Temat: Z jakich elementów składa się mapa?

Autor: Magdalena Jankun

Adresat

Uczeń klasy V szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

Klasa V

I. Mapa Polski: mapa ogólnogeograficzna, krajobrazowa, turystyczna (drukowana i cyfrowa), skala mapy, znaki na mapie, treść mapy.

Uczeń:

1) stosuje legendę mapy do odczytania informacji oraz skalę mapy do obliczania odległości między wybranymi obiektami;

3) czyta treść mapy Polski.

Cel lekcji

Uczniowie wskazują elementy, z których składa się mapa.

Kryteria sukcesu

• określisz różnice między planem a mapą;

• dokonasz podziału map;

• wyjaśnisz, na czym polega generalizacja mapy;

• wymienisz podstawowe elementy mapy;

• omówisz pojęcie legendy mapy.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w języku obcym;

• kompetencje matematyczne;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody/formy pracy

• Praca z tekstem oraz praca z multimediami.

• Pogadanka, metoda burzy mózgów oraz metoda mapy mentalnej.

• Praca indywidualna oraz praca w parach.

Środki dydaktyczne

• abstrakt;

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna lub tradycyjna;

• rzutnik multimedialny;

• tablety/komputery;

• program Google Earth;

• mapa fizyczna świata;

• atlasy geograficzne.

Fazy lekcji

Wstępna

1. Nauczyciel podaje temat i cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel inicjuje burzę mózgów, pytając uczniów, jak rozumieją pojęcie mapy. Uczniowie na tablicy zapisują wszystkie swoje skojarzenia w formie mapy mentalnej.

Realizacyjna

1. Nauczyciel rozdaje uczniom atlasy geograficzne. Zadaniem każdego ucznia jest wybranie jednej mapy i zapoznanie się z informacją, co przedstawia. Uczniowie na forum klasy dzielą się swoimi spostrzeżeniami.

2. Nauczyciel prosi uczniów, aby w e‑podręczniku odnaleźli definicje mapy i planu. Następnie omawia je, wskazując różnice między tymi pojęciami.

3. Nauczyciel omawia podział map ze względu na ich treść. Uczniowie wskazują w atlasie geograficznym dwie mapy ogólnogeograficzne (fizyczne) i dwie mapy tematyczne.

4. Nauczyciel podkreśla, że mapa jest źródłem informacji geograficznej, a czytanie mapy ułatwiają znaki, które znajdują się w jej legendzie. Korzystając z mapy fizycznej świata, omawia elementy składające się na mapę.

Prosi uczniów o przyjrzenie się interaktywnej ilustracji opisującej skalę i legendę mapy.

5. Następnie nauczyciel wskazuje na mapie znaki, dzieląc je na:

• znaki punktowe – wskazujące jedynie położenie obiektu, którego rozmiarów i kształtu nie da się w danej skali na mapie przedstawić;

• znaki liniowe – wskazujące położenie obiektu o silnie wydłużonym kształcie;

• znaki powierzchniowe – przedstawiające w postaci barwnej plamy lub kreskowania obszary występowania zjawisk, przy czym skala barw – zamieszczona w legendzie mapy – oznacza wysokość terenu.

6. Uczniowie zapoznają się z galerią zdjęć przedstawiającą plan i mapę.  Omawiają różnice między nimi na forum klasy.

7. Uczniowie, pracując w parach, wybierają dowolną mapę z atlasu. Po upływie wyznaczonego przez nauczyciela czasu wybrane pary przedstawiają wyniki swojej pracy.

8. Nauczyciel uruchamia aplikację Google Earth, żeby pokazać uczniom obiekty rzeczywiste wybranego obszaru. Pyta, czy można wszystkie te obiekty przenieść na mapę.

9. Nauczyciel, podsumowując wypowiedzi uczniów, wyjaśnia, że nie ma możliwości, by wszystkie obiekty rzeczywiste, które znajdują się w terenie, mogły być umieszczone na mapie, i że właśnie dlatego, tworząc mapę, stosuje się uproszczenia, czyli generalizację jej treści. Następnie prezentuje filmy ilustrujące generalizację ilościową i jakościową.

Podsumowująca

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy ćwiczenia jednokrotnego wyboru. Wskazani przez niego uczniowie wykonują je.

2. Nauczyciel proponuje uczniom, aby przyjrzeli się mapie mentalnej stworzonej na początku zajęć. Prosi o skonfrontowanie zapisanych skojarzeń z wiedzą zdobytą na lekcji – które z nich okazały się trafne, a które są całkowicie błędne? Uczniowie uzasadniają swoje odpowiedzi.

3. Nauczyciel ocenia pracę uczniów w czasie zajęć, biorąc pod uwagę ich aktywność i indywidualne możliwości.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

What components comprise a map?

A map is an image of the Earth’s surface or its section (it may also be another celestial object or the sky itself), displayed on a plane in reduced size, namely in scale, with application of a map projection. Drawing contents of a map, it is necessary to use suitable cartographic symbols; compilation of such symbols, accompanied by suitable descriptions, is called a map key or a legend. It is not possible to scram the map with all the possible objects existing in the presented area which forces us to simplify or generalise its contents.

The most basic components of any map are:

• cartographic image or main content of a map, informing us about arrangement of variety of objects and phenomena (natural, economic etc.) and connections between them;

• supporting components, namely a map key, so‑called map legend (map title, explanations of employed notation, possibly year of publication, creator etc.), charts or any other information. Sometimes the map may include additional components facilitating its use. These include cross sections, charts, tables or drawings (particularly popular in older maps).

A map usually contains variety of symbols. Such symbols may be divided into:

• point symbols, indicating location of an object of which size and shape cannot be projected on a map in provided scale;

• line symbols, indicating location of any objects with elongated shape;

• surface symbols, indicating areas of appearance of certain phenomena, using coloured or hatched blot. Colour scale, included in the map key, indicates terrain altitude.

Generalisation of the map contents may be:

• quantitative, consisting in generalisation of form (shapes of objects, e.g. rivers, borders, roads etc., are simplified) and content (some objects, e.g. minor towns or rivers etc., are omitted); typically, number of symbols visible on a map is reduced;

• qualitative, meaning that some map components are generalised – symbolised (e.g. built‑up area of a city is turned into a signature looking like a square, a circle tc.) or grouped (e.g. a number of minor forest areas with varied forest stand becomes a whole).