Temat: Człowiek wobec totalitaryzmu i autorytaryzmu

Autorka: Anna Rabiega

Adresat:

Uczeń klasy 8 szkoły podstawowej.

Podstawa programowa:

VIII. Wspólnoty narodowe/etniczne i ojczyzna.

Uczeń:

5) (…) rozpoznaje przejawy ksenofobii, w tym rasizmu, szowinizmu i antysemityzmu, oraz uzasadnia potrzebę przeciwstawiania się tym zjawiskom.

Ogólny cel kształcenia:

Uczeń ma podstawową wiedzę na temat praw człowieka.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• przedstawia polską drogę do demokracji.

• wyjaśnia podobieństwa i różnice między autorytaryzmem i totalitaryzmem.

• podaje przykłady państw niedemokratycznych.

• omawia, czym był Holocaust i kim są Sprawiedliwi wśród Narodów Świata.

• przedstawia argumenty świadczące o tym, że wiek XX był stuleciem ludobójstwa.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• porozumiewanie się w języku obcym,

• kompetencje informatyczne,

• umiejętność uczenia się,

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody nauczania i formy pracy:

• dyskusja,

• kula śniegowa,

• analiza tekstu źródłowego,

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem galerii zdjęć, ćwiczeń interaktywnych.

Formy pracy:

• indywidualna,

• zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel przedstawia cel zajęć: Przeanalizujecie, czym różni się sytuacja jednostki w systemach niedemokratycznych od jej sytuacji w państwach o ustroju demokratycznym.

2. Nauczyciel przypomina uczniom jeden z dokumentów, którego fragment omawiali podczas poprzednich zajęć – Powszechną Deklarację Praw Człowieka. Mówi uczniom, że inicjatorką stworzenia tego dokumentu była żona prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki Eleanor Roosevelt. Również ona zainicjowała powstanie organizacji Freedom House, która od 1941 roku zajmuje się badaniem stanu wolności na świecie. Następnie nauczyciel prosi uczniów o wykonanie Ćwiczenia 1 z abstraktu „An individual in totalitarianism and authoritarianism”. Po ułożeniu puzzli uczniowie dowiedzą się, w których krajach panuje wolność, a w których jej brakuje.

Faza realizacyjna:

1. W następnym kroku nauczyciel informuje uczniów, że ich zadaniem będzie stworzenie definicji autorytaryzmu i totalitaryzmu. Prosi, by w czasie pracy zwrócili uwagę na etymologię tych słów i  podali współczesne i historyczne przykłady państw niedemokratycznych. Wyjaśnia, że uczniowie będą pracować metodą kuli śniegowej i w rezultacie wspólnie ustalą definicje. W razie potrzeby nauczyciel wyjaśnia metodę:

Uczniowie indywidualnie zapisują na kartkach własne odpowiedzi i uzasadnienia do nich. Następnie w parach porównują swoje pomysły i spisują na osobnej kartce wspólne propozycje definicji. Uczniowie gromadzą się w czwórkach i w podobny sposób konfrontują swoje stanowiska, a zebrane rozwiązania zapisują na nowej kartce. W dalszej części lekcji uczniowie łączą się w jeszcze liczniejsze grupy, aż wobec postawionego problemu wypowie się cała klasa. Uzgodnione na forum klasy definicje wraz z przykładami zostają zapisane na tablicy.

2. Nauczyciel prosi uczniów, aby korzystając ze swojej wiedzy o ustroju demokratycznym, wskazali, które z praw człowieka i obywatela będą w tych systemach ograniczane i dlaczego. Następnie prosi chętnych/wybranych uczniów o przedstawienie swoich odpowiedzi.

3. Nauczyciel prosi uczniów, aby przypomnieli sobie z lekcji historii lub języka polskiego, do czego mogą w skrajnych przypadkach prowadzić rządy totalitarne. Jednym z wymienionych przykładów będzie zapewne Holocaust. Jeśli nie – nauczyciel może sam go przywołać.

Podczas lekcji historii uczniowie skupiali się bardziej na przebiegu II wojny światowej z uwzględnieniem zakładania i wyzwalania niemieckich obozów zagłady. Na lekcjach języka polskiego analizowali literaturę obozową, zapoznając się z tym, jakie cierpienia fizyczne i psychiczne musieli znosić więźniowie.

Tym razem nauczyciel prosi uczniów, by postarali się ustalić, jakie prawa człowieka były łamane przez nazistów w czasie okupacji, tworzenia gett oraz w obozach zagłady.

Drugim ważnym ze społeczno‑politycznego punktu widzenia aspektem Holocaustu jest reakcja społeczeństwa. Nauczyciel prosi, by uczniowie zapoznali się z fragmentem ulotki „Protest” organizacji Front Odrodzenia Polski, a następnie inicjuje dyskusję, zadając pytania: Jakie dwie postawy polskiego społeczeństwa są tam zobrazowane? Która z nich wydaje się wam słuszna i dlaczego? Na zakończenie prosi jednego z uczniów o podsumowanie dyskusji.

4. Nauczyciel pyta uczniów, czy słyszeli o medalach dla Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Czy znają osoby, które takimi medalami zostały uhonorowane? W razie potrzeby uzupełnia wiedzę uczniów.

Nauczyciel pyta uczniów o Marsz Żywych, który co roku odbywa się na terenie byłego obozu koncentracyjnego Auschwitz. Jeśli uczniowie nie mają wiedzy na ten temat, przedstawia ideę tych marszów i wspólnie oglądają galerię zdjęć w abstrakcie. Nauczyciel inicjuje dyskusję na temat tego, czy zdaniem uczniów takie marsze są dziś potrzebne i dlaczego.

5. Nauczyciel dzieli klasę na sześć grup. Każda z nich zapoznaje się ze wskazanym przez nauczyciela fragmentem abstraktu pogłębiającym wiedzę na temat przypadków ludobójstw po II wojnie światowej. Następnie wybrani przez nauczyciela uczniowie przedstawiają reszcie klasy informacje, z jakimi właśnie się zapoznali.

6. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 2. Wskazują państwo, w którym współcześnie panuje totalitaryzm i przedstawiają swoje opinie, co musi się stać, żeby zapanowała w nim demokracja.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel prosi chętnych uczniów o podsumowanie lekcji z ich punktu widzenia. Pyta pozostałych uczniów, czy chcieliby coś dodać do wypowiedzi kolegów na temat wiadomości i umiejętności opanowanych na lekcji.

2. Propozycja zadania domowego:

a. Wybierz jeden z trzech tematów i napisz krótki esej (limit 1000 wyrazów):

• Czy w społeczeństwie demokratycznym powinny istnieć jakieś ograniczenia pluralizmu politycznego? Odpowiedź uzasadnij.

• Wolności osobiste i sprawiedliwość społeczna – czy zdarza się, że trzeba dokonywać wyboru? Jak można rozwiązać te sytuacje?

• Jakie formy zaangażowania publicznego najefektywniej wpływają na rządzących? Dlaczego?

b. Odsłuchaj nagranie abstraktu, aby powtórzyć materiał i utrwalić nowe słówka. Następnie wykonaj ćwiczenie słownikowe na końcu rozdziału.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

An individual in totalitarianism and authoritarianism

The 20th century is called the age of totalitarianism, which claimed several dozen million victims. Leaders of authoritarian and totalitarian states did not hesitate to use mass violence to achieve their goals. Concentration camps and mass murders were used by the Third Reich and the USSR armies against both representatives of other nationalities and their own citizens. During the second world war, Germans led by Adolf Hitler planned and started the extermination of the entire Jewish nation - the Holocaust. At least six million European Jews were killed. Despite the experience of the last century, the modern world is not free of autocratic political systems.

In autocratic (undemocratic) political systems, citizens are completely deprived of the possibility (totalitarianism) or have a limited ability (authoritarianism) to:

• participate in free elections of the most important state bodies,

• influence the manner of governance and decisions made by the authorities,

• create social and political organizations freely,

• express their views, including political ones.

In 1941, on the initiative of Eleanor Roosevelt (the wife of the President of the USA, Franklin Delano Roosevelt), the Freedom House organization was established, which researches the state of democracy and freedom in countries around the world. Its website publishes the results of annual reports on the matter. You can check how the situation in Poland and other countries is assessed.

Totalitarian states destroyed natural social bonds: families, neighbourhoods, nations. The authorities, through the widespread use of terror, not only violated the fundamental human rights, but also led to the extermination of individuals and entire communities. All social values were supplanted with the blind obedience to the leader, the omnipresent fear destroyed trust and increased mutual hostility.

Holocaust (Shoah) is the destruction of six million European Jews conducted by the Third Reich during the second world war.

Ghettos

During the second world war, the German occupation authorities forced the Jewish population to live in ghettos. The largest one was located in Warsaw. Robbed of their property, crowded into a small area, people died of starvation and easily spreading diseases. They were victims of murders committed by the Nazis. In 1942, the authorities of the Third Reich proceeded to implement the plan of total extermination of the Jewish people. Deportations of the ghetto inhabitants to extermination camps began.

German concentration and extermination camps

As we can read on the auschwitz.org website:

„All over the world, Auschwitz has become a symbol of terror, genocide, and the Holocaust. It was established by Germans in 1940, in the suburbs of Oświęcim (...) Auschwitz (...) was the largest Nazi concentration camp – a place for the gradual annihilation of prisoners – and, at the same time, the largest center for the immediate, direct extermination of Jews.”

The Nazis deported at least 1,3 million people of over twenty nationalities to Auschwitz. Jews constituted 85% of all deportees and 90% of the total murdered.

Before the outbreak of the second world war, Poland was a multinational and multi‑religious state. The Jewish community with 3 million people accounted for about 10% of the population of the state. Only few survived the war. According to the Polish Census of 2011, approximately 2000 Polish citizens declare Jewish identity as the only one.

There are righteous among us

The Jewish nation did not forget about those who risked their lives to save Jews during the second world war. The Yad Vashem Holocaust Martyrs’ and Heroes’ Remembrance Authority in Jerusalem established the Righteous Among the Nations medal, awarded for saving Jews during the second world war. By 1 January, 2017, 26 513 such awards were granted, of which 6 706 were received by Poles. The honored receive a specially minted medal and a diploma of recognition. Their names are immortalized on the wall of honor in the Garden of the Righteous in Yad Vashem in Jerusalem. Remember that during the occupation in the Polish territories the people who helped the Jewish population were threatened with the death penalty. Germans used collective responsibility, punishing also the family, and often the neighbours of those who hid the Jews.

The medal of the Righteous bears the Jewish saying “Whoever saves a single life, saves an entire universe” (Mishnah, Sanhedrin 4:5, Talmud).

Since 1996, the International March of the Living has been organized on the site of the former Auschwitz concentration camp. The participation in the March is supposed to give testimony to the memory of people murdered by Nazi Germans during the second world war. It is also a manifestation of attachment to such values as: dignity and equality of all people, tolerance, the right of every person to live in peace. See the photo gallery below documenting this event.

The term “crime against humanity” is often used interchangeably with the notion of genocide, because both refer to cases of radical violations of the basic human right, which is the right to life. However, a crime against humanity is a broader concept and also includes situations in which the actions taken do not directly consist in death, but often lead to death (e.g. gulags in the Soviet Union). Crimes against humanity include: genocide, murder, extermination, deportation, persecution, and other acts committed with the intention of destroying all or part of the national, ethnic, racial or religious group. The 20th century was particularly abundant in crimes of this nature.

How was it in Poland after the Second World War? From 1944 to 1989, the Polish society was subject to the imposed communist rule. Citizens were deprived of the possibility to influence the decisions of the authorities, and their freedoms were very limited. The opponents of the regime were repressed. The authorities suppressed all forms of social resistance, activeness and independence. The establishment of the Independent Self‑Governing Trade Union “Solidarity” marked the beginning of a long way to a democratic, sovereign state.

Martial law

In order to curb the growing activity and independence of Polish society, on 13 December, 1981, the communist authorities imposed martial law in Poland. Fundamental human rights were restricted, e.g. curfews were introduced and the functioning of trade unions was suspended. The leaders of “Solidarity” were interned.

At the news of the introduction of martial law, a protest started in the coal mine “Wujek”. The striking miners demanded, among other things, the release of all arrested activists of “Solidarity”. The strike was brutally suppressed - nine miners were killed and twenty‑four wounded.