Temat: Nowe miejsce Polski i Litwy w Europie

Adresat

Uczniowie klasy V szkoły podstawowej

Podstawa programowa

Klasa V szkoły podstawowej.

VII. Polska w XIV i XV wieku. Uczeń:

1) opisuje rozwój terytorialny państwa polskiego w XIV i XV wieku;

4) wyjaśnia przyczyny i ocenia następstwa unii Polski z Wielkim Księstwem Litewskim;

5) charakteryzuje dokonania w dziedzinie polityki wewnętrznej i zagranicznej Jagiellonów w XV wieku;

6) porządkuje i umieszcza w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko‑krzyżackimi w XIV i XV wieku.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie zapoznają się z zagrożeniami, z jakimi musiała się zmierzyć Polska i Litwa w XV w.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• definiować jaką politykę zagraniczną prowadzili Jagiellonowie;

• wymieniać z jakimi zagrożeniami musieli mierzyć się władcy Polski i Litwy;

• wyjaśniać jak to się stało, że władca Polski ponownie zasiadł na tronie Węgier;

• opisywać dlaczego narodził się mit Polski jako przedmurza chrześcijaństwa.

Metody/techniki kształcenia

• aktywizujące

  • dyskusja.

• podające

  • pogadanka.

• eksponujące

  • film.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Uczniowie przypominają sobie historię zmagań polsko‑krzyżackich oraz rządy Władysława Jagiełły.

Faza wstępna

1. Nauczyciel podaje uczniom temat, cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. Następnie wyjaśnia, że dzisiejszy temat jest zagadnieniem trudny, ale jego przyswojenie pozwoli uczniom łatwiej zrozumieć wydarzenia w Europie i Polsce w kolejnych stuleciach.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel rozpoczyna dyskusję, pytając uczniów, jak opisaliby Polskę pod rządami Władysława Jagiełły? Jakie miejsce miała ona w unii z Litwą?.

2. Następnie nauczyciel prosi, aby uczniowie zapoznali się z interaktywną mapą z Polecenia 1 i zastanowili się nad zawartym w nim pytaniem. Upewnia się, że zostało ono poprawnie wykonane, i udziela informacji zwrotnej oraz zarysowuje sytuację międzynarodową Polski i Litwy w  XV‑XVI wieku. Skupia się przede wszystkim na pokazaniu zagrożeń.

3. Nauczyciel dzieli uczniów na 4 grupy i każdej przydziela inne zagrożenie (1 - państwo zakonu krzyżackiego; 2 - Wielkie Księstwo Moskiewskie; 3 - Złota Orda i Chanat Krymski; 4 - Imperium Osmańskie), a następnie prosi, by przygotowali informacje dotyczące relacji, jakie Polska i Litwa miały na przestrzeni wieków z tymi państwami. Dodatkowo może stworzyć 5 grupę, która przygotuje relacje z Królestwami Węgier i Czech.

4. Uczniowie przedstawiają efekty swojej pracy - w prezentacjach powinni skupić się na pokazaniu rosnącej potęgi sąsiadów i zagrożeniach, jakie na przestrzeni kolejnych lat stwarzały one państwom unii.

5. Uczniowie oglądają ilustracje przedstawiające pieczęci ówczesnych władców (Ćwiczenie 1 oraz Ćwiczenie 2) i na ich podstawie uzupełniają zadania. Na podstawie mapy przedstawiającę rozwój Imperium Osmańskiego odpowiadają na pytanie z Ćwiczenia 3. Nauczyciel upewnia się, że zadania zostały poprawnie wykonane, i udziela informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel wyjaśnia, że Polska pod rządami Jagiellonów stała się jednym z największych i najsilniejszych państw Europy Środkowej, ale niejednokrotnie źle prowadzona polityka zagraniczna przynosiła szkody, przyczyniając się nawet do śmierci przedstawicieli dynastii Jagiellonów (Władysław Warneńczyk).

2. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 4 - zaznaczają obowiązki hospodarów mołdawskich wobec władcy Rzeczpospolitej. Następnie - po zapoznaniu się z drzewem genealogicznym rodu Jagiellonów (Polecenie 2) - rozwiązują Ćwiczenie 5.

3. Nauczyciel ocenia pracę uczniów na lekcji, biorąc pod uwagę ich wkład i zaangażowanie. Może w tym celu przygotować ankietę ewaluacyjną do samooceny oraz oceny pracy prowadzącego i innych uczniów .

Praca domowa

1. Nauczyciel zadaje zadanie domowe (nie jest obligatoryjną częścią scenariusza): Zastanów się, jak wyglądała polityka dynastyczna Jagiellonów w XV w.? Czy wykorzystali oni wszystkie nadarzające się okazje do objęcia władzy?.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

The new place of Poland and Lithuania in Europe

Entering the 15th century, Poland was a stable state. Its position was strengthened by the unions with Lithuania – the Union of Krewo (1385) and the Union of Horodło (1413). The political alliance of the two countries, despite the separateness of lands and societies, brought not only benefits, but also challenges and problems.

The defeat of the common enemy – the State of the Teutonic Order in the Great War (1409–1411), and in subsequent clashes, ensured relative peace at the northern borders. Nevertheless, relations between the two countries remained tense. A new conflict broke out in 1454, when there were anti‑Teutonic riots and when an act was issued on the incorporation of Prussia and Pomerania into the Crown (the Kingdom of Poland). The war, which lasted 13 years, ended in the victory of the king of Poland and conclusion of the Second Peace of Toruń Treaty (1466), which incorporated Pomerelia, Żuławy, and Warmia into the Polish state. Obtaining free access to the sea was of the greatest importance for Poland. Subsequent years were marked by disputes over the observance of the provisions of the peace treaty and attempts to regain the former power by the Teutonic Order. However, the defeat of the Order in the war with Poland in 1519–1525 finally resulted in Grand Master Albert of Prussia paying homage to the Polish king Sigismund I the Old, and, soon afterwards, Albert’s conversion to Protestantism and transformation of the monastic state into the secular Duchy of Prussia.

Back when fights against the Teutonic Order were still being waged, a new power began to emerge on the eastern borders of Lithuania, which soon became a threat not only to Lithuania, but also to the whole union. That was the Grand Duchy of Moscow. The growing position of Moscow was already visible in the middle of the century, but the real breakthrough occurred during the reign of Ivan III the Great (1462–1505). Given the passivity of the Grand Duchy of Lithuania, he began the process of ‘gathering Russian lands’ and creating a centralized state. By defeating the army of the Golden Horde in 1480, he became independent from the Mongols and began conquests of the surrounding duchies. It was only the cooperation of Polish‑Lithuanian forces that stopped the march of the Moscow troops and led to making peace.

Another threat that the Polish‑Lithuanian army had to address in the east were the Mongols, whose plundering expeditions affected the southern lands of the Grand Duchy of Lithuania. In the late 14th century, these old enemies plunged into internal struggles for power. Vytautas made an attempt to use this situation to his advantage. Unfortunately, his expedition ended in a defeat in the Battle of the Vorskla River of 1399. Relations with the Tatars became even more complicated when, after the disintegration of the Golden Horde, a new state was created – the Crimean Khanate (1427), which began plundering raids in Podolia that lasted nearly until the 18th century.

On the other hand, the Ottoman Empire did not threaten the Polish‑Lithuanian lands for a long time. This situation changed only after the engagement of the king of Poland and Hungary – Władysław of Varna – in the crusade against the Turks. The Turks defeated his troops at Varna (1444), and Władysław died in battle. In 1485, a new war with the Turks broke out, which lasted until 1503 and ended in the Polish Crown losing control over Moldova.