Temat: Dziedziczenie cech sprzężonych z płcią

Adresat

Uczeń klasy VIII szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

Cel lekcji

Uczniowie omawiają schemat dziedziczenia cech sprzężonych z płcią.

Kryteria sukcesu:

• wyjaśnisz, czym są cechy sprzężone z płcią;

• podasz przykłady chorób sprzężonych z płcią;

• na wybranym przykładzie omówisz zjawisko dziedziczenia cech sprzężonych z płcią;

• przeanalizujesz przykładowe drzewo rodowe w celu znalezienia schematu dziedziczenia cech sprzężonych z płcią.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody/formy pracy

Wykład, prezentacja, referaty, dyskusja dydaktyczna, ćwiczenia przedmiotowe.

Praca indywidualna, praca w parach, praca w grupach oraz praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne

• abstrakt;

• tablety/komputery;

• tablica interaktywna lub tradycyjna.

Fazy lekcji

Wstępna

1. Nauczyciel określa cel lekcji i informuje uczniów o jej planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel podaje temat lekcji, uczniowie zapisują go w zeszytach.

Realizacyjna

1. Prowadzący lekcję definiuje pojęcie cech sprzężonych z płcią i wyjaśnia, że należą do nich choroby wywołane obecnością wadliwej kopii genu warunkującego jakąś cechę i zlokalizowanego w obrębie chromosomu X.

2. Nauczyciel prezentuje ilustrację interaktywną i omawia schemat dziedziczenia cech sprzężonych z płcią przez potomstwo zdrowego mężczyzny i kobiety, która jest nosicielką wadliwego allelu.

3. Nauczyciel dzieli klasę na grupy. Zadaniem uczniów jest prześledzenie dziedziczenia wybranej cechy lub cech przez potomstwo określonej pary. Prowadzący lekcję każdemu zespołowi przydziela do opracowania jeden z następujących przypadków:

• chory mężczyzna i kobieta niebędąca nosicielką wadliwego genu;

• chory mężczyzna i kobieta, która jest nosicielką wadliwego genu;

• zdrowy mężczyzna i chora kobieta;

• mężczyzna cierpiący na jedną chorobę i kobieta, która jest nosicielką genu warunkującego wystąpienie innej choroby.

4. Każda grupa kolejno referuje uzyskane wyniki. Pozostali uczniowie oraz nauczyciel uzupełniają wypowiedzi kolegów, korygują ewentualne błędy.

5. Uczniowie wspólnie z nauczycielem analizują drzewa rodowe rodzin królewskich Europy i omawiają schemat dziedziczenia hemofilii.

6. Uczniowie, pracując w parach, wykonują „Polecenie 1” i „Polecenie 2”. Nauczyciel monitoruje pracę podopiecznych, pomaga im w razie trudności.

7. Uczniowie samodzielnie rozwiązują ćwiczenia interaktywne sprawdzające stopień opanowania wiadomości poznanych podczas lekcji.

Podsumowująca

Uczniowie zadają pytania, proszą o dodatkowe wyjaśnienia i uzupełniają notatki.

Zadanie domowe

Wyobraź sobie, że masz okazję przeprowadzić wywiad z naukowcem - specjalistą w dziedzinie, której dotyczyła dzisiejsza lekcja. Jakie pytania chciałbyś mu zadać? Zapisz je.

Wyjaśnij, dlaczego kobiety rzadziej cierpią na choroby związane z płcią niż mężczyźni.

Słownictwo

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Sex linked traits, inheritance of gender sex traits

Sex linked traits determined by genes located on the X chromosome are determined (in the case of a determinate sex, as in a human, by the XY system). These traits are inherited in the same way as sex. They are not passed on to the offspring independently, but along with other genes located on the X chromosome.

The most famous traits of a sex‑linked disorder are the inability to properly distinguish colours (colour‑blindness) and hemophilia – a disease, manifested by congenital abnormalities in blood coagulation. The appearance of these traits is conditioned by the recessive allele, which is why they occur relatively rarely in the population. In addition, these characteristics are less likely to occur in women than in men. Men can get a recessive allele from their mothers along with their X chromosome. This is enough to reveal the characteristic, because on the Y chromosome there is no corresponding dominant allele. In order for a woman to show a sex linked traits, she would have to inherit two recessive alleles, one for each parent. Women who are heterozygous for sex linked traits and have a dominant allele and a recessive allele in their genotype, are referred to as carriers. In their phenotype, the recessive allele usually does not reveal itself, but they can pass it on to their children.

Daltonism is one of the kinds of colour blindness, characterized by incorrect perception of green colour and frequent confusion with red. The cause of colour blindness is the recessive allele of a gene located on the X chromosome. The dominant D‑element of the same gene determines the correct perception of colours. Men mainly suffer from colour blindness (8% of the population) who received a recessive allele from their carrier mothers. Among women, only 0.5% are colour‑blind. There are two recessive alleles in their genotype, one inherited from the mother and the other from the father.

Hemophilia it is a very rare genetic defect that does not result in selected blood coagulation factors in the body. It occurs in 1 in 10 thousand people. Their bodies are often bruised and they bleed from the noses. Even minor injuries cause inflammation and pain in the muscles and joints. Treatment of hemophilia patients involves the administration of synthetic blood coagulation factors throughout their lives.

Hemophilia is inherited in the same way as colour blindness. It is conditioned by the recessive h gene located on the X chromosome.

• Sex linked traits, such as colour blindness and hemophilia, are conditioned by recessive alleles of genes located on the X chromosome.

• Sex linked traits are much more common in men than in women.