Tytuł: Stylizacja i jej typy

Opracowanie scenariusza: Magdalena Trysińska

Temat:

Stylizacja i jej typy.

Grupa docelowa:

Uczniowie klasy III liceum lub technikum.

Podstawa programowa

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

2) rozumie zróżnicowanie składniowe zdań wielokrotnie złożonych, rozpoznaje ich funkcje w tekście i wykorzystuje je w budowie wypowiedzi o różnym charakterze;

4) rozumie rolę szyku wyrazów w zdaniu oraz określa rolę jego przekształceń w budowaniu znaczenia wypowiedzi.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

1) rozróżnia pojęcie stylu i stylizacji, rozumie ich znaczenie w tekście;

2) rozróżnia style funkcjonalne polszczyzny oraz rozumie zasady ich stosowania;

6) rozpoznaje rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja, stylizacja środowiskowa, biblijna, mitologiczna itp.) oraz określa ich funkcje w tekście;

IV. Samokształcenie. Uczeń:

8) posługuje się słownikami ogólnymi języka polskiego oraz słownikami specjalistycznymi (np. etymologicznymi, frazeologicznymi, skrótów, gwarowymi), także w wersji on‑line.

Ogólny cel kształcenia

Uczeń poznaje typy stylizacji.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• rozróżnia pojęcie stylu i stylizacji, rozumie ich znaczenie w tekście;

• rozpoznaje rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja, stylizacja środowiskowa, biblijna, mitologiczna itp.) oraz określa ich funkcje w tekście;

• rozumie stylistyczną funkcję zamierzonego błędu ortograficznego w tekście artystycznym.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Prowadzący lekcję podaje temat lekcji, określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy galerię zdjęć z ćwiczenia 1. Uczniowie dyskutują na temat znaczenia wyrazu „stylizacja” – na podstawie prezentowanych zdjęć i własnych doświadczeń wskazują dziedziny wiedzy, sztuki, życia, w których jest on używany (np. wnętrze stylizowane na wiejską chatę; meble w stylizacji skandynawskiej itp.).

Faza realizacyjna

1. Uczniowie wspólnie uzupełniają schemat rodziny wyrazów z rdzeniem „styl” (ćw. 2); na podstawie definicji słowotwórczych odgadują brakujące wyrazy.

2. Nauczyciel pyta uczniów, jakich elementów świata utrwalonych w języku może dotyczyć stylizacja. Uczestnicy zajęć powinni wymienić przede wszystkim znane z wcześniejszych etapów edukacyjnych dialektyzację i archaizację. Omówienie informacji w tabeli prezentującej funkcje różnych typów stylizacji. Uczniowie podają przykłady różnych realizacji.

3. Wykonanie ćwiczeń 3‑6 w abstrakcie.

4. Praca w parach z fragmentami tekstów literackich (ćw. 7). Uczniowie zapisują w abstrakcie, jaki typ stylizacji reprezentują podane przykłady.

5. Uczniowie w parach przygotowują własny przykład dialogu, w którym zastosują wybrany rodzaj stylizacji. Po wyznaczonym czasie prezentują swoje prace na forum klasy. Wspólnie z nauczycielem omawiają swoje realizacje.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie lekcji z jego punktu widzenia. Pyta pozostałych uczniów, czy chcieliby coś dodać do wypowiedzi kolegi na temat wiedzy i umiejętności opanowanych na lekcji.

2. Nauczyciel zadaje pytania podsumowujące, np.
   - W jakim celu stosuje się stylizację?
   - Co to jest stylizacja regionalna?
   - Podaj przykłady archaizmów.

Praca domowa

1. Odsłuchaj w domu nagrania abstraktu. Zwróć uwagę na wymowę, akcent i intonację. Naucz się prawidłowo wymawiać poznane na lekcji słówka.

2. Obejrzyj film „Zaklęte rewiry” w reżyserii Janusza Majewskiego (1975). Określ rodzaj zastosowanej stylizacji. Swoją wypowiedź zilustruj odpowiednimi przykładami.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Stylisation and its types

In philological science, the word stylisation refers to a conscious and deliberate application of the features characteristic to one style into a written or oral utterances that represent another style.

Texts can adopt various styles, e.g. regional or professional, as well as functional or genre‑related. The language of such texts can also be adapted to former eras.
Dialogues are styled in order to make them more realistic and to reproduce their regional tone. Stylisation also helps to characterise protagonists and their background. Other stylisation aims include ridiculing, parodying certain types of language or their ennoblement (e.g. creating a sublime mood).