Tytuł: W platońskich ciemnościach…

Opracowanie scenariusza: Katarzyna Maciejak

Temat zajęć:

W platońskich ciemnościach…

Grupa docelowa:

Uczniowie klasy I liceum lub technikum.

Podstawa programowa

Podstawa programowa stara

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystywanie zawartych w nich informacji.

1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:

1. odczytuje sens całego tekstu (a w nim znaczenia wyrazów, związków frazeologicznych, zdań, grup zdań uporządkowanych w akapicie, odróżnia znaczenie realne i etymologiczne) oraz wydzielonych przez siebie fragmentów; potrafi objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości;

2. Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń:

1. szuka literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonuje ją według wskazanych kryteriów (w zasobach bibliotecznych korzysta zarówno z tradycyjnego księgozbioru, jak i z zapisów multimedialnych i elektronicznych, w tym Internetu);

II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.

3. Interpretacja. Uczeń:

4. odczytuje treści alegoryczne i symboliczne utworu;

5. konfrontuje tekst literacki z innymi tekstami kultury np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi; ZR

4. Wartości i wartościowanie. Uczeń:

1. dostrzega związek języka z wartościami, rozumie, że język podlega wartościowaniu, (np. język jasny, prosty, zrozumiały, obrazowy, piękny), jest narzędziem wartościowania, a także źródłem poznania wartości (utrwalonych w znaczeniach nazw wartości, takich jak: dobro, prawda, piękno; wiara, nadzieja, miłość; wolność, równość, braterstwo; Bóg, honor, ojczyzna; solidarność, niepodległość, tolerancja);

2. dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne;

3. dostrzega w świecie różne hierarchie wartości (np. równość i wolność, prawo i miłosierdzie) oraz rozumie źródła konfliktów wartości;

Podstawa programowa (nowa)

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

4. rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

5. interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

6. przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

7. wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

8. rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

2. analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

3. określa wpływ starożytnego teatru greckiego na rozwój sztuki teatralnej; rozumie pojęcie katharsis i charakteryzuje jego rolę w kształtowaniu odbioru dzieła;

4. charakteryzuje główne prądy filozoficzne oraz określa ich wpływ na kulturę epoki;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

3. rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);

4. wyjaśnia, w jaki sposób użyte środki retoryczne (np. pytania retoryczne, wyliczenia, wykrzyknienia, paralelizmy, powtórzenia, apostrofy, przerzutnie, inwersje) oddziałują na odbiorcę;

5. rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1. zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2. buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

3. w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

IV. Samokształcenie. Uczeń:

5. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

6. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie, na podstawie fragmentów „Państwa” poznają podstawowe założenia filozofii Platona i rozważają znaczenie użytych przez niego metafor.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• podaje podstawowe założenia filozofii Platona;

• rozważa kategorie piękna i dobra;

• objaśnia znaczenia metafor zawartych w „Państwie” Platona;

• wyjaśnia znaczenia pojęć związanych z tematem zajęć, m.in. ontologia i epistemologia;

• omawia różne sposoby widzenia świata i odnosi je do własnych doświadczeń.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja;

  • drama.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Uczniowie sprawdzają w dostępnych źródłach definicje pojęć: ontologia i epistemologia.

Faza wstępna

1. Prowadzący lekcję podaje temat lekcji, określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Burza mózgów. Uczniowie wymieniają różne źródła wiedzy o świecie. Porządkują je w zeszytach lub na tablicy. Nauczyciel pyta, w jakich okolicznościach można jedno ze źródeł uznać za ważniejsze niż drugie.

Faza realizacyjna

1. Rozmowa na temat znaczenia słów: ontologia i epistemologia. Nauczyciel zadaje pytania, np. który dział filozofii zajmuje się relacjami między bytami? Który zajmuje się pojęciem prawdy? Uczniowie wykonują ćw. 2.

2. Uczniowie układają puzzle. Szukają postaci Diogenesa, Sokratesa, Platona i Arystotelesa. Następnie wykonują ćw. 5.

3. Nauczyciel wprowadza uczniów w lekturę tekstu Platona. Ponieważ metafora jaskini jest trudna, konieczne jest przygotowanie uczniów do jej zrozumienia.

4. Wspólne omówienie tekstu. Wykonanie ćw. 7 na forum klasy. Uczniowie zastanawiają się i podają swoje wyjaśnienia, dlaczego wyraz „dobro” został zapisany u Platona wielką literą.

5. Nauczyciel dzieli klasę na 4 grupy. Każdy zespół ma przygotować inscenizację będącą ilustracją metafory jaskini. Uczniowie rozdzielają między siebie role, wyznaczają reżysera i scenarzystę. Mając do dyspozycji podstawowe rekwizyty (można wcześniej poprosić uczniów o przyniesienie np. koca i latarki), przygotowują krótkie przedstawienie. Dzięki temu ćwiczeniu nauczyciel przekona się, czy podopieczni zrozumieli platońską metaforę.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie lekcji z jego punktu widzenia. Pyta pozostałych uczniów, czy chcieliby coś dodać do wypowiedzi kolegi na temat wiedzy i umiejętności opanowanych na lekcji.

Praca domowa

1. Odsłuchaj w domu nagrania abstraktu. Zwróć uwagę na wymowę, akcent i intonację. Naucz się prawidłowo wymawiać poznane na lekcji słówka.

2. Platon krytykował opieranie się na mitach i przypowieściach. Sam jednak zastosował przypowieść o jaskini, by wytłumaczyć swoje przekonania. Dlaczego sięgnął po tę formę? Napisz na ten temat wypowiedź argumentacyjną.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

In Plato's dark cave…

The Greeks created philosophy. One of the most eminent ancient philosophers was Plato, who was Socrates' student and Aristotle's teacher. The closing of the Academy founded by Plato − the first school of philosophy in the history of Europe − in A.D. 529 is considered by some to be the symbolic end of Antiquity, which proves how important Plato's role was.

Plato lived in the years 427 − 347 B.C. He was the most famous student of Socrates whose teachings he wrote down in the so‑called philosophical dialogues, e.g. in The Symposium, Socrates' Defence and The Republic. He is the author of 35 dialogues in total. His master's death convinced Plato, who belonged to the Athenian aristocracy, that democracy was not the best political system. This was one of the reasons why he left his home country for many years and travelled to gain knowledge and experiences.

In the most famous part of his dialogue entitled The Republic, Plato presented his views on the ideal political system and the ideal citizen. This was by no means a democratic system. In his reflections written in the form of a dialogue between Socrates and Glaucon (Plato's brother), he presented among other things his allegory of the cave.

Combining physical and intellectual fitness was an ideal recommended in Greece. Kalokagathos meant striving for fitness in both these areas of human activity, as the name itself suggests: in Greek kalós means 'beautiful' (also in the physical sense), k(ai) − 'and', and agathós − 'good'. Plato often combined the concepts of beauty, goodness and truth in his philosophical works. This means that he did not consider ethics and aesthetics to be separate domains: what is good is beautiful, and what is beautiful is good.