Wielka wędrówka ludów – migracja plemion barbarzyńskich na tereny Cesarstwa Rzymskiego w okresie od IV do VI w. Doprowadziła do licznych zmian etnicznych w Europie przyczyniając się do upadku cesarstwa zachodniorzymskiego. Była jedną z przyczyn, które doprowadziły do końca starożytności.

Allochtoni - grupa osób lub lud, który rdzennie nie zamieszkiwał obszaru, na którym się osiedlili.

Autochtoni – tubylcy, rdzenni mieszkańcy danego obszaru.

Kaganat – jedna z form monarchii popularna na Wschodzie w okresie średniowiecza, oznaczająca związek pleniom lub ludów.

Koczownik – inaczej nomada, członek plemienia prowadzący wędrowny (koczowniczy) tryb życia, nie posiadający własnego państwa.

Chrystianizacja – proces przyjmowania symboli i wiary chrześcijańskiej oraz zastępowanie nią wierzeń pogańskich.

Misjonarz – osoba, duchowny wysłany przez Kościół w celu głoszenia i szerzenia wiary chrześcijańskiej (działalność misyjna).

Krucjata – średniowieczna wyprawa zbrojna ogłaszana najczęściej przez papieży i prowadzona przeciwko innowiercom (muzułmanom, heretykom, ale i katolikom) oraz poganom. Ich głównym celem miała być obrona miejsc świętych i chrystianizacja.

Poganie – określenie stosowane przez chrześcijan wobec wyznawców innych religii i wierzeń. Określnie to od zawsze miało charakter obelgi i oznaczało osobę gorszą, mniej znaczącą.

Kalif – tytuł następców Mahometa, będących przywódcami religijnymi i państwowymi muzułmanów.

emir – w państwie arabskim zarządca prowincji powoływany przez kalifa.

Sułtan – tytuł władcy używany w wielu państwach muzułmańskich. Początkowo oznaczał głównodowodzącego całym wojskiem kalifa.

Rekonkwista – termin określający walkę chrześcijan z muzułmanami (między VIII‑XV w.) zamieszkującymi Półwysep Iberyjski, której celem było odzyskanie ziem spod ich panowania.

Łacinnicy – określenie zachodnich chrześcijan (katolików) przybywających i zamieszkujących tereny królestw chrześcijańskich na Bliskim Wschodzie.

Sukcesja – zasada przekazywania, dziedziczenia władzy monarszej następcy w przypadku śmierci, abdykacji lub innych okolicznościach.

Dzielnica – część Polski we władaniu księcia, która powstała po podziale kraju dokonanym przez króla Bolesława Krzywoustego.

Seniorat – zasada ustanowiona testamentem Bolesława Krzywoustego na mocy której władza w państwie miała należeć do najstarszego z Piastów (seniora). A po jego śmierci każdorazowo do kolejnego najstarszego męskiego przedstawiciela rodu.

Princeps – dosłownie ten, który jest pierwszy, w średniowiecznej Polsce tytuł, który przysługiwał księciu zwierzchniemu, seniorowi, który sprawował władzę nad pozostałymi książętami. Zasada pryncypatu została wprowadzona postanowieniami testamentu Bolesława Krzywoustego w 1138 r.

Wojna domowa – konflikt zbrojny między obywatelami jednego państwa lub członkami jednej grupy/plemienia.

Prusowie – pogańskie ludy zamieszkujące w średniowieczu wybrzeże Bałtyku na wschód od Wisły.

Zakon – zgromadzenie religijne, którego członkowie składają śluby i żyją według przyjętych reguł.

Krzyżacy – zakon rycerski, sprowadzony na Mazowsze przez Konrada Mazowieckiego w 1226 r., jego pełna nazwa brzmi: Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie.

Szlak handlowy – droga lub sieć dróg łącząca ośrodki handlu i produkcji wykorzystywana przez kupców i handlarzy.

Jedwabny Szlak – szlak handlowy łączący Chiny z Europą. Jego początki sięgają starożytności. Liczył ponad 12 tys. kilometrów i przewożono nim m.in. złoto, perfumy, rośliny uprawne (na wschód) oraz papier, jedwab, żelazo, korzenie (na zachód).

Karawana – grupa kupców, która ze względów bezpieczeństwa porusza się razem wraz ze zwierzętami jucznymi.

Czek – termin pochodzący z języka perskiego oznaczający władcę imperium, króla. Używany był w Persji oraz innych krajach azjatyckich.

Chan – tytuł władców u dawnych ludów mongolskich i tureckich.

Warna – termin oznaczający stan społeczny w Indiach. Przynależność do warny była dziedziczna. System ten dzielił się na 3 lub 4 warny: stan kapłanów; wojowników kupców i rolników; oraz wyrobników.

Jati – kasta, część systemu podziału społeczeństwa w Indiach. Przynależność do kasty była ściśle określona i dziedziczona po rodzicach, wiązała się ściśle ze statusem społecznym.

Berberowie – rdzenna ludność zamieszkująca tereny Północnej Afryki i Sahary.

Złota Bulla – złota pieczęć z wizerunkiem monarchy, która znajdowała się przy najważniejszych wydanych przez niego dokumentach. Z czasem zaczęto tak określać każdy ważny dokument opatrzony taką pieczęcią.

Złota Bulla Karola IV – dokument reformujący ustrój Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Wydana przez Karola IV Luksemburskiego. Przyjęta w 1356 na sejmie w Norymberdze, obowiązywała aż do XIX w.

Sobór – zebranie biskupów Kościoła katolickiego pod przewodnictwem papieża mające na celu ustanowienie nowych praw kościelnych i uregulowanie doktryny wiary.

Husytyzm – ruch o charakterze religijnym, społecznym i narodowym w Czechach zapoczątkowany w XV w. przez Jana Husa.