Tytuł: Mezopotamia – kraina między Eufratem i Tygrysem

Autorka scenariusza: Katarzyna Kuczyńska

Grupa docelowa

Uczniowie klasy V szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

I. Cywilizacje starożytne. Uczeń:

1. porównuje koczowniczy tryb życia z osiadłym i wyjaśnia skutki rewolucji neolitycznej;

2. lokalizuje w czasie i przestrzeni cywilizacje Starożytnego Wschodu (Mezopotamii);

3. umiejscawia w czasie i zna różne systemy sprawowania władzy oraz organizację społeczeństwa;

4. charakteryzuje najważniejsze osiągnięcia kultury materialnej i duchowej świata starożytnego w różnych dziedzinach: filozofii, nauce, prawie, architekturze, sztuce, literaturze.

Ogólny cel kształcenia

Uczeń zapoznaje się z historią cywilizacji Starożytnego Wschodu (Mezopotamii).

Kształtowane kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Cele operacyjne

Uczeń:

• charakteryzuje krainę Mezopotamii i wymienia trzy ludy zamieszkujące ją w starożytności: Sumerów, Babilończyków, Asyryjczyków;

• opisuje odkrycia Sumerów oraz wyjaśnia ich znaczenie dla rozwoju cywilizacji;

• opowiada o jednym z najstarszych kodeksów prawnych – kodeksie Hammurabiego;

• odróżnia historię, czyli ciąg pewnych wydarzeń w przeszłości, od historii jako prób odtworzenia tych wydarzeń i zrozumienia ich.

Metody/techniki kształcenia

• metody programowane: z wykorzystaniem e‑podręcznika;

• metody problemowe: aktywizujące: dyskusja, opracowanie i zaprezentowanie scenek; wypowiedź pisemna;

• metody praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe, praca z tekstem;

• metody podające: elementy wykładu, pogadanki.

Formy pracy

• praca z całą klasą;

• praca w grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki/pisaki;

• tablica interaktywna;

• kolorowy papier/bibuła, kawałki materiału lub włóczki, nożyczki;

• tablety/komputery;

• kilka małych tablic kredowych, sprzęty z sali lekcyjnej (np.krzesła, stoliki);

• lista wynalazków Sumerów.

Przed lekcją

Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z materiałem z e‑podręcznika dotyczącym warunków panujących w Mezopotamii w najdawniejszych czasach (fragment „Osadnictwo nad wielkimi rzekami”) oraz sposobie wykorzystania wielkich rzek (fragment „Sztuczne nawadnianie”).

Przebieg zajęć

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel podaje uczniom temat i cel zajęć oraz kryteria sukcesu.

2. Następnie rozpoczyna z uczniami dyskusję o tym, co wiedzą o Mezopotamii i dlaczego to właśnie tam powstały pierwsze stałe osiedla ludzi.

Faza realizacyjna

1. Na środku sali lekcyjnej za pomocą papieru/bibuły lub skrawków materiału/włóczki uczniowie wykonują symboliczną scenografię Mezopotamii.

2. Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy. Każda z grup otrzymuje zadanie wcielenia się w poszczególne ludy zamieszkujące Mezopotamię w przeszłości – Sumerów, Babilończyków oraz Asyryjczyków – Polecenie 1. Następnie każda z grup ma opracować miniscenkę przedstawiającą dany lud Mezopotamii.

3. Nauczyciel podkreśla, że podczas lekcji uczniowie staną się wzajemnie dla siebie nauczycielami historii, więc wystąpienia powinny być dobrze przygotowane. Miniscenka powinna prezentować informacje dotyczące:
   a) okresu, w jakim dany lud zamieszkiwał Mezopotamię;
   b) charakterystycznych osiągnięć i trybu życia;
   c) ważnych zabytków z tamtego okresu (z przedstawieniem ich ówczesnej funkcji).
   Do stworzenia scenografii uczniowie mogą wykorzystać małe tablice kredowe, tablety, kartki papieru oraz sprzęty z sali lekcyjnej.

4. Uczniowie prezentują scenki. Po wykonaniu scenki na temat Sumerów uczniowie wspólnie czytają fragment abstraktu o sztandarze z Ur i wykonują polecenia, które go dotyczą - Polecenie 2 i Polecenie 3. Po wykonaniu scenki dotyczącej Babilończyków uczniowie wspólnie wykonują Polecenie 4 dotyczące rzeźby Hammurabiego. Po wykonaniu scenki dotyczącej Asyryjczyków uczniowie wspólnie wykonują Ćwiczenie 1 dotyczące pałacu królewskiego. Po zakończeniu ćwiczeń uczniowie (pojedynczo, parami lub całą klasą) wykonują Polecenie 5 – analizują informacje na mapie Mezopotamii dotyczące miast: Babilon, Ur, Niwa, Uruk. Podczas rozwiązywania zadań uczniowie powinni mieć możliwość poproszenia o pomoc. Nauczyciel daje uczniom informację zwrotną dotyczącą ich pracy na lekcji.

5. Po wykonaniu scenek i ćwiczeń nauczyciel krótko komentuje, że przedstawione scenki były tylko obrazami życia trzech ludów Mezopotamii. Tym właśnie zajmuje się historia: próbą poznania, odtworzenia i zrozumienia tego, co wydarzyło się w przeszłości. W tym wypadku uczniowie korzystali z e‑podręcznika (czyli tego, co inni ludzie – historycy odtworzyli), ale w scenkach wyrazili to, jak sami rozumieją historyczny obraz życia Sumerów, Babilończyków oraz Asyryjczyków. Zatem każdy, kto bada przeszłość, w jakimś stopniu opiera się na tym, co znajduje (faktach), oraz na interpretacji (czyli tym, jak owe fakty rozumie). Jako przykład takiego odtwarzania historii nauczyciel prezentuje uczniom Polecenie 6 zaznaczając, że twórcy ilustracji opierali się nie tylko na faktach (wykopaliska, przekazy, itp.), ale również na wyobrażeniach. Nauczyciel może rozpocząć zadanie w następujący sposób: Wiecie już jak wyglądał ziggurat z Ur, jego zdjęcie znajduje się w części “Summerowie”. Teraz przyjrzycie się uważnie innemu równie znanemu. Niestety nie dotrwał on do naszych czasów, ale z pomocą badaczy i archeologów udało się stworzyć jego obraz (zrekonstruować).

Faza podsumowująca

Na zakończenie lekcji nauczyciel jako zadanie domowe przekazuje uczniom listę wynalazków Sumerów. Poleca, by każdy uczeń wybrał jeden z wynalazków, zebrał o nim informacje z encyklopedii oraz innych źródeł, a następnie odpowiedział pisemnie na pytania: Czy wybrany wynalazek jest wykorzystywany dzisiaj? Jeśli tak – czy zmieniło się jego przeznaczenie? Jeśli nie – dlaczego z niego zrezygnowano, czym go zastąpiono?

Podsumowanie najważniejszych treści lekcji

1. Zapoznanie się z informacjami na temat Mezopotamii oraz trzech ludów, które ją zamieszkiwały w starożytności: Sumerów, Babilończyków, Asyryjczyków.

2. Poznanie odkryć Sumerów oraz wspólna refleksja nad ich znaczeniem dla rozwoju cywilizacji.

3. Uczeń odróżnia historię, czyli ciąg pewnych wydarzeń w przeszłości, od historii jako prób odtworzenia tych wydarzeń i zrozumienia ich.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Mesopotamia – the land between the Euphrates and the Tigris

In the fourth millennium BC, the Sumerians appeared in Mesopotamia – the land between the great rivers of Euphrates and Tigris (in the territory of today's Iraq). They came up with many inventions, the most important of which was a cuneiform script. They also developed a system of canals that brought water from rivers to the fields, thus developing agriculture. Sumerians lived in many city‑states where they built huge ziggurats – buildings resembling pyramids, on the top of which there were temples dedicated to various gods. Next, Mesopotamia came under the rule of the kings of Babylon city. The most famous of them was Hammurabi, who ordered that one of the now oldest surviving code of laws be written down. Later, Mesopotamia was conquered by the Assyrians, who created the first great empire of antiquity thanks to a well‑trained army.