Temat: Białka, węglowodany, tłuszcze

Autor: Elżbieta Szedzianis

Adresat

Uczeń klasy VII szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

Cel lekcji

Uczniowie wymieniają źródła białek, węglowodanów i tłuszczów oraz opisują znaczenie tych składników pokarmowych dla organizmu.

Kryteria sukcesu

• przedstawisz produkty spożywcze, które zawierają duże ilości białek, węglowodanów i tłuszczów;

• opiszesz funkcje białek, węglowodanów i tłuszczów w organizmie,

• omówisz przebieg doświadczeń mających na celu wykrycie obecności skrobi i białek w produktach spożywczych.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody/formy pracy

Strategia wyprzedzająca, metoda „JIGSAW”, pokaz, pogadanka, metoda „Powiedz sąsiadowi”.

Praca indywidualna, praca w parach oraz praca w grupach.

Środki dydaktyczne

• abstrakt;

• tablica interaktywna lub tradycyjna;

• tablety/komputery;

• jodyna;

• zakraplacz;

• mąka ziemniaczana;

• plasterki surowego ziemniaka, banana, ogórka i jabłka;

• kawałek sera białego;

• parówka;

• 1 duży talerz z ułożonymi oddzielnie próbkami.

Przed lekcją

Przed zajęciami nauczyciel w sposób losowy dzieli uczniów na trzy grupy. Każdej przydziela do opracowania na podstawie abstraktu inny rodzaj składników pokarmowych: białka, węglowodany lub tłuszcze.

Uczniowie opracowują swój temat, odpowiadając na pytania:

• Jakie produkty spożywcze zawierają białka/ węglowodany/tłuszcze?

• Jakie substancje prostsze powstają z  białek/ węglowodanów/tłuszczów w wyniku trawienia?

• Jakie znaczenie mają dla organizmu białka/ węglowodany/tłuszcze ?

• Jak się wykrywa białka/ węglowodany/tłuszcze?

Fazy lekcji

Wstępna

1. Nauczyciel przedstawia sposób zdobywania wiedzy przez uczniów podczas lekcji. Zachęca ich do przejrzenia swoich notatek sporządzonych przed zajęciami.

2. Nauczyciel podaje temat i cel lekcji w języku zrozumiałym dla ucznia oraz wyświetla kryteria sukcesu.

Realizacyjna

1. Nauczyciel prosi uczniów, żeby utworzyli pięć sześcioosobowych zespołów, przy czym w każdym powinno się znaleźć dwóch uczniów z grupy opracowującej zagadnienie białek, dwóch uczniów z grupy opracowującej zagadnienie węglowodanów i dwóch uczniów z grupy opracowującej zagadnienie tłuszczów. Uczniowie wymieniają się informacjami na temat poszczególnych składników pokarmowych, a następnie wracają do swoich pierwotnych grup i porównują zdobytą wiedzę.

2. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenia interaktywne. Pracując w parach, omawiają poprawne rozwiązania.

3. Nauczyciel prezentuje ilustrację interaktywną przedstawiającą modele związków chemicznych. Prosi podopiecznych, żeby wskazali węglowodany, białka i tłuszcze oraz wyjaśnili swoje wybory.

4. Ochotnicy na forum klasy przeprowadzają doświadczenie, mające na celu wykrycie obecności skrobi w produktach spożywczych („Doświadczenie 1”). Komentują swoje czynności i wyniki.

5. Nauczyciel wyświetla film pt. „Wykrywanie białka”. Ochotnicy opisują przebieg przedstawionego doświadczenia i omawiają wnioski.

6. Uczniowie analizują tabelę prezentującą przeciętną zawartość składników pokarmowych w wybranych produktach spożywczych. Wskazują pokarmy zawierające duże ilości białek, tłuszczów i węglowodanów.

Podsumowująca

1. Nauczyciel pyta uczniów, czy zgadzają się z powszechną opinią, że spożywanie tłustych pokarmów i produktów, które zawierają dużą ilość węglowodanów, sprzyja otyłości. Prosi o uzasadnienie odpowiedzi.

2. Nauczyciel poleca uczniom, żeby zastosowali metodę „Powiedz sąsiadowi” i podzielili się z najbliżej siedzącymi kolegami refleksją na temat najciekawszych dla nich informacji, z którymi zapoznali się w czasie zajęć.

Praca domowa

Poszukaj informacji o 3 enzymach i krótko je opisz.

Słownictwo

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Proteins, carbohydrates, fats

For organisms to be able to fulfill all vital functions, maintain (or increase) their mass and reproduce, they need various substances. The most important are organic compounds: proteins, sugars, fats, vitamins, and inorganic compounds – water and mineral salts.

Proteins are absorbed with food and used mainly to build the organism. They constantly renew used cell elements, they are an ingredient of various secretions of the cells, and in childhood and puberty they create new cells, allowing our organism to grow and develop. In addition, they may be used as an energy ingredient, but this happens rarely (e.g. in periods of hunger) and leads to, e.g. muscle atrophy. Other functions of proteins are presented in the table.

In the digestive tract, plant proteins and animal proteins are digested into amino acids, from which our body constructs proteins as needed. Part of the 20 amino acids included in proteins can be produced by our body as a result of the digestion of proteins, sugars and fats. These are endogenous amino acids. Other amino acids must be taken from food, as our body cannot create them. These are exogenous amino acids.

Valuable proteins that include all the necessary amino acids are present in animal products, such as milk and dairy, in meat and in fish. They are defined as a standard. Seeds of legumes are characterized by high amount of plant proteins, called sub‑standard proteins. In case of a plant based diet (vegetarian diet), only a combination of selected plant products that underwent a specific preparation is able to provide our body with all necessary amino acids. Giving up on eating meat may lead to deficiencies of some of them. Without them, specific proteins will not be created, which may cause to inhibit growth, can lead to dystrophy of muscles and of other tissues, to anaemia and decalcification of bones.

The daily amount of protein for an adult is around 1 gram per 1 kilogram of body weight. In people who work physically, pregnant women, children and teenagers who are still growing, the amount is twice as high.

The main source of carbohydrates are mainly products of plant origin and, to smaller extent, products of animal origin. By eating them, we provide our body mainly with:

• polysaccharides, like starch – plant spare sugar, glycogen – animal spare sugar;

• disaccharides, like sucrose – sugar in fruit, cereals, available in crystal sugar form or powdered form; lactose – sugar in milk and dairy;

• monosaccharides, such as fructose – fruit sugar.

Polysaccharides and disaccharides in the digestive tract are digested by digestive enzymes until they become monosaccharides, from which glucose has the most important role. It is the main source of energy used by cells. Some time after eating, its concentration in blood increases, and as the digestion progresses, it is maintained at a rather even level. It gives us the sense of satiety.

Glucose present, for example, in sweets, malt sugar and jams does not require digestion, meaning it enters the bloodstream really quick. Glucose is the product of digestion of starch, e.g. in wholemeal bread, is gradually released into the blood and, for some time, it stays at a certain level. When glucose level in the blood drops, we feel the urge to eat. In case of eating sweets, we start feeling hungry shortly after we finish eating. This may be the cause of eating more portions of food and can lead to obesity.

If monosaccharides are not used as a source of energy (e.g. during physical exercises or intense mental work), their excess is partially stored in the liver and muscles as a spare sugar glycogen. The rest is transformed into fat and, in that form, is stored in fat cells, e.g. in the subcutaneous fat tissue.

The most popular source of polysaccharides of plant origins are potatoes and cereals: wheat, rye, barley, oat, corn and rice. Flour used to bake bread and make pasta (as well as rice) is very often purified, that is made from grains that lack tegument. Such flour is white, just like the bread we get from it. Bleaching flour deprives it of B group vitamins, calcium, phosphorus, iron and fiber. Fiber includes cellulose (polysaccharide constructing cell walls in plants), which is not digested by human digestive tract. Fiber does not have any nutrients or energy values. However, it has a great health significance, because it speeds up the movement of the food content in the intestine, prevents constipation and colon cancer. It expands inside the stomach and gives you the feeling of satiety, it binds the surplus of hydrochloric acid and lowers the level of cholesterol. It is present in large amounts in cereals, fruit and vegetables. This is why we should eat wholemeal bread and pasta, dark rice and fruit with peel on (which is rich in fiber).

The type and amount of carbohydrates we eat has an important influence on our health. Too much of them can lead to caries, obesity and diabetes. Caring for the correct condition of our body, we should limit the use of sucrose available mainly in form of sugar and sweets. Young people and adults should consume carbohydrates in the amount of 3‑4 grams per kilogram of body weight a day, depending on their activity. In addition, they should consume 30‑50 grams of fibers.

Fats provide twice as much energy than sugars, which is why they are the energy reserve of our body used mainly during an intense physical effort. Besides this, they are the ingredient of biological membranes, hormones (e.g. sex hormones) and facilitate the absorption of vitamins A, D, E and K. They are also stored in the subcutaneous fat tissue where they form insulating layer, and by covering certain internal organs (e.g. kidneys), they protect them from injuries and impact. We eat fats in form of fats defined as hard fats (butter, margarine), oils (e.g. sunflower seed oil, rape seed oil), and together with fried foods, e.g. scrambled eggs, fries and chips.

Simplifying it, we can say that a fat particle consists of glycerol and 3 molecules of fatty acids. The nutrient value of fats is decided by the amount and type of fatty acids. The most beneficial fats for our health found in seawater fish and plants are rich in fatty acids defined as unsaturated. Unsaturated fatty acids lower the level of cholesterol in the blood, lessening the risk of arteriosclerosis. The most important are the unsaturated fatty acids omega‑6, present in plant oils, as well as omega‑3, present in fish. Those acids help the nervous system to develop, which is why they should be an important element of a child's diet. They also facilitate wound healing and lower blood pressure.

Pork, mutton and beef fats contain saturated fatty acids, which can increase the level of cholesterol. You need to remember that cholesterol has also beneficial functions in our body – it is the component of the casing of neural protrusions, bile, vitamin D and some hormones. Surplus of this compound is stored in the walls of the blood vessels, which makes them more and more narrow and restrict blood flow.

Trans fatty acids are dangerous for our health. They can be found in hardened fats (e.g. margarine) used in frying and baking. Those acids cause the arteriosclerosis to develop, they are the cause of embolisms in blood vessels and heart attacks. Even beneficial vegetable oils, after undergoing incorrect or too long (sometimes repeated) heat treatment, are transformed and release harmful fatty acids. Because of that, we should eliminate from our daily diet fast food (chips, fries, fried food) and substitute them with boiled or steamed products. An adult human being needs around 1 gram of fat per 1 kilogram of body weight. This amount is smaller in children and elderly people and higher in people who have physically demanding jobs.

• Nutrients are organic compounds: proteins, sugars, fats, vitamins, and inorganic compounds – water and mineral salts.

• Elements that provide energy are: sugars, fats and proteins (in extreme situations).

• Building elements are: proteins, fats, mineral salts and water.

• A healthy diet should be balanced and it should include, among other things, vegetable fats which are rich in unsaturated fatty acids.

• Food that comes from animals provides us with exogenic amino acids.