Temat: Prawa człowieka

Autorka: Anna Rabiega

Adresat

uczeń liceum ogólnokształcącego i technikum

Podstawa programowa:

• stara podstawa programowa:

poziom podstawowy:

5. Prawa człowieka.

Uczeń:

1) przedstawia krótko historię praw człowieka i ich generacje; wymienia najważniejsze dokumenty z tym związane;

2) wymienia podstawowe prawa i wolności człowieka; wyjaśnia, co oznacza, że są one powszechne, przyrodzone i niezbywalne.

poziom rozszerzony:

36. Prawa człowieka.

Uczeń:

1) przedstawia ideę oraz historyczny rodowód praw człowieka.

• nowa podstawa programowa

poziom podstawowy:

IV. Prawa człowieka i ich ochrona.

Uczeń:

1) wymienia „zasady ogólne” i katalog praw człowieka zapisane w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

poziom rozszerzony:

XII. Prawa człowieka i ich ochrona międzynarodowa.

Uczeń:

1) przedstawia ideę oraz historyczny rozwój praw człowieka; rozróżnia generacje praw człowieka, stosując pojęcia praw negatywnych i pozytywnych oraz wskazując na inny stopień ich ochrony.

Ogólny cel kształcenia:

Uczeń wyjaśnia specyfikę praw i wolności człowieka oraz podstawowe mechanizmy ich ochrony.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• definiuje pojęcie praw człowieka i wyjaśnia ich pochodzenie.

• analizuje różne generacje praw człowieka.

• klasyfikuje i przedstawia międzynarodowe systemy ochrony praw człowieka.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• porozumiewanie się w języku obcym,

• kompetencje informatyczne,

• umiejętność uczenia się,

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody nauczania:

• dyskusja,

• rybi szkielet,

• WebQuest,

• oś czasu,

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem schematu interaktywnego, nagrania, ćwiczeń interaktywnych.

Formy pracy:

• indywidualna,

• grupowa,

• zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna:

1. Nauczyciel przedstawia cel zajęć: Przeanalizujecie historię idei ochrony praw człowieka.

2. Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracować metodą rybiego szkieletu i w razie potrzeby wyjaśnia tę metodę. Rysuje na tablicy schemat rybiego szkieletu. W jego głowie umieszcza problem do rozwiązania „Co już wiem o prawach człowieka?”. Uczniowie przedstawiają swoje propozycje uzupełnienia wpisów obok głównych i mniejszych ości ryby. W rozmowie nauczającej nauczyciel może zadawać pytania naprowadzające, np.

• Co jest źródłem praw człowieka? Jak należy rozumieć to pojęcie?

• Jakie znacie cechy praw człowieka? Co oznaczają poszczególne określenia?

• W jakich dokumentach uregulowana jest kwestia praw człowieka (krajowych, międzynarodowych)?

• Jakie znacie rodzaje (generacje, rodziny) praw człowieka? Czy potraficie wymienić przykłady praw wywodzących się z tych generacji?

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel przedstawia uczniom schemat interaktywny „The development of human rights”. Następnie informuje uczniów, że wspólnie stworzą oś czasu ilustrującą najważniejsze wydarzenia (akty prawne, czynniki, które skłoniły władców/państwa do uregulowania kwestii ochrony praw człowieka) z każdego z przedstawionych okresów. Dzieli uczniów na trzy grupy, przypisuje każdej grupie jeden z trzech okresów rozwoju idei ochrony praw człowieka i daje kilka minut na naradę w grupach, jakie trzy punkty należałoby nanieść na oś czasu w wybranych okresie. Uczniowie mogą w tym czasie korzystać ze źródeł internetowych lub abstraktu.

2. Po upływie wyznaczonego czasu nauczyciel rysuje na tablicy oś czasu i zaznacza na niej trzy omawiane okresy. Następnie uczniowie z kolejnych grup podają propozycje wpisów, a nauczyciel nanosi je na oś czasu. Uczniowie z pozostałych dwóch grup oceniają i uzupełniają sugestie kolegów.

3. Jeśli nie wydarzyło się to na początku lekcji (podczas tworzenia rybiego szkieletu), nauczyciel przypomina uczniom, co obejmują poszczególne generacje praw człowieka. Pyta uczniów o znaczenie słowa generacja, a kiedy uczniowie ustalą, że wiąże się z tym kolejność powstawania rodzin praw człowieka i regulacji w poszczególnych obszarach, nauczyciel pyta, jaki związek uczniowie dostrzegają między tworzeniem się kolejnej generacji praw a historycznym momentem jej kształtowania się. Chętni/wybrani uczniowie podają swoje propozycje, pozostali uczniowie i nauczyciel komentują je i uzupełniają.

4. Nauczyciel prosi uczniów o wykonanie Ćwiczenia 1. Uczniowie pracują samodzielnie, zadając pytania w przypadku wątpliwości. Nauczyciel wyjaśnia je z całą klasą.

5. Nauczyciel przedstawia uczniom infografikę „Systems for the protection of human rights”, wyświetlając ją na tablicy interaktywnej. Prosi uczniów o wyjaśnienie następujących kwestii (w nawiasie przedstawiono dodatkowe pytania naprowadzające, które nauczyciel może zadawać w rozmowie nauczającej):

• Na czym polega różnica między systemami krajowymi a systemem międzynarodowym? (Czy wszystkie systemy krajowe zawierają jednakowe regulacje w zakresie praw człowieka? Kto tworzy każdy z systemów? Jakie wady i zalety mają krajowe i międzynarodowe systemy ochrony praw człowieka, np. w odniesieniu do zakresu regulacji i skuteczności dochodzenia swoich praw?)

• Jak należy rozumieć pojęcia „uniwersalny”, „“regionalny” i „wyspecjalizowany” system ochrony praw człowieka? (Co oznacza słowo uniwersalny/regionalny w kontekście ochrony praw człowieka? Jakiego obszaru dotyczy? Czego może dotyczyć specjalizacja w zakresie ochrony praw człowieka? W odniesieniu do czego można się tu „specjalizować”?)

6. Nauczyciel informuje uczniów, że będa pracować metodą WebQuest i w razie potrzeby ją wyjaśnia. Prosi uczniów, aby skupili się na konkretnych organizacjach gwarantujących ochronę praw człowieka w systemach europejskim, afrykańskim, międzyamerykańskim i arabskim. Rysuje na tablicy tabelę, a zadaniem uczniów będzie ustalenie, co należy wpisać w komórki, które pozostały puste (numery 1–21):

Uczniowie w trakcie poszukiwania odpowiedzi powinni mieć dostęp do internetu. Nauczyciel nagradza uczniów, którzy najszybciej znajdą potrzebne informacje oceną z aktywności.

7. Po zakończeniu uzupełniania tabeli nauczyciel prosi chętnych/wybranych uczniów, aby przedstawili każdy z wyróżnionych systemów po kolei (podając informacje dotyczące tego systemu zawarte w tabeli).

8. Nauczyciel informuje uczniów, że jednym z przykładów systemów wyspecjalizowanych jest ochrona praw dziecka. Następnie odtwarza fragment abstraktu zawierający nagranie wybranych przepisów Konwencji o ochronie praw dziecka lub prosi ucznia o ich odczytanie (Ćwiczenie 2). Zadaniem uczniów jest zanotowanie praw gwarantowanych konwencją. Chętni/wybrani uczniowie przedstawiają swoje odpowiedzi. Nauczyciel weryfikuje i uzupełnia je.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie zajęć nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Jak sądzicie, czego jeszcze musicie się nauczyć na temat praw człowieka, żeby być zadowolonym ze swojej wiedzy i umiejętności?

Chętni/wybrani uczniowie udzielają odpowiedzi.

2. Propozycja zadania domowego:

a. Współcześnie mówi się o powstawaniu kolejnej – czwartej generacji praw człowieka. Poszukaj informacji na ten temat i opisz, co obejmuje ta generacja, jakie prawa są tam regulowane. Czy widzisz potrzebę takich regulacji? Odpowiedź uzasadnij.

b. Odsłuchaj nagranie abstraktu, aby powtórzyć materiał i utrwalić nowe słówka. Następnie wykonaj ćwiczenie słownikowe na końcu rozdziału.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Human rights

There is no one universally accepted definition of human rights. It may be accepted that „human rights are universal moral norms of a basic nature, attributed to each individual in his relations with the state. The concept of human rights is based on three assumptions: first, that every authority is limited; second, that each individual has a sphere of autonomy to which no authority has access; thirdly, that each individual may demand that the state protects his rights” (Source: W. Osiatyński, Introduction to the concept of human rights, [in:] School of Human Rights, Texts of lectures, n. 1, Warsaw 1998, p. 16).

It is evident that in this definition the emphasis was placed on recognizing human rights as a category of moral laws, not positive ones (stipulated by the state). This is extremely important, because it means that the state (the authorities) does not grant us human rights, but at most confirms them in various documents. We have rights because we are human and they result from our humanity. Human rights are also defined as „freedoms, means of protection and benefits, whose observance as laws everyone should be able to demand from the society in which he lives” (Source: Encyclopedia of Public International Law, vol. 8, Amsterdam–New York–Oxford 1985, p. 268).

The source of human rights is human dignity. It is considered as an inherent and inalienable value of every human being. The principle of respect for human dignity has been confirmed in many international documents, including in the Universal Declaration of Human Rights of 1948 and the Constitution of the Republic of Poland.

The catalogue of basic rights and freedoms is available to everyone, regardless of their gender, race, religion or place of residence. However, we must remember that human rights are not only material (substantive) rights, such as the right to life, to education, freedom of speech, conscience, religion, but also formal (procedural) rights, allowing the individual to demand the exercise of his rights and freedoms. Without procedural rights enabling us to implement substantive rights, the material rights provided for in various documents are illusory.

Human rights:

• material (substantive) – among others: right to life, to education, freedom of speech, conscience, religion

• formal (procedural) – procedures and mechanisms that allow us to enforce our rights and freedoms

Human rights regulate the relations between an individual and a state, at the same time delimiting the limits of power in a democratic society (vertical plane). There is a growing view that human rights also apply to relations between individuals (horizontal plane). An example may be the child‑parents relationship. Rights and freedoms protect the most important values, which include: freedom, equality and dignity.

The Great Charter of Liberties (Magna Charta Libertatum) of 1215 is considered the beginning of British democracy. However, it must not be forgotten that it was established 800 years ago and what we now call „human rights” was then the privilege of only the highest social strata. The document did not grant full rights to women, and people were divided into aristocracy, clergy, free and non‑free.

The Declaration of the Rights of the Man and of the Citizen of 1789 ended the abusive times of absolute monarchy in France and was a great achievement in the field of human rights. However, it was not perfect and did not include women's rights. Therefore, in 1791, the French forerunner of feminism, Olimpia de Gouges, published the Declaration on the Rights of the Woman and the Citizen.

The catalogue of rights and freedoms we currently have can be divided into three generations (families). They were created as a result of the evolution of the concept of protection of human rights.

The system of protection of human rights can be defined in two ways: legal and institutional. In the legal sense, it is a set of legal norms regulating issues related to the protection of human rights; in the institutional sense – it is a set of bodies responsible for the implementation and control of the adopted standards. Systems for the protection of human rights can be divided into national and international. International systems include: universal, regional and specialized.

National systems are the most important for the protection of human rights. The state is primarily responsible for the implementation of fundamental rights and freedoms. It creates legal norms that confirm the catalogue of human rights, has means of coercion to enforce these rights and appoints institutions guarding them. Ombudsmen, courts, and personal data protection officers are examples of institutions of particular importance for the protection of human rights.

International systems for the protection of human rights were created only after the second world war. A universal system was created within the framework of the United Nations. It covers almost all modern countries. In addition to the universal system, regional and specialized systems operate. Regional human rights protection systems are complementary to the universal system. Thus, the documents (conventions, declarations) adopted within them constitute a kind of development, and sometimes duplication, of the norms adopted at the UN. In practice, however, regional regulations often have a higher standard of protection and better control mechanisms. The most developed system among regional systems is the European system. It consists of as many as three organizations: the Council of Europe, the European Union and the Organization for Security and Cooperation in Europe. In this system, the best control mechanisms were also adopted. The activity of the European Court of Human Rights is of particular importance. Specialized systems operate to protect certain categories of rights or groups of people. These include, for example: the International Red Cross and Red Crescent Movement – specializing in humanitarian law, the International Labor Organization – dealing with labor law or the United Nations International Children's Emergency Fund – UNICEF – acting for the rights of children.

Over the course of history, human rights have evolved, resulting in three generations of human rights. After 1945, international systems for the protection of human rights also developed. Today, we recognize that human rights are universal, belong to each individual and serve to protect human dignity.