Temat lekcji: Dwa nagie miecze – wielka wojna z zakonem krzyżackim

Autor scenariusza: Marcin Dyś

Adresat

Uczeń klasy V szkoły podstawowej

Podstawa programowa

VII. Polska w XIV i XV wieku. Uczeń:

1) opisuje rozwój terytorialny państwa polskiego w XIV i XV wieku;

4) wyjaśnia przyczyny i ocenia następstwa unii Polski z Wielkim Księstwem Litewskim;

5) charakteryzuje dokonania w dziedzinie polityki wewnętrznej i zagranicznej Jagiellonów w XV wieku;

6) porządkuje i umieszcza w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko‑krzyżackimi w XIV i XV wieku.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie poznają przyczyny wielkiej wojny z zakonem krzyżackim, jej przebieg i skutki.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia, jakie problemy miała Polska z zakonem krzyżackim;

• opisuje przebieg bitwy pod Grunwaldem;

• odczytuje symbolikę obrazu Jana Matejki – Bitwa pod Grunwaldem;

• opisuje, jakie były skutki wielkiej wojny z zakonem krzyżackim.

Metody/techniki kształcenia

• metody podające: pogadanka, wyjaśnienia i komentarze nauczyciela;

• metody programowane: z wykorzystaniem e‑podręcznika, z użyciem multimediów;

• metody problemowe: aktywizujące: dyskusja;

• metody praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe, praca z tekstem; praca z ilustracją; praca z filmem.

Formy pracy

• praca w parach;

• praca z całą klasą;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna lub tradycyjna;

• tablety/komputery:

• zeszyt i kredki/pisaki.

Przed lekcją

Nauczyciel prosi uczniów, by przypomnieli sobie wiadomości na temat stosunków polsko‑krzyżackich na przestrzeni wieków.

Przebieg zajęć

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel podaje uczniom cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. Następnie prosi, aby uczniowie w parach przypomnieli sobie, dlaczego doszło do zawarcia unii polsko‑litewskiej w Krewie. Uczniowie podczas krótkiej rozmowy ze sobą, podają sobie informacje, które przygotowali przed lekcją. Następnie prezentują efekty swojej rozmowy na forum. Uczniowie powinni wymienić jako jeden z powodów zagrożenie ze strony zakonu krzyżackiego. Następnie nauczyciel, pytając uczniów o historię Krzyżaków i problemów z zakonem dla Polski i Litwy (i nawiązując do zadania domowego), krótko przypomina zatargi na przestrzeni wieków.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel prosi, by uczniowie zapoznali się z tekstem “Jak doszło do wielkiej wojny z zakonem?” i odpowiedzieli na pytania Polecenia 1 oraz przeczytali Polecenie 2. Następnie przybliża okoliczności wybuchu wielkiej wojny, dodając, że mimo tego, że wojna rozpoczęła się w 1409 roku i trwała do 1411 roku, to najważniejsze działania zbrojne toczyły się latem 1410 roku.

2. Nauczyciel wspomina, że atak Krzyżaków na ziemie polskie był dla Polaków zaskoczeniem, niemniej udało się powstrzymać działania zakonu, a ogłoszony pod koniec 1409 roku rozejm wykorzystać nie tylko na szukanie poparcia, ale solidne przygotowanie do wojny – gromadzenie żywności, działania dyplomatyczne itp. Pokazując uczniom mapy okresu, prosi o wykonanie Polecenia 3. Nauczyciel dba o informację zwrotną przekazywaną uczniom podczas rozwiązywania ćwiczeń i wykonywania poleceń.

3. Nauczyciel opowiada uczniom o stronach konfliktu i sile obu armii. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 1, a następnie nauczyciel omawia przebieg bitwy pod Grunwaldem, zwracając uwagę na jej znaczenie. W przypadku klęski wojsk polsko‑litewsko‑ruskich los unii i Korony mógłby być zagrożony, gdyż już pod koniec XIV wieku Zygmunt Luksemburski szukał sojuszników do ataku na Polskę. Jako uzupełnienie może zachęcić uczniów do zapoznania się z rękopisem “Bogurodzicy” i odsłuchania pieśni (Polecenie 4).

4. Następnie omawia konsekwencje bitwy dla zakonu krzyżackiego. Uczniowie zapoznają się z tekstem listu króla Władysława Jagiełły (Polecenie 5) oraz wykonują Ćwiczenie 2. Nauczyciel omawia założenia pokoju w Toruniu i uzmysławia uczniom, że mimo ogromnego zwycięstwa nie zostało ono w pełni wykorzystane do pokonania Krzyżaków, z którymi toczyliśmy wojny jeszcze przez ponad sto lat.

5. Uczniowie wykonują Polecenie 6 – oglądają podlinkowany film – Bitwa pod Grunwaldem Jana Matejki. Próba interpretacji. Nauczyciel zadaje uczniom pytania kluczowe. Jako uzupełnienie opowiada o znaczeniu malarstwa Matejki dla Polaków żyjących pod zaborami.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel podsumowując temat, charakteryzuje nie tylko przebieg lekcji, ale stara się streścić problem krzyżacki na przestrzeni dziejów. Podkreśla, że był on m.in. jedną z przyczyn unii z Litwą.

2. Uczniowie łączą w pary poznane pojęcia i definicje (Ćwiczenie 3) oraz uzupełniają tekst (Ćwiczenie 4).

3. Nauczyciel rozdaje uczniom ankiety ewaluacyjne, w których ocenią własną pracę na lekcji, pracę nauczyciela oraz kolegów i koleżanek.

4. Nauczyciel zadaje zadanie domowe dla uczniów chętnych (nie jest obligatoryjną częścią scenariusza): Mimo wielkiej klęski pod Grunwaldem zakon krzyżacki nie przestał istnieć, choć był to dla niego cios, po którym nigdy nie odzyskał już swej świetności. Podobnie jak wiele innych zakonów istnieje on do dzisiaj. Wyjaśnij, czym jest dzisiaj Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, gdzie znajduje się jego siedziba i czym się zajmują jego członkowie.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

The Great War with the Teutonic Knights

In the years 1409–1411 there was a war of Poland and Lithuania with the state of the Teutonic Order. On 15 July 1410, the Battle of Grunwald was fought. It was one of the biggest battles of the Middle Ages. The combined Polish‑Lithuanian‑Russian army, supported by the Masovian, Moldovan and Tatar troops and mercenaries from the Czech Republic, won a devastating victory over the Teutonic Knights (supported by knights from Western Europe, the dukes from Lower Silesia and Western Pomerania, Polish knights from the Polish lands seized by the Order, and numerous mercenaries from German countries). The Grand Master of the Teutonic Order – Ulrich von Jungingen, all major dignitaries and many brothers‑knights died in this battle. The power of the Order was broken and it never returned to its former glory. However, the Polish king did not win the Teutonic Knights' capital – Malbork, and the victory was not used properly. The war was ended with the Peace of Thorn in 1411.