Tytuł: Mity nieustannie obecne. Dionizos i Apollo

Opracowanie scenariusza: Magdalena Trysińska

Temat zajęć:

Mity nieustannie obecne. Dionizos i Apollo.

Grupa docelowa:

Uczniowie klasy I liceum lub technikum.

Podstawa programowa

Podstawa programowa (stara)

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystywanie zawartych w nich informacji

1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:

1. odczytuje sens całego tekstu (a w nim znaczenia wyrazów, związków frazeologicznych, zdań, grup zdań uporządkowanych w akapicie, odróżnia znaczenie realne i etymologiczne) oraz wydzielonych przez siebie fragmentów; potrafi objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości;

2. wskazuje charakterystyczne cechy stylu danego tekstu, rozpoznaje zastosowane w nim środki językowe i ich funkcje w tekście.

II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.

1. Wstępne rozpoznanie. Uczeń:

1. prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki; 2) określa problematykę utworu.

2. Analiza. Uczeń:

1. wskazuje zastosowane w utworze środki wyrazu artystycznego i ich funkcje (poznane wcześniej, a ponadto: oksymorony, synekdochy, hiperbole, elipsy, paralelizmy) oraz inne wyznaczniki poetyki danego utworu (z zakresu podstaw wersyfikacji, kompozycji, genologii) i określa ich funkcje.

3. Interpretacja. Uczeń:

1. wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (np. słowa‑klucze, wyznaczniki kompozycji);

2. wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne).

III. Tworzenie wypowiedzi. Uczeń:

1. Mówienie i pisanie. Uczeń:

7. wykonuje różne działania na tekście cudzym (np. streszcza, parafrazuje, sporządza konspekt, cytuje).

Podstawa programowa (nowa)

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

8. wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9. rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10. rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

11. rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

12. przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

6. odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki.

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1. zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2. buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

3. w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów.

IV. Samokształcenie. Uczeń:

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach.

Ogólny cel kształcenia

Uczeń uczy się interpretować dzieła kultury w kontekście postaw dionizyjskiej i apollińskiej.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• dostrzega wpływ tradycji antycznej na kulturę współczesną;

• interpretuje ikoniczne i literackie dzieła kultury;

• rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu;

• rozpoznaje podstawowe motywy i toposy (tu: appolińskość, dionizyjskosć) oraz dostrzega żywotność motywów antycznych w utworach literackich;

• określa rolę motywów antycznych w tworzeniu znaczeń uniwersalnych.

Metody/techniki kształcenia

• aktywizujące

  • dyskusja.

• podające

  • pogadanka.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Nauczyciel prosi wybranego ucznia lub uczniów, by zapoznali się z utworami zawartymi w abstrakcie i wybrali ilustrację muzyczną do lekcji. Uczniowie, pracując metodą przekładu intersemiotycznego, przygotowują trzy przykłady wraz z uzasadnieniem. Ich zadaniem będzie rozpoczęcie zajęć od prezentacji swoich impresji lub skojarzeń oraz zachęcenie innych uczniów do dyskusji.

Faza wstępna

1. Prowadzący lekcję podaje temat lekcji, określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Wybrani uczniowie prezentują przygotowane na zajęcia przykłady utworów muzycznych wraz z uzasadnieniem ich wyboru. Wyjaśniają, dlaczego je wybrali oraz dlaczego prezentują je akurat w takiej kolejności. Nauczyciel zachęca pozostałych uczniów do zadawania pytań prezentującym, np. Dlaczego zdecydowałeś się na utwór tego wykonawcy? Według jakiego klucza dobrałeś swoje przykłady? Dlaczego zdecydowałeś się akurat na taką formę przykładów? Do czego nawiązuje ten przykład?.

3. Uczniowie interpretują ilustrację okładkową, wskazując na jej powiązania z tematem i celami lekcji.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie rozpoznają na zdjęciach rzeźby przedstawiające Apollina i Dionizosa. Zwracają uwagę na ich atrybuty. Na postawie wcześniejszej wiedzy opowiadają o cechach obu bogów.

2. Uczniowie czytają dwa fragmenty tekstów literackich poświęconych dwóm bogom. Po lekturze uczniowie wykonują ćw. 2 i 3 w abstrakcie.

3. Uczniowie dyskutują na temat apollińskości i dionizyjskości, następnie czytają fragment tekstu „Appolińskość i dionizyjskość”. Nauczyciel zadaje pytania, np. czego mogą dotyczyć te dwie postawy, jakim żywiołom mogą odpowiadać.

4. Uczniowie czytają tekst o koncepcji Nietzschego. Rozmawiają o cechach obu postaw w ujęciu niemieckiego filozofa, ich wartości.

5. Uczniowie zapoznają się z treścią utworu poetyckiego. Wymieniają jego „apollińskie” i „dionizyjskie” cechy, biorąc pod uwagę warstwę tematyczną i językową wiersza.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel przeprowadza podsumowanie metodą kosza i walizki. Rozdaje uczniom kartki w dwóch kolorach (np. zielony i żółty). Na zielonych kartkach uczniowie zapisują informacje i umiejętności, które uznali podczas lekcji za cenne, przydatne. Na żółtych – zbędne. Nauczyciel odczytuje refleksje uczniów.

Praca domowa

1. Odsłuchaj w domu nagrania abstraktu. Zwróć uwagę na wymowę, akcent i intonację. Naucz się prawidłowo wymawiać poznane na lekcji słówka.

2. Zaprezentuj – w formie pisemnego dialogu – rady Apollina i Dionizosa na temat tego, jak powinno się żyć.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Myths are constantly present. Dionysus and Apollo

The cultural historians emphasize that for the Greeks the reason was a kind of god. The appearance of philosophy is being connected with the ancients ‘ aspirations to explain the world rationally (what did not exclude the belief in gods). However, in myths there is not much of logical and rational explanation of reality. Myths are dominated by emotions, and the emotions are extreme. How many murders (including infanticide), suicides, rapes and scams! And what is more, these insane acts are committed not only by people, but also by gods. In the Greeks and Romans works we can notice both, the order of reason, and the wild instincts. Dionysus and Apollo, the two step brothers are the embodiments of those features.

Although it may seem that Dionysus and Apollo are completely different, there are many things they have in common. They are both sons of Zeus, but from different mothers.

Apollo and Dionysus became the embodiment of the two completely different life attitudes. They were described by one of the most important philosophers and philologists of the 19th century, the German thinker, Frederick Nietzsche.

At the end of the 19th century the European civilization felt the sense of weariness, crisis, and the end of the culture. Nietzsche attacked his contemporary world, and the sources of such attitude. These sources, according to Nietzsche, were: overintellectualisation, ineffective and frustrating pursuit of perfection, and the contempt for activity. Such attitude was personified by Apollo. While Dionysus depicted the values that were desired by Nietzsche: strength, confidentiality, decisiveness and vitality.