Temat: Erudycja i przyjemność, czyli postmodernizm według Umberto Eco

Opracowanie scenariusza: Katarzyna Maciejak

Grupa docelowa:

Uczniowie klasi IV liceum lub technikum ogólnokształcącego.

Podstawa programowa

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

7) rozpoznaje w utworach literackich konwencje: baśniową, oniryczną, turpistyczną, nadrealistyczną, postmodernistyczną; ZR

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różnorodne konteksty; ZR

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie zapoznają się z przykładami tekstów postmodernistycznych, otrzymują także podstawowe informacje na temat semiotyki

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia różnice między kulturą wysoką i kulturą popularną;

• omawia fragmenty powieści Umberta Eco pt. „Imię róży” i rozważa różne poziomy jej interpretacji;

• uczestniczy w dyskusji na temat śmiechu;

• tworzy dialog.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Uczniowie czytają fragment powieści U. Eco „Imię Róży” zamieszczony w e‑podręczniku oraz zawarte w abstrakcie informacje na temat autora powieści i dzieła.

Faza wstępna

1. Prowadzący lekcję podaje temat lekcji, określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel rozpoczyna rozmowę z uczniami na temat kultury wysokiej i kultury popularnej. Pyta:
   Czym różni się kultura wysoka od kultury popularnej?
   Z którym rodzajem kultury macie częściej do czynienia?
   Czy zgadzacie się z pejoratywnym wartościowaniem kultury popularnej?.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel sprawdza, czy uczniowie przeczytali zadany fragment powieści. Potem pyta, jakie cechy kultury popularnej ma powieść U. Eco. Uczniowie, na podstawie swojej lektury oraz informacji zawartych w abstrakcie, podejmują próbę rozpoznania poziomów interpretacyjnych dzieła (plansza interaktywna).

2. Uczniowie w parach rozwiązują Ćwiczenie 2.

3. Nauczyciel odtwarza fragment filmu zrealizowanego na podstawie powieści U. Eco lub poleca ponowne odczytanie fragmentu: dysputa Wilhelma z Jorge na temat śmiechu (30’-34’40”). Zadaje uczniom pytania:
   Dlaczego Jorge jest przeciwnikiem śmiechu?
   Jak Wilhelm z Baskerville broni śmiechu?
   Dlaczego Jorge podważa wartość zwątpienia?
   Dlaczego w ostatnim fragmencie Wilhelm przestrzega Adso przed prorokami i tymi, którzy chcą umierać za prawdę?
   Dlaczego bohater powieści mówi o „niezdrowej namiętności do prawdy”?.

4. Na tropie kultury wysokiej. Nauczyciel pyta, jakie cechy kultury wysokiej można wskazać we fragmencie „Imienia Róży”. Jako jedną z cech uczniowie powinni wymienić warstwę filozoficzną dzieła. Kontynuując, nauczyciel prosi uczestników zajęć, by w parach wynotowali z fragmentu powieści pytania, jakie mógłby sobie zadać filozof.

5. Praca w grupach 3‑osobowych. Uczniowie wybierają jeden z filozoficznych problemów poruszonych przez Wilhelma i piszą dialog między wybraną parą bohaterów powieści (np. Wilhelm i Jorge, Wilhelm i Adso), w którym rozmówcy będą dowodzić słuszności swoich, sprzecznych ze sobą, tez. Po wyznaczonym czasie następuje prezentacja dialogów na forum klasy.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel metodą losową wybiera jednego ucznia i prosi go, by swoimi słowami przedstawił znaczenie danego słowa lub pojęcia poznanego na lekcji.

2. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie lekcji z jego punktu widzenia. Pyta pozostałych uczniów, czy chcieliby coś dodać do wypowiedzi kolegi na temat wiedzy i umiejętności opanowanych na lekcji.

Praca domowa

1. Odsłuchaj w domu nagrania abstraktu. Zwróć uwagę na wymowę, akcent i intonację. Naucz się prawidłowo wymawiać poznane na lekcji słówka.

2. Przygotuj się do dyskusji na temat: „Czy śmiech może być nauką?”.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Erudition and joy – postmodernism according to Umberto Eco

Read a fragment of the novel „Imię róży” (The Name of the Rose) enclosed in e‑textbook.

Umberto Eco
1932–2016
An Italian writer, essayist, columnist, philosopher. He was a professor at universities in Florence and Bologna. Author of best‑sellers like: Imię róży (The Name of the Rose)(1980) and Wahadło Foucaulta (Foucault's Pendulum)(1988), Wyspa dnia poprzedniego (The Island of the Day Before) (1994), Baudolino (2000) and Cmentarz w Pradze (The Prague Cemetery)(2011). Columns written in the weekly Milan magazine „L’Expresso” and collected in volumes of Zapiski na pudełku od zapałek were just as popular. Moreover, Umberto Eco is an author of significant scientific papers, such as Dzieło otwarte (The Open Work) (1962), Lector in fabula (1979), Sztuka i piękno w średniowieczu (Art and Beauty in the Middle Ages) (1994).

Imię róży (The Name of the Rose) is the most famous work of Umberto Eco. Millions of sold copies, translation in dozens languages and presence on school reading lists illustrate well the striking popularity of the book.

The novel was written in such a manner that almost everyone will find something of interest while reading it. It was the intent of the author that Imię róży could be read on several levels.

On the most basic level, the book is intended for a reader of best‑sellers, an enthusiast of thrilling intrigues. The story is shrouded in history of a mysterious book and shocking events, including several murders and suicides. Umberto Eco uses verified schemes and well‑known genres like crime, detective, gothic and romance novels.

On the next level, the novel can be read as a concealed story about contemporary events. When Umberto Eco wrote the book dramatic events unfolded connected with the political terror of “Red Brigades” which murdered Aldo Moro, the leader of the Christian‑Democratic Party and three‑time Prime Minister of Italy.

The last level is more nuanced and complex. It is meant for professional readers whose literary competence enables them to recognise hidden quotes and literary allusions in the text. In this regard, Imię róży was designed to be a full realisation of an intertextual postmodern work, created from other works.

The last feature is best illustrated by the portrayal of Wilhelm of Baskerville who holds opinions and findings of Roger Bacon, Wilhelm Ockham, Marsilius and... Umberto Eco himself. In any manner does he resemble a stereotypical medieval monk. He is a literary character through and through since he evokes the character of Sherlock Holmes.