uwagę na wymowę, akcent i intonację. Przygotuj własne nagrania odsłuchanych słówek.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Creating argumentative statements in accordance with the principles of logic and rhetoric

People who can speak eloquently, interestingly and correctly have been valued for centuries. Also of great importance, especially today, is speaking effectively. However, a lot of success in life depends on the ability of the speaker to be convincing. Research shows that we more often attain a goal when we can justify our view, than when we limit ourselves to purely stating facts.

One of the first stages in constructing an argumentative text is to formulate the topic. A successful title will answer one of seven questions: who, what, where, when, with what, how, why.

In itself, the subject should send a message to the recipient as to what position the sender has. In this sense, we can say that the subject of a speech or a written text is also its thesis. It should be formulated in an attractive manner to capture the attention of the recipient and interest them and get them intrigued about the issue.

In the introduction to an argumentative text, you should try to introduce the audience to your topic. Ensure that your speech attracts their attention: you can use words of wisdom, quotes, wordplay. Listeners will also be intrigued if you use paradox, so give some surprising information, point out something to shock them.

The sender, after presenting their thesis, that is, after acquainting the audience with their position, should support this with appropriate arguments. These can appeal to reason, knowledge, experience or the emotions of the audience.

Arguments must be adapted both to the theme of the speech and to the audience (e.g. their age and level of education). We decide on argumentation when we are presenting ideas that differ from those of our recipients. Our actions will only make sense where there are concepts that are accepted by both sides of an argument. One very important characteristic of argumentation is that the sender has to realise that the recipient is free to choose the position that is most convincing for them.

Organising statements and emphasising the logic in them are served by metatextual expressions, which not only link the text, but also allow the receiver to see the intention of the sender. It is thanks to such vocabulary that the audience knows what part of a speech they are listening to - the body or the end, arguments or conclusions.

Here are some examples: in summary, I come to the conclusion, firstly (...), secondly (...), then, this leads to the following, etc

Metatext is also a sign of subjectivism: I think that...in my opinion, in my view, and also allows the introduction of polemics Eg. I cannot agree with the previous speaker, because..., I respect the views of X, but...I hold a different view, which is....