Temat: Co to jest prawo?

Autorka: Anna Rabiega

Adresat:

Uczeń liceum ogólnokształcącego i technikum.

Podstawa programowa:

• stara podstawa programowa:

poziom podstawowy:

2. Prawo i sądy.

Uczeń:

1) wyjaśnia, co to jest prawo i czym różnią się normy prawne od norm religijnych, moralnych i obyczajowych;

2) wymienia podstawowe zasady prawa (prawo nie działa wstecz, domniemanie niewinności, nie ma winy bez prawa, nieznajomość prawa szkodzi) i wyjaśnia konsekwencje ich łamania.

poziom rozszerzony:

29. Prawo.

Uczeń:

1) wyjaśnia zasady hierarchiczności, spójności i zupełności w systemie prawnym.

• nowa podstawa programowa

poziom podstawowy:

V. Prawo w Rzeczypospolitej Polskiej.

Uczeń:

1) wyjaśnia, czym różnią się normy prawne od innych typów norm; wymienia podstawowe zasady prawa (prawo nie działa wstecz, domniemanie niewinności, nie ma winy bez prawa, nieznajomość prawa szkodzi) i wyjaśnia konsekwencje ich łamania.

poziom rozszerzony:

XI. System prawa w Rzeczypospolitej Polskiej.

Uczeń:

1) rozróżnia źródła, z których wywodzą się normy w różnych systemach prawnych (prawo: zwyczajowe, precedensowe, religijne, pozytywne);

2) wyjaśnia zasady hierarchiczności, spójności i zupełności w systemie prawnym oraz pojęcie luki prawnej; rozpoznaje rodzaje prawa (międzynarodowe, krajowe, miejscowe; prywatne, publiczne; materialne, formalne; cywilne, karne, administracyjne; pisane, niepisane).

Ogólny cel kształcenia:

Uczeń charakteryzuje instytucje polskiego systemu prawnego.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, czym jest prawo i w jaki sposób różni się od innych systemów normatywnych (opartych na tradycji, normach moralnych, religijnych).

• przedstawia najważniejsze funkcje prawa.

• analizuje fundamentalne zasady prawa.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• porozumiewanie się w języku obcym,

• kompetencje informatyczne,

• umiejętność uczenia się,

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody nauczania:

• dyskusja,

• metoda Philips 66,

• śniegowa kula,

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem schematu interaktywnego, ćwiczeń interaktywnych.

Formy pracy:

• indywidualna,

• grupowa,

• zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna:

1. Nauczyciel przedstawia cel zajęć: Dowiecie się, czym jest prawo i jakie są jego najważniejsze funkcje.

2. Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie znanych im norm społecznych i wskazanie, czym normy prawne się wśród nich wyróżniają. W rozmowie nauczającej może zadawać uczniom pytania naprowadzające, dotyczące np. sformalizowanego charakteru norm prawnych (uchwalone przez odpowiednie organy w określonej procedurze, spisane, precyzyjne, ogłoszone) i nieuchronności (zinstytucjonalizowanej i zagwarantowanej przymusem państwowym) sankcji. Nauczyciel prosi chętnych/wybranych uczniów o zapisywanie wniosków z dyskusji na tablicy.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel informuje uczniów, że wykorzystując metodę kuli śniegowej, ustalą definicję (systemu) prawa. Informuje ich, że podpowiedzi znajdą we wnioskach z poprzedniej dyskusji. W razie potrzeby wyjaśnia metodę. Najpierw każdy uczeń samodzielnie zapisuje swoją definicję pojęcia. Potem uczniowie łączą się w pary i ustalają wspólną definicję (zapisując również swoje uwagi i argumenty). Następnie uczniowie łączą się w czwórki i coraz większe grupy, za każdym razem negocjując wspólną treść definicji. Zadanie kończy się ustaleniem wspólnej, ogólnoklasowej definicji, która zapisywana jest na tablicy.

2. Nauczyciel prosi uczniów, aby porównali swoją definicję z definicją zawartą w abstrakcie. Pyta, czy chcieliby w jakiś sposób uzupełnić definicję, którą zapisali na tablicy.

3. Nauczyciel inicjuje krótką dyskusję dotyczącą postulatów, jakie powinien spełniać dobry system prawny. W rozmowie nauczającej może zadawać uczniom pytania naprowadzające, np.

• Co to są luki w prawie? (zupełność)

• Czy słyszeli o sytuacjach, które różnie uregulowane są w różnych aktach prawnych? (spójność)

• W jaki sposób można rozwiązywać sytuacje sprzeczności norm? (hierarchiczność)

Nauczyciel prosi chętnych/wybranych uczniów o zapisywanie wniosków z dyskusji na tablicy.

4. Nauczyciel dzieli uczniów na sześcioosobowe grupy. Informuje ich, że wykorzystując metodę Phillips 66, ustalą najważniejsze funkcje prawa i w razie potrzeby wyjaśnia metodę. Uczniowie opracowują zagadnienie, pracując przez 6 minut w sześcioosobowych grupach. Po tym czasie następuje prezentacja i konfrontacja pomysłów na forum klasy. Następnie uczniowie ponownie pracują w swoich grupach przez 6 minut w celu ulepszenia i uzupełnienia swoich propozycji. Fazę konfrontacji i pracy w grupach można powtórzyć jeszcze raz, w zależności od potrzeb uczniów. Po zakończeniu pracy reprezentanci grup przedstawiają punkty ustalone przez ich grupę. Nauczyciel inicjuje krótką dyskusję nt. pomysłów, które wydały się uczniom najważniejsze i prosi o uzasadnienie tych wypowiedzi. Na zakończenie dyskusji nauczyciel prosi chętnego/wybranego ucznia o jej podsumowanie.

5. Nauczyciel pyta uczniów, jak rozumieją poszczególne koncepcje prawa (koncepcje prawnonaturalne, pozytywizm prawniczy, realizm prawniczy), na czym ich zdaniem polegają. Chętni/wybrani uczniowie podają swoje propozycje. Po zaproponowaniu rozumienia danej koncepcji przez uczniów, nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej schemat „Basic concepts of law” i odsłania wyjaśnienie. Prosi chętnego/wybranego ucznia o jej odczytanie i pyta uczniów, czy ich domysły okazały się słuszne/czego zabrakło w ich wypowiedziach.

6. Na zakończenie tej części lekcji nauczyciel informuje uczniów, że istnieją pewne ogólne zasady obowiązujące w większości systemów prawa na kontynencie europejskim. Wywodzą się one z czasów rzymskich, dlatego sformułowane zostały po łacinie. Nauczyciel prosi uczniów, aby wykorzystując znajomość języków wywodzących się z łaciny (np. języka angielskiego), wyjaśnili, co oznaczają poszczególne zasady. Uczniowie rozwiązują Ćwiczenie 1, dopasowując łacińskie paremie do ich znaczeń i wyjaśnień.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie zajęć nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Jak sądzicie, czego jeszcze musicie się nauczyć na temat prawa, żeby być zadowolonym ze swojej wiedzy i umiejętności?

Chętni/wybrani uczniowie udzielają odpowiedzi.

2. Propozycja zadania domowego:

a. Prawo nie jest jedynym systemem regulującym zachowania ludzi. Porównaj, w czym podobne są systemy oparte na normach obyczajowych, moralnych i religijnych, a czym te systemy różnią się od systemu prawa pozytywnego. Podaj po jednym podobieństwie i jednej różnicy.

b. Odsłuchaj nagranie abstraktu, aby powtórzyć materiał i utrwalić nowe słówka. Następnie wykonaj ćwiczenie słownikowe na końcu rozdziału.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

What is law?

Formulating an unambiguous definition of law is not a simple task. The dispute over “what law is”, based on philosophy and legal theory, dates back to ancient times. In the formal sense, law is a system of norms, characterized by specific features, in force in a given territory. This system is:

• hierarchical – legal norms remain in relation to each other (supremacy and subordination),

• cohesive (consistent) – there are no contradicting norms within the system,

• complete – regulating all aspects of social life.

The essence of the law is to determine the permitted, prohibited or prescribed behaviors, and the situations in which state coercion may legally be applied. The law was and remains the basic instrument of policy implementation. Nowadays, it regulates practically all areas of social activity, enabling solving conflicts between individuals and social groups.

The law is not the only normative system regulating people's behavior. Moral, religious and traditional norms play the same role.

• Moral norms concern behaviors, attitudes and intentions that are evaluated from the point of view of such values as goodness, equity, justice. Establishing an exhaustive list of moral norms accepted by all members of a given community is very difficult, if not impossible;

• Religious norms are binding for the followers of a particular religion, justified by reference to God (absolute);

• Traditional norms regulate forms of behavior, shaped by tradition and habits, adopted in a given community in a specific historical epoch.

The legal norms often mirror other (moral, religious or traditional) norms functioning in the society, because then they are more likely to be observed. However, it is also possible for the law to contradict other normative systems.

Functions of the law:

• stability – maintenance of the social, economic and political order in society

• protection – ensuring the observance of selected values, as well as the rights and freedoms of an individual,

• organisation – creating institutions to satisfy basic needs of society,

• repression – punishment of infringements,

• control – establishment of standards of behaviour to make them more predictable in order to increase the social sense of security,

• distribution – ensuring fair distribution of social benefits and burden among the members of the community,

• regulation – creation of mechanism and procedures to resolve disputes between individuals.

From the beginning of the existence of states, the law is one of the most important instruments of exercising power. In the last three centuries, the importance of law in public life has increased.

First of all, the law‑making process has been democratized. The universality of electoral rights and the development of forms of political participation other than representative democracy means that the circle of citizens participating in the law‑making process or influencing this process has grown significantly.

Secondly, we deal with the process of iuridisation of social life, which means, on the one hand, broadening the sphere regulated by law, and on the other hand limiting the meaning of other normative systems (traditional, moral or religious norms).

Thirdly, the principle of rule of law has become more widespread, meaning that the law governs the functioning of the institutions of power and limits the freedom of political decision making.