Temat: Dziedziczenie grup krwi i czynnika Rh

Adresat

Uczeń klasy VIII szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

Wymagania ogólne

I. Znajomość różnorodności biologicznej oraz podstawowych zjawisk i procesów biologicznych. Uczeń:

2. wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne zachodzące w wybranych organizmach i w środowisku.

Wymagania szczegółowe

V. Genetyka. Uczeń:

9. wyjaśnia dziedziczenie grup krwi człowieka (układ AB0, czynnik Rh).

Cel lekcji

Uczniowie omawiają reguły dotyczące dziedziczenia grupy krwi oraz czynnika Rh.

Kryteria sukcesu

• omówisz sposób, w jaki warunkowana jest grupa krwi człowieka w układzie AB0;

• wyjaśnisz, czym jest czynnik Rh;

• zdefiniujesz pojęcie konfliktu serologicznego;

• na podstawie genotypów rodziców ustalisz, jakie grupy krwi mogą mieć ich dzieci;

• wyjaśnisz, dlaczego znajomość grupy krwi i czynnika Rh jest istotna w przypadku konieczności transfuzji krwi lub przeszczepu niektórych narządów.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody/formy pracy

Miniwykład, prezentacja, ćwiczenia przedmiotowe.

Praca indywidualna, praca w parach oraz praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne

• abstrakt;

• tablety/komputery;

• tablica interaktywna lub tradycyjna.

Fazy lekcji

Wstępna

1. Nauczyciel określa cel lekcji i informuje uczniów o jej planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu. Pyta uczniów, co wiedzą na temat dziedziczenia krwi.

2. Nauczyciel podaje temat lekcji, uczniowie zapisują go w zeszytach.

3. Nauczyciel przypomina uczniom informacje o antygenach i aglutyninach.

Realizacyjna

1. Prowadzący lekcję omawia genotypy warunkujące grupy krwi (w tym również czynnik Rh) oraz częstotliwość występowania poszczególnych grup krwi w Polsce.

2. Uczniowie, którzy znają swoją grupę krwi, zapisują ją na niepodpisanych imiennie kartkach, po czym wrzucają je do urny. Osoby wskazane przez nauczyciela liczą kartki osobno dla każdej grupy krwi i przedstawiają wyniki. Uczniowie szacują udział procentowy grup krwi w klasie, a następnie porównują rezultaty swoich obliczeń z procentowym rozkładem grup krwi w Polsce.

3. Nauczyciel wyjaśnia, dlaczego warto oznaczyć swoją grupę krwi: w nagłych przypadkach jej znajomość ułatwia zostanie dawcą lub biorcą krwi, niektórych tkanek czy narządów. Prowadzący lekcję prezentuje ilustrację interaktywną, przedstawiającą informacje na temat zgodności poszczególnych grup krwi.

4. Nauczyciel informuje, że w niektórych przypadkach określenie grupy krwi domniemanego ojca dziecka pozwala wykluczyć jego ojcostwo. Wiedza na temat czynnika Rh przyszłych rodziców może stanowić również istotną informację pozwalającą zastosować działania profilaktyczne przeciwko wystąpieniu konfliktu serologicznego między matką a nienarodzonym dzieckiem.

5. Uczniowie, pracując w parach, wykonują „Polecenie 1” i „Polecenie 2”. Nauczyciel monitoruje pracę podopiecznych, pomaga im w razie trudności.

6. Uczniowie samodzielnie rozwiązują ćwiczenia interaktywne utrwalające wiedzę zdobytą na lekcji.

Podsumowująca

Uczniowie zadają pytania, proszą o dodatkowe wyjaśnienia i uzupełniają notatki.

Praca domowa

Poszukaj w domu informacji o honorowych dawcach krwi.

Słownictwo

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Inheritance of blood groups, Rh inheritance

Quite often, one gene has more than two alleles. Alleles present in more than two forms are called multiple alleles. A good example of a gene having several varieties is a gene that determines blood groups in humans. It occurs in three alleles: IIndeks górny A^A, IIndeks górny B^B, i. The first two, as indicated by the record, are the dominant alleles, and the third - the recessive allele. In addition, alleles IIndeks górny A^A, IIndeks górny B^B they are equal to each other, which means that one does not dominate the other. Each man inherits only two alleles conditioning a specific blood group: one after father and the other after mother.

In ABO system four blood types occur: A, B, AB and O.

Blood group O is conditioned by genotype ii and group AB by genotype IIndeks górny A^AIIndeks górny B^B. Groups A and B can be determined by two genotypes. A person with blood group B may have a genotype IIndeks górny B^BIIndeks górny B^Bor IIndeks górny B^Bi. Another, with group A, may have a genotype IIndeks górny A^A IIndeks górny A^A or IIndeks górny A^A i . To predict blood groups of the offspring, genetic crosses should be written.

Rh factor is a substance, also called D antigen, appearing on the surface of erythrocytes in 85% of people. In humans, the gene in two variants corresponds to the inheritance of the Rh factor: Rh+ i Rh-. The Rh+ allele is the dominant allele and the Rh- allele is the recessive allele. Accordingly, people who have the Rh+ Rh+ or Rh+ Rh- genotype have Rh factor (D antigen) on the surface of the erythrocytes and people who have the Rh‑Rh- genotype don't have Rh factor.

The offspring of a man who is heterozygous with the Rh + blood group and a woman with the Rh- blood group may have Rh+ or Rh- blood groups. If the Rh factor is incompatible between the mother and her unborn child, i.e. when the Rh‑mother's child, inherits the Rh+ from the father, it results in a serological conflict.

It only happens when the mother is a Rh‑recessive homozygote. When a father gives Rh+ to his child, their child will be heterozygous, which means that a Rh factor will appear in his blood.

It is worth noting your blood group. Adults who know theirs can respond to calls for specific blood groups, especially rare ones. On the basis of the knowledge of the principles of inheritance of blood groups, paternity can be excluded in some cases.

• Most human traits are conditioned by a set of many genes that occur in the form of two or more alleles.

• Few human traits inherit monogenes (they are conditioned by one gene that can exist in two or more alleles); belong to them, among others blood group and Rh factor.

• Blood groups in the ABO system are conditioned by the presence of two of the three alleles: I Indeks górny A  Indeks górny koniec^A , I Indeks górny B  Indeks górny koniec^B  and i.

• The presence of the Rh factor in human blood depends on two alleles: the dominant allele – Rh+ and the recessive allele – Rh-.