Temat: Brzemię białego człowieka. Mity epoki kolonialnej

Adresat

Uczniowie klasy VII szkoły podstawowej

Podstawa programowa

Klasa VII szkoły podstawowej

XXIII. Europa i świat w II połowie XIX i na początku XX wieku. Uczeń:

3. wyjaśnia przyczyny, zasięg i następstwa ekspansji kolonialnej państw europejskich w XIX wieku.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie poznają kulturowe przyczyny i następstwa ekspansji kolonialnej państw europejskich w XIX wieku.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• jakie były kulturowe przyczyny i następstwa ekspansji kolonialnej państw europejskich w XIX wieku.

Metody/techniki kształcenia

• aktywizujące

  • dyskusja.

• podające

  • pogadanka.

• eksponujące

  • film.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Nauczyciel prosi o wysłuchanie miniwykładu - dr Piotr Szlanta opowiada o przeciwnikach systemu kolonialnego.

Faza wstępna

1. Nauczyciel podaje temat, cele lekcji i kryteria sukcesu sformułowane w języku zrozumiałym dla ucznia.

2. Nauczyciel wyjaśnia uczniom, nawiązując do poprzedniej lekcji, że kolonializm to zjawisko kulturowe, a nie tylko współzawodnictwo gospodarcze czy polityczne. Na przykładach wyjaśnia, co się kryje pod tym pojęciem.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel prosi uczniów o wykonanie Polecenia 1 (uczniowie zapoznają się z interaktywną ilustracją) i Ćwiczenia 1 (czytają fragment tekstu źródłowego na temat ekspansji kolonialnej Anglii, zapoznając się ze sposobem jej postrzegania przez Brytyjczyków). Materiał ikonograficzny prezentuje na tablicy multimedialnej. Przypomina, że głównym zadaniem uczniów w czasie lekcji będzie analiza wyobrażeń XIX‑wiecznych Europejczyków na temat innych „ras” i egzotycznych kultur na przykładzie literatury, fotografii czy malarstwa z epoki. Wyjaśnia znaczenie i przejawy propagandy kolonialnej. Nauczyciel zachęca uczniów do notowania swoich spostrzeżeń na małych karteczkach samoprzylepnych.

2. Nauczyciel omawia przykłady literatury krytycznej wobec zjawiska kolonializmu oraz kolonializm propagującej. Odwołuje się między innymi do Sienkiewicza i jego „W pustyni i w puszczy” oraz „Jądra ciemności” Josepha Conrada. Czyta uczniom fragmenty listów duńskiej pisarki, baronowej Karen Blixen, ewentualnie omawia jej stosunek do własnej posiadłości i zamieszkujących ją ludzi na podstawie fragmentów „Pożegnania z Afryką”. Następnie prosi uczniów o wykonanie Ćwiczenia 2. Uczniowie analizują karykaturę z epoki, wykonując dołączone do niej zadanie. Nauczyciel ponownie zachęca uczniów do notowania swoich spostrzeżeń na małych karteczkach samoprzylepnych.

3. Nauczyciel wyjaśnia uczniom, jaką „nową jakość” wniosły do propagandy kolonialnej argumenty rasowe upowszechniające się w II połowie XIX wieku. Wskazuje na trwałość tych kryteriów kategoryzacji ludzi. Wyjaśnia pojęcie rasizmu oraz popularnego w tamtej epoce pojęcia „brzemienia białego człowieka”. Uczniowie wykonują Polecenie 2, wynotowując najważniejsze informacje. Poznają przykłady działań zbrodniczych kolonizatorów. Nauczyciel upewnia się, że zadania zostały poprawnie wykonane, i udziela informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie odczytują zapisane na kartkach przykłady propagandy kolonialnej i antykolonialnej, przyklejają je do tablicy. Następnie wszyscy wspólnie wraz z nauczycielem zastanawiają się, według jakiego kryterium można je uszeregować. Kartki samoprzylepne na tablicy są porządkowane według wspólnych ustaleń, z zachowaniem przyjętej hierarchii ważności.

2. Nauczyciel ocenia pracę uczniów na lekcji, biorąc pod uwagę ich wkład i zaangażowanie. Może w tym celu przygotować ankietę ewaluacyjną do samooceny oraz oceny pracy prowadzącego i innych uczniów.

Praca domowa

1. Nauczyciel zadaje zadanie domowe (nie jest obligatoryjną częścią scenariusza) - proponuje zapoznanie się z kapsułą czasu pt. Wystawy kolonialne, czyli „ludzkie zoo”.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

White man's burden. Myths of the colonial period.

Colonialism was not only about the political or economic competition. It was also a cultural phenomenon, including the ideas about other „races” and exotic cultures. The way of travelling to distant places changed as a consequence of the colonial expansion — that's how the exotic tourism was born. It was the racist prejudice and arrogance that helped European people to implement the politics of extermination. Tribes that were mostly threatened by this type of politics in the 19th century were the ones considered as „evil”, for instance those practising cannibalism. Congo, the private property of the Belgian king Leopold II, was the most extreme case of colonial cruelty. British people sought to occupy two Boer Republics neighbouring the Cape State - Orange State and the Transvaal in the early 70s of the 19th century. It was because diamond and gold deposits had been discovered there. The first attempt to annex those territories was not successful. Finally, in 1910 the Boer Republics were made parts of the Union of South Africa, which had a status of a dominion.