Temat lekcji: Wiem, gdzie Polska jest na mapie. Walka o granice II Rzeczypospolitej.

Autor scenariusza: Marcin Dyś

Adresat

Uczeń klasy VII szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

XXVIII. Odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej. Uczeń:

2) przedstawia proces wykuwania granic: wersalskie decyzje a fenomen Powstania Wielkopolskiego i powstań śląskich (zachód) – federacyjny dylemat a inkorporacyjny rezultat (wschód);

3) opisuje wojnę polsko‑bolszewicką i jej skutki (pokój ryski).

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie dowiadują się, jaki wysiłek musieli ponieść Polacy, by mogli żyć w swojej ojczyźnie oraz jaki przebieg miała walka o granice państwa polskiego po odzyskaniu niepodległości.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Cele operacyjne

Uczeń:

• opowiada, kiedy i w jakich okolicznościach Polska odzyskała niepodległość;

• identyfikuje granice, o które musieliśmy walczyć zbrojnie;

• podaje, na jakich obszarach zorganizowano plebiscyty i jakie były ich konsekwencje;

• charakteryzuje przebieg i skutki wojny polsko‑bolszewickiej;

• opisuje najważniejsze wydarzenia z pierwszych lat istnienia II Rzeczypospolitej.

Metody/techniki kształcenia

• metody podające: pogadanka, wyjaśnienia i komentarze nauczyciela;

• metody programowane: z wykorzystaniem e‑podręcznika, z użyciem multimediów;

• metody problemowe: aktywizujące: dyskusja;

• metody praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe, praca z tekstem.

Formy pracy

• praca w parach lub grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna lub tradycyjna;

• tablety/komputery;

• zeszyt i kredki/pisaki.

Przed lekcją

Uczniowie powinni posiadać wiedzę z poprzednich lekcji dotyczącą sprawy polskiej podczas I wojny światowej oraz terenów, na których po 123 latach odradza się Rzeczpospolita.

Przebieg zajęć

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel podaje uczniom cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel, nawiązując do zadania domowego, pyta uczniów, jak to się stało, że po 123 latach nieobecności na mapach świata Polska odzyskała niepodległość. Następnie dopytuje o szczegóły i „drogi”, jakimi Polska odzyskała niepodległość. Uczniowie powinni wymienić orientację na państwa centralne – Piłsudskiego oraz sojusz z ententą – Dmowskiego, a także znać polski wysiłek zbrojny podczas I wojny światowej.

Faza realizacyjna

3. Nauczyciel rozpoczyna dyskusję (nawiązując do wiedzy, jaką uczniowie powinni posiadać z poprzednich lekcji) o tym, jakie problemy dręczyły odrodzoną Polskę
   w pierwszych latach jej istnienia. Uczniowie powinni wymienić takie fakty, jak obrona niepodległości, walka o granice i starania o uznanie Polski na arenie międzynarodowej. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 1 oraz Ćwiczenie 2.

4. Następnie uczniowie zapoznają się z tekstami dotyczącymi sytuacji polskich miast po odzyskaniu niepodległości. Nauczyciel, pokazując mapę II Rzeczypospolitej, pyta uczniów o jej sąsiadów i ich stosunek do naszego państwa. Zadając pytania, pamięta o takim ich formułowaniu, by miały charakter pytań kluczowych. Zaznacza, że w 1918 roku nie tylko Polska odzyskała niepodległość, ale również inni nasi sąsiedzi. Uczniowie wykonują Polecenie 1, a następnie Ćwiczenie 3, w którym zaznaczają kraje, z którymi Polska nie toczyła sporu o miasta.

5. Nauczyciel dzieli klasę na grupy – od 2 do 7 grup (podział pozostaje w gestii nauczyciela: przy dwóch grupach uczniowie opracowują walkę o granicę z Niemcami i Czechosłowacją [jedna grupa] oraz o granicę wschodnią [druga grupa]; przy większej liczbie grup ważne, by opracować losy Wielkopolski, Śląska, Wilna, Śląska Cieszyńskiego, Lwowa, granicy wschodniej, plebiscytów na Warmii i Mazurach). Każda z grup otrzymuje do opracowania inny fragment granicy/terytorium. Jej zadaniem jest krótkie przygotowanie i przedstawienie walki Polaków o dany teren i rezultatu, jakim zakończyła się ta walka.

6. Opowiadając o wojnie polsko‑bolszewickiej nauczyciel zwraca uwagę na przełomowe znaczenie bitwy warszawskiej. Analizuje z uczniami schemat interaktywny przedstawiający Cud nad Wisłą. Zwraca uwagę, że bitwa z 15 sierpnia 1920 roku jest uznana za jedną z najważniejszych bitew w historii świata. Następnie nauczyciel podczas prezentacji o Górnym Śląsku lub o Warmii i Mazurach wyjaśnia uczniom, czym były plebiscyty i dlaczego się one odbyły. Tłumaczy, że plebiscyty były wynikiem postanowień konferencji wersalskiej i że miały miejsce tylko na terenach państw, które przegrały I wojnę światową. Na ich przebieg miało wpływ wiele czynników, które nie do końca gwarantowały uczciwość pierwotnych zamierzeń. Uczniowie wskazują te czynniki, wykonując Ćwiczenie 4.

7. Podczas pracy nad ćwiczeniami i poleceniami nauczyciel wykorzystuje metodniki lub zestaw kart w trzech kolorach: zielonym, żółtym i czerwonym. Uczniowie dzięki kartom sygnalizują nauczycielowi, czy mają trudności z wykonywaniem poleceń (kolor zielony – radzę sobie świetnie, kolor żółty – mam wątpliwości, kolor czerwony – proszę o pomoc).

Faza podsumowująca

8. Podsumowując lekcję, nauczyciel pyta, jaki był wynik walk o granicę, które zakończyły się ostatecznie w 1923 roku? Czy udało się odzyskać wszystkie ziemie, o jakie walczono? Czy terytorium II Rzeczypospolitej obejmowało wszystkie przedrozbiorowe ziemie?

9. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 6. Wybierają właściwe odpowiedzi spośród kilku podanych (test wyboru).

10. Nauczyciel rozdaje uczniom ankiety ewaluacyjne, w których ocenią własną pracę na lekcji, pracę nauczyciela oraz kolegów i koleżanek.

11. Nauczyciel zadaje zadanie domowe dla uczniów chętnych (nie jest obligatoryjną częścią scenariusza): Walka o kształt granic powojennej Polski zakończyła się w 1923 roku. Jednak w latach późniejszych w Polsce nastąpiły pewne nieznaczne zmiany. Dowiedz się, gdzie i w jakich okolicznościach miało to miejsce.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

I know where Poland is located on the map. Fight for the borders of the Second Polish Republic

Political conditions after World War I allowed Poland to regain its independence on November 11, 1918. One of the most important problems of the reviving state was the struggle to define its territory. At the beginning, the Polish state was limited to the western part of the Russian and Austrian partitions. The fight for borders, which lasted several years, began. A successful uprising against Germany broke out in Wielkopolska. As a result of three uprisings and a plebiscite in Upper Silesia, Poland gained the third part of this country. The reborn Polish Army undertook fight in the east, firstly with Ukrainians for Lviv, then with Soviet Russia that posed a threat to the existence of the Republic of Poland. The Polish victory in the Battle of Warsaw (the so‑called Miracle at the Vistula) in August 1920 turned out to be of a key meaning. It was not possible to rebuild the Republic of Poland within the borders from before partitions, but the reborn Polish state included lands from all three partitions, including with access to the sea. The main cities were Warsaw, Cracow, Poznań, Lviv and Vilnius.