Temat: Dzisiejszy Odys... „Itaka” Konstandinosa Kawafisa

Opracowanie scenariusza: Katarzyna Maciejak

Grupa docelowa:

Uczniowie klasy I liceum lub technikum.

Podstawa programowa

Podstawa programowa (stara)

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystywanie zawartych w nich informacji

1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:

1. odczytuje sens całego tekstu (a w nim znaczenia wyrazów, związków frazeologicznych, zdań, grup zdań uporządkowanych w akapicie, odróżnia znaczenie realne i etymologiczne) oraz wydzielonych przez siebie fragmentów; potrafi objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości;

II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.

1. Wstępne rozpoznanie. Uczeń:

2. określa problematykę utworu;

3. rozpoznaje konwencję literacką (stałe pojawianie się danego literackiego rozwiązania w obrębie pewnego historycznie określonego zbioru utworów);

2. Analiza. Uczeń:

1. wskazuje zastosowane w utworze środki wyrazu artystycznego i ich funkcje (poznane wcześniej, a ponadto: oksymorony, synekdochy, hiperbole, elipsy, paralelizmy) oraz inne wyznaczniki poetyki danego utworu (z zakresu podstaw wersyfikacji, kompozycji, genologii) i określa ich funkcje;

2. rozpoznaje aluzje literackie i symbole kulturowe (np. biblijne, romantyczne) oraz ich funkcję ideową i kompozycyjną, a także znaki tradycji, np. antycznej, judaistycznej, chrześcijańskiej, staropolskiej; ZR

3. Interpretacja. Uczeń:

1. wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne);

2. porównuje funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich;

3. odczytuje treści alegoryczne i symboliczne utworu;

4. Wartości i wartościowanie. Uczeń:

1. dostrzega związek języka z wartościami, rozumie, że język podlega wartościowaniu, (np. język jasny, prosty, zrozumiały, obrazowy, piękny), jest narzędziem wartościowania, a także źródłem poznania wartości (utrwalonych w znaczeniach nazw wartości, takich jak: dobro, prawda, piękno; wiara, nadzieja, miłość; wolność, równość, braterstwo; Bóg, honor, ojczyzna; solidarność, niepodległość, tolerancja);

2. dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne.

Podstawa programowa (nowa)

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

4. rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

5. rozpoznaje mitologizację i demitologizację w utworach literackich, rozumie ich uniwersalny charakter oraz rolę w interpretacji; ZR

6. interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

7. rozumie pojęcie archetypu, rozpoznaje archetypy w utworach literackich oraz określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych; ZR

8. rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

9. przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

10. wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

11. rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

3. rozpoznaje nawiązania do tradycji biblijnej i antycznej w kulturze współczesnej;

4. porównuje teksty kultury, uwzględniając różnorodne konteksty;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

4. wyjaśnia, w jaki sposób użyte środki retoryczne (np. pytania retoryczne, wyliczenia, wykrzyknienia, paralelizmy, powtórzenia, apostrofy, przerzutnie, inwersje) oddziałują na odbiorcę;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

3. zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

4. buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

5. w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

IV. Samokształcenie. Uczeń:

5. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

6. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie rozpoznają aluzje literackie i symbole kulturowe.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• przedstawia propozycję interpretacji utworu;

• wskazuje zastosowane w utworze środki wyrazu artystycznego i ich funkcje;

• wyjaśnia metaforę życia jako wędrówki;

• znajduje w tekstach literatury współczesnej nawiązania do antycznych motywów i wątków literackich i kulturowych.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja;

  • gra dydaktyczna.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przed lekcją

Uczniowie przypominają sobie treść mitu o Odyseuszu.

Faza wstępna

1. Prowadzący podaje temat lekcji, określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel zachęca uczniów do krótkiej refleksji na temat tego, na ile historia Odysa obecna jest w kulturze.

Faza realizacyjna

1. Burza mózgów. Nauczyciel zapisuje słowo‑klucz na tablicy: PIELGRZYM i prosi uczniów o podanie skojarzeń. Pod koniec lekcji wspólnie poszerzają zapis, dodając nowe propozycje.

2. Wybrany przed lekcją uczeń przybliża kolegom i koleżankom sylwetkę Konstandinosa Kawafisa.

3. Praca z tekstem poetyckim. Uczniowie zapoznają się z treścią utworu. Zwracają uwagę na nastrój tekstu i podmiot liryczny.

4. Prowadzący lekcję dzieli losowo klasę na pięcioosobowe grupy. Zadaniem każdej z nich jest omówienie poleceń i ćwiczeń zamieszczonych w abstrakcie i określenie poprawnych odpowiedzi. Po upływie wyznaczonego czasu członkowie każdego zespołu odliczają do pięciu i zapamiętują przypisaną im cyfrę. Następnie losują karteczki z numerami poleceń dla sąsiedniej grupy. Nauczyciel podaje punktację poszczególnych poleceń, po czym zaprasza uczniów do gry. Wybrani uczniowie z kolejnych grup wykonują wyznaczone im polecenia. Poprawność odpowiedzi ocenia grupa zadająca polecenia, a ewentualne wątpliwości rozstrzyga prowadzący lekcję.

5. Wspólna dyskusja nad symbolicznym znaczeniem „Itaki”.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel pyta: Gdyby z przedstawionego na lekcji materiału miała się odbyć kartkówka, jakie pytania waszym zdaniem powinny zostać zadane? Gdyby uczniowie nie wyczerpali najistotniejszych zagadnień, nauczyciel może uzupełnić ich propozycje.

2. Nauczyciel wspólnie z uczniami podsumowuje lekcję; pytania pomocnicze: w jaki sposób Konstantinos Kawafis wykorzystuje motyw podróży? W których znanych uczniom lekturach pojawia się motyw podróży? Czego dowodzi ciągła obecność postaci Odysa w kulturze?.

Praca domowa

1. Odsłuchaj w domu nagrania abstraktu. Zwróć uwagę na wymowę, akcent i intonację. Naucz się prawidłowo wymawiać poznane na lekcji słówka.

2. Znajdź piosenkę, w której zawarty jest motyw podróży (możesz wybrać dowolny gatunek muzyczny), i określ nastrój utworu. W krótkiej notatce poddaj analizie sposób wykorzystania motywu podróży. Pytania pomocnicze: Do jakich dzieł kultury nawiązuje tekst piosenki? W jakim celu wybrane motywy zostały wykorzystane w tekście?.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Today's Odysseus... Konstantinos Kavafis' Ithaca

The adventures depicted in The Odyssey became stories told in every era. And they were not only repeated – but also perpetually reinterpreted in search of new meanings. In the Middle Ages, for example, The Odyssey was considered a symbol of every man’s journey: we are like Odysseus heading to our Ithaca, namely heaven (such pilgrims were described in Latin as homo viator – a man on the way, a man on the journey). Even in modern days, Homer’s epic may be read at both literal and symbolic levels. One of the most interesting interpretations was presented in a poem by Konstantinos Kavafis, a remarkable Greek poet.

Konstantinos Kavafis (1863–1933) – a modern Greek poet; a creator of exquisite poetry inspired by ancient literature. He is considered to be one of the greatest European poets of the 20th century.
His literary début was the publishing of his collection of poems Poiemata (Poems) in 1904. He was recognised in his lifetime, but fame came posthumously, e.g. Unpublished prosaic works and Prose were published in 1963.
In Poland A selection of poems (1967), Selected poetry (1979), and finally A collection of poems (1992, 1995) translated by Zygmunt Kubiak were published. His works were also translated by Antoni Libera and Czesław Miłosz.