Temat: Ideał i rzeczywistość trzech stanów

Adresat

Uczniowie klasy V szkoły podstawowej

Podstawa programowa

Klasa V szkoły podstawowej

IV. Społeczeństwo i kultura średniowiecznej Europy. Uczeń:

1) przedstawia instytucje systemu lennego, wyjaśnia pojęcie stanu i charakteryzuje podziały społeczne w średniowieczu;

2) opisuje warunki życia średniowiecznego miasta i wsi;

3) porównuje kulturę rycerską i kulturę miejską (…).

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie poznają, jak doszło do rozwoju feudalizmu i ukształtowania się podziału społeczeństwa na stany.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• jak wyglądały zależności feudalne;

• jakie były reprezentacje stanowe;

• jak doszło do wykształcenia się stanów;

• w jaki sposób stany uprzywilejowane uzyskały wpływ na władzę;

• dlaczego doszło do podziału społeczeństwa na grupy (stany).

Metody/techniki kształcenia

• aktywizujące

  • dyskusja.

• podające

  • pogadanka.

• eksponujące

  • film.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Nauczyciel podaje uczniom cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. Uczniowie przypominają sobie pojęcia i kształtowanie się feudalizmu z lekcji Społeczność plemienna i tradycje rzymskie..

Faza wstępna

1. Nauczyciel podaje uczniom temat, cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel pyta uczniów, przeprowadzając burzę mózgów, w jaki sposób (na jakie grupy) można podzielić dzisiejsze społeczeństwo i jak dzieliło się ono w przeszłości. Zadając pytania, prowadzący pamięta o takim ich formułowaniu, by miały charakter pytań kluczowych.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel przypomina zależności senior‑wasal i wyjaśnia, czym był feudalizm i jak doszło do jego wykształcenia. Przypomina, czym był akt komendacji i przysięga posłuszeństwa. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 1.

2. Następnie wyjaśnia uczniom, że w pierwszych wiekach średniowiecza mimo znacznych różnic, podziałów itp. społeczeństwo nie tworzyło grup ze względu na swoje pochodzenie, nie istniały stany. Tłumaczy, w jaki sposób doszło do narodzin koncepcji stanów oraz ich ukształtowania. Uczniowie czytają fragment dokumentu i wykonują Ćwiczenie 2. Nauczyciel udziela informacji zwrotnej i sprawdza poprawność wykonanych zadań..

3. Nauczyciel wyjaśnia uczniom, że z momentem ukształtowania się stanowego podziału społeczeństwa rozpoczęło się dążenie elit do zagwarantowania swoich praw i żądanie wpływu na władzę. Wyjaśnia proces powstawania reprezentacji stanowych, które stały się pierwowzorem parlamentaryzmu. Uczniowie zapoznają się z wydarzeniami z Polecenia 1 oraz wykonują Ćwiczenie 3, opisując pozycję władcy. Nauczyciel upewnia się, że zadanie zostało poprawnie wykonane, i udziela informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel jako podsumowanie prosi, aby uczniowie wykonali Ćwiczenie 4 - na podstawie fragmentu Wielkiej Karty Swobód zaznaczyli prawa nadane przez króla Jana bez Ziemi poddanym. Następnie pyta uczniów, jakie wady i zalety dla społeczeństwa miała Wielka Karta Swobód i dlaczego tak się stało? (zapisy przysługiwały tylko wyższym stanom, niższe stany nadal mogły być wykorzystywane, np. poprzez zwiększenie obciążeń).

2. Nauczyciel ocenia pracę uczniów na lekcji, biorąc pod uwagę ich wkład i zaangażowanie. Może w tym celu przygotować ankietę ewaluacyjną do samooceny oraz oceny pracy prowadzącego i innych uczniów.

Praca domowa

1. Nauczyciel zadaje zadanie domowe (nie jest obligatoryjną częścią scenariusza): Czy dzisiaj nadal funkcjonują społeczeństwa podzielone na stany, którym przysługują różne prawa i obowiązki? Jeśli nie, to dlaczego tak jest?.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Ideal and reality of the three estates of the realm

Associated with the Middle Ages, society divided into estates of the realm took a long time to emerge. The first stage of the process was the development of a system of fiefdoms, or social and economic relations based on the relationships between vassals and lords (feudalism). Lords granted land (fiefs) and in return secured the allegiance, advice and aid through military service, if needed, of their vassals (subjects). This applied to both laymen and clergy. Every vassal could have his own vassals for whom he would become a mesne lord. The most important role in that social structure was that of the ruler, or the lord paramount. His power was partially restricted by the principle which was adopted throughout nearly all of Europe and said that „the vassal of my vassal is not my vassal”. Under that principle, only his direct vassals were obliged to be obedient to the ruler. As a result, states transformed into loose associations of principalities, counties and bishoprics. Rulers were thus forced to seek support from the nobility, especially in the matters of succession to the throne. Feudal ties worked well where they governed the relations between few people. However, there was a huge population of those whose obligations were common and fixed. Such obligations included, e.g. peasants' work on the fields of the owner, for which they paid him the due rent. This gave rise to a concept that whole communities (e.g. villages) should be regarded as a single whole. The Church advocated for model arguing that a division of society according to their services is a natural state aimed at satisfying the basic needs of every human: spiritual needs (the Church), security (nobility) and getting food and resources which are necessary for living (peasants, craftsmen and merchants).

The first group to demand recognition of its distinctive identity was clergy. They asserted their uniqueness on the grounds of their role in society and the provisions of the canon law, which applied only to them. The upper echelons of laymen shared the appreciation for chivalry and the corresponding privileges. In spite of all disparities among them, a certain order was established in the 12th and 13th centuries which involved hereditary membership in the estate, exclusive rights to hold high offices or exemption from certain obligations to the ruler and the Church. The most diverse and fragmented group was burghers and peasants, who over time started to be identified as the third estate. Their lack of unity and, in many cases, collaboration and largely little social awareness could not possibly lead to permanent political representation, as was the case with clergy and nobility.

The emergence of the estates redefined the political life across Europe. Following a period of divisions and fragmentation and a weak state administration, now it was time for reorganising society into larger groups. The process included granting certain economic and legal privileges – immunities. Although they affected the ruler's income, they helped win support for plans which often conflicted with the interests of some of the noble vassals. As a consequence, nobles and rich townsmen started to demand guarantees of their existing rights and required to be part of the decision‑making about taxes and to control the ruler's policy. Medieval rulers were thus forced to make concessions and grant general rights to the estates allowing privileged groups to share in the ruling. This process marked the origin of representation through estates, which evolved into a parliamentary system of governance in the subsequent centuries.