Temat: Położenie Polski na świecie i w Europie

Autor: Magdalena Jankun

Adresat

Uczeń klasy VII szkoły podstawowej

Podstawa programowa

IX. Środowisko przyrodnicze Polski na tle Europy: położenie geograficzne Polski. Uczeń:

1) określa położenie fizycznogeograficzne i polityczne Polski, wskazuje na mapie przebieg jej granic w tym morskich wód wewnętrznych;

2) odczytuje szerokość i długość geograficzną wybranych punktów na mapie Polski.

Cel lekcji

Uczniowie określają położenie geograficzne Polski.

Kryteria sukcesu

• określisz położenie geograficzne Polski;

• omówisz konsekwencje położenia Polski w Europie Środkowej;

• wyznaczysz współrzędne geograficzne skrajnych punktów Polski;

• wymienisz sąsiadów Polski;

• poznasz zasięg strefy ekonomicznej na Bałtyku;

• obliczysz rozciągłość równoleżnikową w stopniach oraz południkową w stopniach i kilometrach.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w języku obcym;

• kompetencje matematyczne;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody/formy pracy

• Praca z mapą i praca z multimediami, pogadanka, metoda mapy mentalnej.

• Praca indywidualna oraz praca w parach.

Środki dydaktyczne

• abstrakt;

• tablica interaktywna lub tablica tradycyjna;

• rzutnik multimedialny;

• tablety/komputer;

• aplikacja Google Earth;

• aplikacja Mind Mapping;

• mapa fizyczna Europy;

• mapa fizyczna Polski;

• atlasy geograficzne.

Fazy lekcji

Wstępna

1. Nauczyciel podaje temat i cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. Uczniowie wykonują ćwiczenie interaktywne, polegające na ułożeniu z puzzli obrazka przedstawiającego mapę fizyczną Polski.

3. Nauczyciel uruchamia aplikację Google Earth i pokazuje obszar Polski w różnych skalach.

Realizacyjna

1. Nauczyciel proponuje uczniom, aby wyobrazili sobie, że muszą dostarczyć możliwie dokładnych informacji o położeniu Polski swojemu rówieśnikowi mieszkającemu na Borneo, który nigdy nie słyszał o naszym kraju. Po dyskusji na temat propozycji uczniów nauczyciel prosi ich, by przyjrzeli się rozwijanej tabeli opisującej różne sposoby określania położenia danego kraju na mapie.

2. Nauczyciel uruchamia aplikację Mind Mapping: uczniowie w trakcie lekcji będą zapisywać w niej wszystkie dane dotyczące położenia Polski.

3. Nauczyciel poleca uczniom, by – posługując się atlasem geograficznym – omówili położenie geograficzne Polski. Przypomina, że ten sposób opisywania usytuowania danego obiektu na mapie polega na określeniu jego miejsca względem innych obiektów geograficznych, np. gór, wyżyn, nizin, kotlin, dolin, rzek, jezior, mórz, wysp, półwyspów itp. Dodaje, że terytorium Polski cechuje duża zwartość oraz że ma kształt zbliżony do koła, którego geometryczny środek leży na północ od Łodzi, w miejscowości Piątek.

4. Wyznaczony przez nauczyciela uczeń lub ochotnik podchodzi do mapy ściennej Polski, wskazuje jej granice i określa położenie geograficzne. Zadaniem kolejnego ucznia jest wskazanie Polski na mapie Europy. Nauczyciel podkreśla, że Polska leży w jej środkowej części.

5. Nauczyciel prosi uczniów, żeby określili skrajne punkty Polski (czyli te, które są najbardziej wysunięte na północ, południe, wschód i zachód) oraz zanotowali w zeszytach ich współrzędne geograficzne. Podkreśla, że w ten sposób wyznacza się matematyczno‑geograficzne położenie danego obiektu na mapie. Następnie wyświetla grafikę „Skrajne punkty obszaru Polski”. Uczniowie sprawdzają swoje zapiski, i jeśli to konieczne, korygują je.

6. Nauczyciel uruchamia na tablicy interaktywnej aplikację Google Earth i pokazuje najbardziej wysunięte punkty Polski.

7. Uczniowie, pracując w parach, obliczają rozciągłość równoleżnikową i południkową Polski, zgodnie ze wskazówkami przedstawionymi w abstrakcie.

8. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej grafikę przedstawiającą terytorium Polski w 1939 roku, obecne granice oraz długości poszczególnych granic. Omawia geopolityczne położenie Polski w Europie – wskazuje państwa graniczące z Polską oraz granicę morską. Tłumaczy, skąd wynika szczególnie długa granica z Czechami.

9. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenie interaktywne polegające na przyporządkowaniu nazw sąsiadujących z Polską krajów do przypisanych im granic.

10. Nauczyciel prezentuje mapę przedstawiającą obszary morskie należące do Polski. Omawia zasięg strefy ekonomicznej na Bałtyku. Zwraca uwagę, że ze względu na dużą liczbę państw położonych nad Morzem Bałtyckim polska strefa ekonomiczna sięga zaledwie 30–40 mil morskich. Wyjaśnia, że zgodnie z Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawie morza w skład wód morskich leżących na terytorium Polski wchodzą:

• wody wewnętrzne (zatoki i zalewy);

• wody terytorialne – pas o szerokości 12 mil morskich;

• strefa ekonomiczna – pas o szerokości 200 mil morskich.

11. Uczniowie wykonują ćwiczenie interaktywne, polegające na dopasowaniu cech związanych z położeniem Polski do ich konsekwencji przyrodniczo‑gospodarczych. Nauczyciel konsekwencje te analizuje z uczniami.

Podsumowująca

1. Nauczyciel prosi uczniów, żeby spojrzeli na mapę mentalną, sporządzoną w czasie lekcji i określili, które z informacji przesłaliby swojemu rówieśnikowi mieszkającemu na Borneo.

2. Nauczyciel ocenia pracę uczniów w czasie zajęć, biorąc pod uwagę ich aktywność i indywidualne możliwości.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Poland location in worldwide and European perspective

The location of a selected object on the map may be described as:

Mathematical location is determined by reading longitude and latitude of the relevant object. In case of objects with large area, we need to read geographical coordinates of its extreme points, i.e. northernmost, southernmost, easternmost and westernmost point.
By learning geographical coordinates of extreme points of the relevant area, we can calculate its meridian arc and parallel arc.

One of the consequences of meridian span is varied Sun culmination. In the south, the Sun culminates about 5° higher than in the north.
Another consequence of meridian span are different lengths of a day and a night – which take their extreme values during summer and winter solstices. In summer, at the coast, a day is about 1 hour longer than in the south. In winter, it is 1 hour shorter.

The number of neighbouring countries fluctuated as years passed. Some time ago, such countries as Turkey, Romania or Latvia were briefly our neighbours. Currently, we share borders with the Russian Federation (210 km), Lithuania (104 km), Belarus (418 km), Ukraine (535 km), Slovakia (541 km), the Czech Republic (796 km) and Germany (467 km).

The illustration below shows the territory of Poland in 1939, modern borders and the length of each border.

Nowadays, Poland is a country with high territorial cohesion which is evidenced by low border variation ratio. It is expressed by the length of borders of specific area divided by its mathematical area. Currently, the border variation ratio is 1.77. Before the Second World War, it was equal to 2.95.

An important role in a political location of any country is played by its military security. Not long ago, this security was provided by natural borders, e.g. the mountains, rivers, inaccessible forests, lakes, swamps or seas. In modern times, in an era of globalisation and technological process, importance of natural borders has diminished.