Temat: Komunikacja i jej składniki

Adresat

Uczniowie klasy II liceum

Podstawa programowa

Zakres podstawowy

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki.

II. Kształcenie językowe.

3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:

2) zna pojęcie aktu komunikacji językowej oraz jego składowe (komunikat, nadawca, odbiorca, kod, kontekst, kontakt);

4) rozpoznaje zjawiska powodujące niejednoznaczność wypowiedzi (homonimie, anakoluty, elipsy, paradoksy), dba o jasność i precyzję komunikatu;

10) charakteryzuje zmiany w komunikacji językowej związane z rozwojem jej form (np. komunikacji internetowej).

III. Tworzenie wypowiedzi

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca.

IV. Samokształcenie.

1) rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2) porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

3) korzysta z literatury naukowej lub popularnonaukowej;

7) wzbogaca swoją wypowiedź pozajęzykowymi środkami komunikacji.

Zakres rozszerzony

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

3) rozpoznaje nawiązania do tradycji biblijnej i antycznej w kulturze współczesnej.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie poznają składniki aktu komunikacji, uczą się świadomie budować akt komunikacyjny

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• rozpoznaje motywy biblijne;

• wyjaśnia, co oznacza słowo „komunikacja”; wskazuje różne znaczenia;

• odczytuje definicję słownikową;

• definiuje nadawcę w akcie komunikacji;

• definiuje odbiorcę w akcie komunikacji;

• wskazuje i omawia składniki aktu komunikacji.

Metody/techniki kształcenia

• aktywizujące

  • dyskusja.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Uczniowie zapoznają się z treścią abstraktu. Przygotowują się do pracy na lekcji w taki sposób, żeby móc przeczytany materiał streścić własnymi słowami i rozwiązać zadania.

Faza wstępna

1. Nauczyciel określa cel zajęć, którym jest poznanie składników aktu komunikacji. Podaje uczniom kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy obraz Pietera Bruegela „Budowa wieży Babel”. Tytuł jest ukryty. Zadaniem uczniów jest wskazanie motywu biblijnego, do którego nawiązał artysta. Motywy biblijne, spośród których uczniowie wybierają poprawny, umieszczone są w zadaniu 1. w abstrakcie.

2. Uczniowie wyjaśniają co łączy porozumienie, wspólnotę i komunikację z tym wskazanym na obrazie Pietera Bruegela. Przy okazji można powtórzyć treść biblijnej historii budowy wieży Babel.

3. Nauczyciel wyświetla na tablicy słownikową definicję słowa „komunikacja” i słowa Wilhelma Ostwalda: „język jest środkiem transportu – tak jak pociąg przewozi towary z Lipska do Drezna, tak język przenosi myśli z jednego mózgu do innego”. Wspólne omówienie cytatu.

4. Nauczyciel dzieli uczniów na 3 grupy. Każda z grup ma za zadanie zapoznać się z informacjami zamieszczonymi w e‑podręczniku na temat:
   Grupa 1 – aktów komunikacji i nadawcy;
   Grupa 2 – aktów komunikacji i odbiorcy;
   Grupa 3 – aktów komunikacji i składników aktów komunikacji.
   Następnie uczniowie na podstawie pozyskanych informacji tworzą w swoich grupach notatkę w formie infografiki: grupa 1. przedstawiającą zróżnicowanie nadawcy w akcie komunikacji; grupa 2. przedstawiającą zróżnicowanie odbiorcy w akcie komunikacji; grupa 3. - przedstawiającą model komunikacji językowej.

5. Nauczyciel wyświetla na tablicy schemat komunikacji R. Jakobsona. Mówi, że jest to najbardziej rozpowszechniona propozycja, ale nie jedyna. Uczniowie porównują ją z własnymi infografikami.

6. Uczniowie wykonują zadania 8 i 9 z e‑podręcznika, w których stosują wiadomości zdobyte podczas lekcji.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel pyta uczniów, czego się dziś nauczyli, czy lekcja była dla nich ciekawa. Prosi ich o ocenę pracy własnej na lekcji. Może w tym celu posłużyć się przygotowaną wcześniej ankietą lub drzewkiem decyzyjnym, albo przeprowadzić ewaluację ustnie.

2. Uczniowie zapisują w zeszytach słowa klucze dotyczące lekcji, które uważają za najważniejsze.

Praca domowa

1. Odsłuchaj w domu nagrania abstraktu. Zwróć uwagę na wymowę, akcent i intonację. Naucz się prawidłowo wymawiać poznane na lekcji słówka.

2. Zadanie 10 z e‑podręcznika.

3. Poszukaj informacji o sposobach porozumiewania się istot przedstawionych na ilustracjach. Omów również metody komunikowania się innych zwierząt. Wszystkie wiadomości zredaguj w formie krótkiej notatki.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Communication and its components

The word communication is a loanword from Latin. In that language communication means sharing, contact and it originated from the verb communicare: to share, to participate. Therefore, communication is commonly associated with agreement, fellowship or contact and it is an attribute of all living beings, not just humans.

Communication is an act of sharing our thoughts, emotions, judgments and expressing our will. It can be verbal or non‑verbal, however, most frequently, people use both of them simultaneously. We can emphasize our speech with gestures, facial expressions, tone of voice, and in case of a written discourse – graphic characters.

Act of communication
Act of communication constitutes a fundamental unit of communication. It is an act in which we use the language to reach a mutual understanding, to talk or write with the sender’s intention. The components of an act of communication include: sender, receiver, contact, code, message and** context**.

Sender is a person that utters the words but it is also their author. For instance, we can list following senders of a message that form a part of a television news service:

1. presenter reading the text,

2. journalist preparing the information,

3. editor proofreading the text,

4. news agency releasing the information,

5. institutional sender, e.g. a television channel broadcasting the news.

It’s worth mentioning that the sender may be either a single individual (individual sender) or a group of people (collective sender). The second type of a sender is visible in genres such as open letter or memorial. Sometimes, the author of the text hides his/her identity under a pseudonym or does not reveal it at all – in that case we are talking about an anonymous author.

Receiver can mean one person (individual receiver) or a group of people (collective receiver), who receive a message transmitted by the sender. An intended receiver, to whom the sender transmits the information intentionally, is called addressee. The ability to adjust the form of a message to the receiver is essential for communication. Lack of this capacity can lead to stylistic errors and misunderstandings. It is worth remembering that the sender and the receiver can swap their roles, e.g. during a conversation, that is to say, in case of a dialogue.

In order to make the communication successful, it is essential to create a mental contact between the sender and the receiver, which means that both of them have to show willingness to cooperate. It is also crucial to establish and maintain a physical contact during verbal communication (either visual or auditory).

Message is a content transmitted from the sender to the receiver. A message has to be about something, which means that it has to refer to reality, and therefore it should be embedded in a context. After all, a statement has to be related to concepts and values that are common for both the sender and the receiver. Moreover, it has to be set in a specific time and place, and therefore in a specific communicative situation. This way, we can omit some parts of the information as they become obvious. It is worth adding that the sender transmits the message to the receiver via communication channel: visual (e.g. newspaper articles, published books, communication via sign language), auditory (e.g. radio broadcast), visual–auditory (e.g. television broadcast, conversation accompanied by suggestive gestures) and tactile (such as Braille).

Every message has to be expressed in a language, and so in a specific code. There are verbal codes (they are based on words) and non‑verbal codes, among which the most important are:

1. kinetic code (gestures, position and movement of our body),

2. prosodic code (tone, power and intonation of our voice),

3. proxemic code (distance between the speaker and the listener),

4. graphic code (emoticons, handwriting, type and size of a chosen font).

The above mentioned components of an act of communication form the communication model created by Roman Jakobson, which is presented in the following diagram: