Lesson plan (Polish)
Temat: Rzym - miasto, które stało się imperium – powtórzenie
Adresat
Uczniowie klasy V szkoły podstawowej
Podstawa programowa
I. Cywilizacje starożytne. Uczeń:
2) lokalizuje w czasie i przestrzeni cywilizacje (…) starożytnej Grecji i Rzymu;
3) charakteryzuje strukturę społeczeństwa i system wierzeń w (…) Rzymie; wyjaśnia różnicę między politeizmem a monoteizmem;
4) umiejscawia w czasie i zna różne systemy sprawowania władzy oraz organizację społeczeństwa w (…) Rzymie;
5) charakteryzuje najważniejsze osiągnięcia kultury materialnej i duchowej świata starożytnego w różnych dziedzinach: filozofii, nauce, prawie, architekturze, sztuce, literaturze.
Ogólny cel kształcenia
Uczniowie powtarzają wiadomości o historii starożytnego Rzymu.
Kompetencje kluczowe
porozumiewanie się w językach obcych;
kompetencje informatyczne;
umiejętność uczenia się.
Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:
charakteryzować najważniejsze wiadomości dotyczących starożytnego Rzymu;
wyjaśniać jak to się stało, że niewielkie miasto‑państwo Rzym stało się imperium;
opisywać skąd czerpiemy informacje o historii Rzymu;
wskazywać najważniejsze postacie i daty z historii starożytnego Rzymu.
Metody/techniki kształcenia
podające
pogadanka.
aktywizujące
dyskusja.
programowane
z użyciem komputera;
z użyciem e‑podręcznika.
praktyczne
ćwiczeń przedmiotowych.
Formy pracy
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne
e‑podręcznik;
zeszyt i kredki lub pisaki;
tablica interaktywna, tablety/komputery.
Przebieg lekcji
Przed lekcją
Uczniowie przypominają sobie najważniejsze informacje z poprzednich lekcji (*Rzym – od założenia miasta do powstania republiki; Rzym – czas podbojów; Narodziny Cesarstwa Rzymskiego; Kryzys i upadek cesarstwa; Dokonania starożytnych Rzymian*).
Faza wstępna
Prowadzący lekcję podaje temat lekcji, określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.
Nauczyciel dzieli uczniów na 4 grupy. Prosi, aby uczniowie wskazali symbol Rzymu (**Ćwiczenie 1**), jedno z dokonań starożytnych Rzymian (**Ćwiczenie 2**) oraz charakterystyczne budynki (**Ćwiczenie 3**). Nauczyciel udziela informacji zwrotnej i sprawdza poprawność wykonanych zadań..
Faza realizacyjna
Nauczyciel rozpoczyna „burzę mózgów”, pytając uczniów, skąd wiemy tyle o wydarzeniach, osiągnięciach, postaciach oraz życiu codziennym starożytnych Rzymian. Jako podpowiedź nauczyciel wskazuje wykonane poprzednio ćwiczenia i polecenie. Uczniowie powinni wymienić m.in. starożytne budowle, legendy, inskrypcje, zachowaną kulturę i sztukę oraz wykopaliska archeologiczne. Następnie prosi, aby uczniowie w grupach poszukali, w jaki sposób badacze poznają historię starożytności i dowiadują się, jak kiedyś wyglądało życie. Nauczyciel może przydzielić każdej z grup inną dziedzinę życia, np. prowadzenie wojen, życie codzienne, nauka i sztuka, podboje, polityka i dyplomacja itp. lub pozostawić ogólne zagadnienie do zbadania przez uczniów. Grupy w swoich prezentacjach powinny pokazać konkretne fakty i informacje oraz sposób ich uzyskania, np. dzięki wykopaliskom i szczegółowym badaniom dowiedziono, że rzymskie rzeźby nie były tylko białe i szare, ale w rzeczywistości bardzo kolorowe; dzięki zachowanej twórczości rzymskich pisarzy, historyków, polityków, np. Juliusza Cezara, wiemy, jak przebiegała np. wojna galijska.
Podczas pracy nad ćwiczeniami i poleceniami nauczyciel wykorzystuje metodniki lub zestaw kart w trzech kolorach: zielonym, żółtym i czerwonym. Uczniowie dzięki kartom sygnalizują nauczycielowi, czy mają trudności z wykonywaniem poleceń (kolor zielony – radzę sobie świetnie, kolor żółty – mam wątpliwości, kolor czerwony – proszę o pomoc).
Uczniowie prezentują swoje badania i pokazują przykłady. Wśród nich na pewno pojawią się odkrycia, jakie przyniosły ze sobą wykopaliska w Pompejach i Herkulanum. Uczniowie wykonują **Polecenie 1** i **Ćwiczenie 4**. Nauczyciel udziela informacji zwrotnej i sprawdza poprawność wykonanych zadań..
Faza podsumowująca
Podsumowując zajęcia, nauczyciel pyta uczniów, jak to się stało, że Rzym z niewielkiego miasta‑państwa stał się taką potęgą. Uczniowie powinni wymienić skuteczność armii oraz stosowanie polityki ekspansji, która napędzała gospodarkę państwa. Uczniowie dopasowują elementy wyposażenia rzymskiego legionisty (**Ćwiczenie 5**), a następnie wykonują **Ćwiczenie 6**.
Nauczyciel ocenia pracę uczniów na lekcji, biorąc pod uwagę ich wkład i zaangażowanie. Przekazuje uczniom informację zwrotną dotyczącą ich pracy.
Praca domowa
Nauczyciel zadaje zadanie domowe dla uczniów chętnych (nie jest obligatoryjną częścią scenariusza): Rozwiąż krzyżówkę z Ćwiczenia 10 z e‑podręcznika z tematu *Rzym – miasto, które stało się imperium – powtórzenie*. Co oznacza hasło krzyżówki i kiedy możemy mówić o nim w stosunku do starożytnego Rzymu?.
W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania
Pojęcia
Republika – dosłownie rzecz publiczna, ustrój polityczny, w którym władza sprawowana jest przez obywateli poprzez wybory. W starożytnym Rzymie było to niemonarchiczne sprawowanie władzy przez posiadających prawa polityczne obywateli.
Senat – najważniejsza i najtrwalsza instytucja polityczna w starożytnym Rzymie ustanowiona zgodnie z legendą przez Romulusa. Był obdarzony znacznym autorytetem, pełnił funkcję doradczą i opiniował projekty ustaw.
Dyktator – w republice rzymskiej urząd, który skupiał pełnię władzy. Był powoływany na 6 miesięcy w okresach największego zagrożenia państwa. Nie można było odwołać się od jego decyzji.
Prowincja – jednostka administracyjna w starożytnym Rzymie utworzona na podbitym terenie, poza Italią. Zarządzana była przez namiestników.
Limes – umocnienia i fortyfikacje na granicach cesarstwa rzymskiego.
Cesarstwo – forma ustroju państwa – monarchii – w której panujący obdarzony jest tytułem cezara. Cesarstwo rzymskie zostało zapoczątkowane przez Oktawiana Augusta.
Pax Romana – określenie czasów od panowania Oktawiana Augusta w 27 r. p.n.e. do śmierci Aleksandra Sewera w 235 r. n.e. Opisywał okres pokoju wewnątrz i na zewnątrz imperium rzymskiego.
Pryncypat – forma rządów w Cesarstwie Rzymskim wprowadzona przez Oktawiana Augusta, polegająca na koncentracji władzy w rękach jednej osoby przy zachowaniu pozorów ustroju republiki.
Tetrarchia – dosłownie rządy czterech, wprowadzony przez cesarza Dioklecjana system rządów polegający na równoczesnym panowaniu czterech władców – dwóch wyższej rangi – augustów oraz dwóch niższej – cezarów.
Wielka wędrówka ludów – okres migracji plemion barbarzyńskich, w szczególności Hunów i Germanów, na terytorium Cesarstwa Rzymskiego i sąsiednie, u schyłku starożytności i w początkach średniowiecza (IV‑VI wiek). Proces ten radykalnie odmienił obraz kontynentu europejskiego – doprowadził do zmian etnicznych na dużych obszarach, wyznaczył koniec starożytności i pociągnął za sobą upadek cesarstwa.
Hellenizacja – uleganie wpływom kultury i języka greckiego.
Teksty i nagrania
Rome – a city which became an empire – Revision
The ancient Romans believed that their ancestors had come from Troy and they could trace their lineage to the mythical Aeneas. Legend has it that, in 753 BC, Romulus, his descendant who had been miraculously saved by a she‑wolf, founded the city of Rome on one of the hills (according to the tradition, it was the Palatine Hill, but the city grew across seven knolls). During the first period of its existence, Rome was a monarchy ruled by kings. In 509 BC, the monarchy was overthrown and the government was entrusted to free citizens – that was the way the Republic came into existence. Since that time, the highest power had been exercised by a council of elders – the Senate and numerous officials.
As a republic, Rome was a small city‑state and there was no indication that it would become one of the most powerful empires in the history of the world. Its biggest advantage was an efficient and well‑organised army. By pursuing a policy of conquest until the 3rd century BC, the Romans subdued the entire Italy and then started expansion in the basin of the Mediterranean. The turning point was the victory over Carthage in the three consecutive Punic Wars waged in the 3rd and 2nd centuries BC. The next stage was the conquest of the Greek world (2nd century BC) and Egypt (1st century BC). In the conquered territories which were situated outside Italy, Romans created provinces, headed by governors appointed by the Senate. The conquests resulted in the creation of the Roman Empire, which absorbed riches and slaves. A change of the order that had prevailed for centuries, a recession caused by an inflow of cheap grain to Rome and the discontent of the poor led to disorganisation of the army and a crisis which engulfed the Republic. An attempt at saving it was the reform of the army, implemented by Marius, which introduced a regular army. It lead to the rebuilding of the military power, but, at the same time, contributed to a greater role of the military leaders and stirred their political ambition, an example of which was the staggering career of Julius Caesar, the winner of the campaign in Gaul. After defeating his rivals, he assumed the powers of a dictator for life and strived openly to gather full power in his hands, while realising that the republican system did not suit the reality of an empire. The Roman aristocrats, who were afraid of losing their position and influence, conspired against Caesar, which led to his murder in 44 BC. However, the conspirators did not foresee one thing: the popularity of the leader and the fact that his numerous supporters did not intend to surrender without a fight. Gaius Octavius (Octavian), a grandson of Julius Caesar’s sister, adopted by Julius Caesar and appointed as his successor, emerged as the winner of the war which continued until 30 BC. He was given absolute power over the entire empire, as confirmation of which the Senate gave him the title of Augustus – full of divine power, in 27 BC. Octavian called himself the first among the officials (princeps) and fulfilled his tasks in accordance with the republican tradition. From that moment, the Republic ceased to exist and Rome became an empire. Derived from the new title of the emperor, the political regime, which prevailed in Rome until the end of the 3rd century, is called the Principate.
The reign of Octavian Augustus marked the beginning of a period of peace and prosperity for the Empire, known as Pax Romana. Until the beginning of the 3rd century AD, Augustus’ successors sustained the idea of Pax Romana by focusing on the development of the conquered provinces and expansion of Roman influence. It was difficult, however, to maintain control and peace over such a huge territory. To ensure security at the borders, the Romans started to construct a system of border fortifications called limes. The barbarian invasions which had intensified since the 3rd century AD, an internal struggle for power and an economic crisis were leading to the collapse of the Empire. To remedy the situation, at the end of the 3rd and the beginning of the 4th century AD, the emperor Diocletian conducted necessary reforms and introduced a new form of government – the Tetrarchy based on the reign of four emperors. He succeeded in heading off the crisis and preventing the downfall of the Empire.
It did not, however, saved it from falling apart. After the death of Theodosius the Great in 395 AD, the Empire was permanently divided into the Western Roman Empire with its capital in Ravenna and the Eastern Roman Empire with its capital in Constantinople. It was not the only problem of the falling empire. The Migration Period, which started in the 4th century AD, became a threat the Romans could not deal with. The Germanic tribes and the Huns who came from Asia entered the territory of the Empire, wreaking havoc and displacing its inhabitants. While it was true that the Romans succeeded in 451 AD, defeating the invading army in the Battle of the Catalaunian Plains, the collapse of the Western Roman Empire was only a matter of time. The sack of Rome by Vandals four years later (455 AD) and the seizing of real power by consecutive Germanic military commanders finally led to the deposition of Romulus Augustulus in 476 AD. The event, which is thought to be the date of the ultimate collapse of the Western Roman Empire, also became a dividing line between antiquity and the Middle Ages.
Roman culture and its achievements did not disappear with the collapse of the Western Roman Empire. Its legacy is present nowadays in the form of the Roman alphabet, calendar, philosophy, law or structures which can be found virtually around and outside Europe. The most eminent Roman poets include Virgil, the author of the national Roman epic – Aeneid, Horace and Ovid. They drew heavily, as actually the entire Roman culture did, on the achievements of the ancient Greeks, contributing to the preservation of Hellenic patterns and achievements.
However, the Romans were not mere imitators. They made ground‑breaking discoveries and came up with ingenious inventions which revolutionised the world at that time in many fields. Thanks to the popularisation and improvement of concrete and the dome vault, Roman structures not only still exist today but constituted an unattainable ideal for centuries. The Romans were also unrivalled in the field of law. Numerous statutes and legal principles still apply nowadays, being a living reminder of the times long gone by.