Temat: Deformacja jako autokreacja, deformacja jako maska

Opracowanie scenariusza: Katarzyna Maciejak

Grupa docelowa:

Uczniowie klasy III liceum lub technikum.

Podstawa programowa

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

10) rozumie pojęcie parafrazy, parodii i trawestacji, wskazuje ich wzorce tekstowe; wykorzystuje te pojęcia w interpretacji utworu literackiego ZR

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różnorodne konteksty; ZR

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

4) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie na podstawie wierszy Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego rozpoznają przejawy groteski i karykatury w literaturze oraz określają ich funkcje

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• rozpoznaje literacką konwencję groteski, wyjaśnia, na czym polega;

• omawia twórczość Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego;

• postrzega elementy deformacji świata jako element konwencji literackiej;

• analizuje i interpretuje tekst poetycki.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Wybrany lub chętny uczeń przygotowuje prezentację na temat życia i twórczości K.I. Gałczyńskiego.

2. Wszyscy uczniowie przypominają sobie, czym jest groteska jako kategoria estetyczna, i przygotowują przykłady zastosowania groteski w literaturze.

Faza wstępna

1. Prowadzący lekcję podaje temat lekcji, określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Wybrany uczeń przedstawia prezentację na temat życia i twórczości K.I. Gałczyńskiego.

Faza realizacyjna

1. Ustalenie pojęć. Nauczyciel wspólnie z uczniami omawia, czym jest groteska jako kategoria estetyczna. W zależności od umiejętności klasy może tę część lekcji zrealizować w formie mapy mentalnej lub pogadanki.

2. Praca w grupach. Nauczyciel dzieli klasę na 4‑osobowe grupy. Każdej z nich przydziela jeden z dwóch wierszy K.I. Gałczyńskiego zawartych w abstrakcie. Zadaniem grup będzie przeczytanie wiersza, ustalenie podmiotu lirycznego, adresata, określenie nastroju oraz wykonanie poleceń i ćwiczeń dotyczących danego utworu zawartych w abstrakcie. Każdy zespół przygotowuje prezentację wyników swojej pracy. Nauczyciel oraz inni uczniowie będą oceniać pracę kolegów, biorąc pod uwagę: poprawność wykonanych zadań, celność interpretacji oraz walory poznawcze płynące z prezentacji.

3. Nauczyciel wspólnie z uczniami podsumowuje dotychczasowy przebieg zajęć.

4. Nauczyciel wraca do kategorii groteski, pyta uczniów, w jaki sposób jest ona realizowana w wierszach K.I. Gałczyńskiego. Następnie prosi uczniów, by, pracując indywidualnie, dopisali dwie zwrotki do wiersza, który wcześniej analizowali w grupach. Po wyznaczonym czasie chętni lub wybrani uczniowie odczytują swoje propozycje na forum klasy.

Faza podsumowująca

1. Lektura tekstu krytycznoliterackiego uzupełniającego informacje o praktyce poetyckiej Gałczyńskiego – w ramach podsumowania rozważań uczniowie wskazują zdanie, które najlepiej opisuje specyfikę twórczości Gałczyńskiego, i szukają w poznanych wierszach elementów potwierdzających wnioski badacza.

2. Uczniowie wykonują ćwiczenie 7 oraz 9 w abstrakcie.

Praca domowa

1. Odsłuchaj w domu nagrania abstraktu. Zwróć uwagę na wymowę, akcent i intonację. Naucz się prawidłowo wymawiać poznane na lekcji słówka.

2. W dłuższej wypowiedzi pisemnej przeanalizuj następujący problem: „Czy model poezji, praktykowany przez Gałczyńskiego, może być atrakcyjny dla współczesnego odbiorcy?” Przywołaj własne wrażenia z lektury wierszy poety, ale odnieś się również do odnalezionych świadectw odbioru.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Deformation as self‑creation, deformation as a mask

Search for contemporary opinions about the work of K. I. Gałczyński (questionnaire, internet). On their basis, determine the state of knowledge about the author's output and the way of receiving his works.

Artistic deformations of the world, or transformations of reality, are often aimed at revealing what is difficult to see at first glance (this is the case, for example, of Gombrowicz or Kafka). They may also have a completely different goal, becoming an element of the strategy of hiding, masking, escaping from boredom and unambiguity. Art can also cheat. When for some creators it becomes a weapon in the search of the truth, others make it a tool of self‑creation game with recipients. Sometimes as recipients we can not decide whether we are dealing with a manifestation of truth or a game of appearances. This is a trait of work (and life) of Konstanty Ildefons Gałczyński.

Konstanty Ildefons Gałczyński (1905 – 1953) was one of the most popular Polish poets of the 20th century.

At the end of the 1920s, Gałczyński joined the Kwadryga group. This cooperation resulted in the acquiring of a number of new friends and publishing some pieces, but in fact Gałczyński’s poetry and personality did not fall within the framework of the socially oriented and rather vague program of the group. In 1937, in a weekly magazine „Prosto z Mostu”, a collection of Gałczyński's poems Utwory poetyckie (Poetical Pieces) was published.

Gałczyński was enlisted at the end of August 1939, and not long after the outbreak of the war he was taken prisoner. From this period, poems like his famous Pieśń o żołnierzach z Westerplatte (A Song about Soldiers from Westerplatte), reflecting the moods of that time, came. After the war Gałczyński travelled around Europe, and in 1946 he finally returned to the country. In the “Szpilki” magazine, he printed a famous series of absurd, humorous genre scenes, published as Teatrzyk Zielona Gęś (Green Goose Theatre).

In the summer of 1950, Gałczyński left for Masuria, where he created several of his poetic ideas, some of which – including poems Niobe and Wit Stwosz and a lyrical series Pieśni(Songs) – are considered by researchers as his greatest achievements.

Grotesque is an aesthetic category, which seems to play the fundamental role in Gałczyński’s poetry. In his poetry, an everyday experience is continually open to the reversal of the normal order of roles and values and the various deformations of reality and subject. The poet flees from seriousness into a joke, from involvement – into distance, from poetics – into colloquiality, from everyday life – into masquerade and vise versa.

The climax of the grotesque in Gałczyński's work is „the smallest theatre in the world”, i.e. the famous Zielona Gęś (Green Goose Theatre). These genre scenes were filled with preposterous humour, inspired by both contemporary reality and literary tradition, which continued to ridicule situations and attitudes.

The text of Skumbrie w tomacie is of a humorous nature, but provoked quite serious disputes among critics. Decide whether humour in such form can be an effective tool in discussing social and political matters.