Temat lekcji: Demokratyczne Ateny

Autorka scenariusza: Katarzyna Kuczyńska

Adresat:

Uczeń V klasy szkoły podstawowej

Podstawa programowa

I. Cywilizacje starożytne. Uczeń:

2. lokalizuje w czasie i przestrzeni cywilizacje starożytnej Grecji

3. charakteryzuje strukturę społeczeństwa i system wierzeń w (…) Grecji, (…) wyjaśnia różnicę między politeizmem a monoteizmem;

4. umiejscawia w czasie i zna różne systemy sprawowania władzy oraz organizację społeczeństwa w (…) Atenach peryklejskich;

5. charakteryzuje najważniejsze osiągnięcia kultury materialnej i duchowej świata starożytnego w różnych dziedzinach: filozofii, nauce, prawie, architekturze, sztuce, literaturze;

Ogólny cel kształcenia

Uczeń poznaje zasady demokracji ateńskiej.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Cele operacyjne

Uczeń:

• omawia zasady demokracji ateńskiej;

• wyjaśnia pojęcie wykluczenia politycznego (rozumie proces wykluczania grup ludzi z demokratycznego porządku);

• odwołuje zasady demokracji do realiów szkolnych.

Metody/techniki kształcenia

• metody programowane: praca z e‑podręcznikiem;

• metody problemowo‑aktywizujące: dyskusja, tworzenie pytań, opracowanie i prezentacja scenek;

• metody praktyczne: praca z tekstem, ćwiczenia do tekstu;

• metody podawcze: elementy wykładu, wyjaśnienie pojęć.

Formy pracy

• praca z całą klasą;

• praca w grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki/pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery;

• materiał multimedialny z wystąpieniem Peryklesa lub wydrukowany tekst wystąpienia.

Przed lekcją

Uczniowie zapoznają się z częściami e‑podręcznika pt „Starożytna Grecja” oraz „Demokracja ateńska”.

Przebieg zajęć

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel podaje uczniom temat i cel zajęć oraz kryteria sukcesu.

2. Na początku lekcji nauczyciel, posługując się mapą z e‑podręcznika, pyta uczniów o usytuowanie starożytnej Grecji w przestrzeni i czasie. Może skorzystać z pytań z Polecenia 1, szczególnej uwadze poddając lokalizację Aten.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie zapoznają się z fragmentem przemowy Peryklesa (Polecenie 2). Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy, każda z nich przygotowuje na podstawie wystąpienia Peryklesa scenkę pt. „Z życia w Atenach Peryklesa”. Poszczególne grupy przygotowują scenki odnoszące się do następujących obszarów życia:
   a) podejmowanie decyzji;
   b) rozstrzyganie sporów;
   c) zdobywanie szacunku i poważania;
   d) służba ojczyźnie.
   Następnie scenki są prezentowane na forum klasy.

2. Nauczyciel prosi, by uczniowie przyjrzeli się ilustracji z części „Demokracja ateńska”. Następnie rozpoczyna dyskusję dotyczącą roli i sposobu funkcjonowania demokracji ateńskiej. Uczniowie wykonują Polecenie 3. Nauczyciel konfrontuje doświadczenia uczniów z lektury z ich interpretacją mowy Peryklesa: Czy coś ich zaskoczyło? Czy demokracja w czasach Peryklesa była demokrację „dla wszystkich”? Jak sądzicie – skoro obywateli oceniano na podstawie ich zalet, czynów i zasług, to dlaczego uznano, że kobiety i niewolnicy nie mogą być obywatelami? Nauczyciel może wprowadzić pojęcie wykluczenia politycznego, odnosząc je do sytuacji, kiedy jakąś grupę ludzi uznaje się za gorszą i na tej podstawie odmawia się jej prawa do działań politycznych (decydujących o losach społeczności). W zależności od możliwości grupy można zadać pytanie, czy współczesne demokracje wykluczają jakieś grupy ludzi.

3. Nauczyciel kontynuuje temat demokracji ateńskiej, zwracając uwagę na wymóg przesłuchiwania kandydatów na urzędników. Uczniowie wspólnie wynotowują wymagania, jakie stawiano przed kandydatami na urzędników. Nauczyciel pyta, czy lista wydaje im się wystarczająca; czy uważają, że egzaminowanie jest lepszym procesem wyłaniania urzędników niż losowanie.

4. Nauczyciel, wspierając się Poleceniem 4, przenosi dyskusję ze starożytnej formy demokracji na demokrację szkolną. Czy w społeczności szkolnej wszyscy są równi, czy jakieś grupy są wykluczone z prawa o decydowaniu o sobie, losach szkoły? W jaki sposób zyskuje się poważanie, rozstrzyga spory? Czy ceni się ludzi oddanych swojej „szkolnej ojczyźnie”? Uczniowie w grupach układają pytania do przesłuchania kandydata na przewodniczącego samorządu klasowego, skarbnika, opiekuna samorządu szkolnego itp. Jeżeli możliwości klasy na to pozwalają, uczniowie mogą stworzyć inscenizację takiego przesłuchania.

Faza podsumowująca

Na zakończenie lekcji nauczyciel podsumowuje z uczniami wiadomości zdobyte podczas zajęć. Wykonują wspólnie lub pojedynczo (jeśli każdy z uczniów ma dostęp do komputera/tabletu) Ćwiczenie 1 - uzupełnianie tekstu. Jako zadanie domowe nauczyciel wspominając o 7 cudach starożytnego świata, których 2 z nich (wiszące ogrody Semiramidy i Piramidę Cheopsa) uczniowie poznali już wcześniej, prosi uczniów o zapoznanie się z mapą interaktywną.

Podsumowanie najważniejszych treści lekcji

1. Przedstawienie i omówienie zasad demokracji ateńskiej.

2. Wskazanie na wykluczający charakter demokracji ateńskiej – ukazanie zjawiska wykluczenia politycznego.

3. Rozpoznanie demokratycznych i niedemokratycznych zasad w funkcjonowaniu społeczności szkolnej.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Athenian democracy

Greece (Hellas) is a country located in the southern part of the Balkan Peninsula. Its inhabitants, the Hellenes, had a sense of cultural community. Still, they did not establish a single state, but a few hundred city‑states called poleis (sing. polis). Athens was a major Greek polis. Democracy or the rule of the people was developed there. In this system of government, decisions are taken by casting votes. All citizens could vote. However, only men born in Athens were citizens. Athens enjoyed its golden age under Pericles.